Học Bác để 'nói cho dân hiểu, viết cho dân tin'

Nhân kỷ niệm 100 năm ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025), Báo Xây dựng trao đổi với GS. TS Tạ Ngọc Tấn, Phó chủ tịch chuyên trách Hội đồng Lý luận Trung ương để làm rõ hơn nội dung này.

GS.TS Tạ Ngọc Tấn.

Hòa nhịp với hơi thở thời đại

Từ góc độ nghiên cứu lý luận, ông nhìn nhận thế nào về giá trị tư tưởng Hồ Chí Minh với vai trò và sứ mệnh của báo chí cách mạng?

Tư tưởng Hồ Chí Minh về báo chí là di sản vô giá, mang tầm chiến lược xuyên suốt tiến trình cách mạng Việt Nam. Người không chỉ khai sinh nền báo chí cách mạng mà còn là một nhà báo lớn, nhà lý luận mẫu mực của báo chí cách mạng.

Người không chỉ đặt báo chí trong vai trò tuyên truyền, giáo dục, vận động, mà còn đặc biệt nhấn mạnh vai trò của báo chí trong xây dựng, chỉnh đốn Đảng, nâng cao đạo đức cách mạng và gắn bó chặt chẽ với nhân dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh dạy rằng, báo chí phải "nói cho dân hiểu, viết cho dân tin", nghĩa là phải giản dị, dễ tiếp cận và phục vụ trực tiếp lợi ích của người dân.

Cho đến hôm nay, tư tưởng ấy vẫn vẹn nguyên giá trị. Trong thời đại số và hội nhập toàn diện, báo chí không chỉ cung cấp thông tin mà còn là lực lượng xung kích bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác luận điệu sai trái, thúc đẩy công cuộc đổi mới và kiến tạo phát triển.

Báo chí cách mạng cần kiên định lập trường, đồng thời đổi mới về hình thức và công nghệ để hòa nhịp với hơi thở thời đại, luôn sâu sát thực tiễn và gắn bó với đời sống nhân dân.

Đó chính là bản lĩnh tư tưởng kết hợp với tính thực tiễn - cốt lõi trong tư duy của Bác về báo chí cách mạng.

"Có tài mà không có đức là vô dụng"

Ông có thể chia sẻ thêm về những phẩm chất đạo đức mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt nhấn mạnh đối với người làm báo? Những giá trị ấy cần được gìn giữ và phát huy ra sao trong môi trường báo chí hiện đại?

Học Bác, người làm báo cách mạng trước hết là học đạo đức. Trong đó có đạo đức cách mạng và đạo đức nghề nghiệp. Bác nhiều lần nhấn mạnh, người cán bộ, trong đó có nhà báo, phải hội tụ các phẩm chất: Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, trung với nước, hiếu với dân. Đây là những giá trị cốt lõi làm nên "gốc" đạo đức, nền tảng để người làm báo giữ vững bản lĩnh và hoàn thành sứ mệnh được giao.

Tư tưởng Hồ Chí Minh về báo chí là di sản vô giá, mang tầm chiến lược xuyên suốt tiến trình cách mạng Việt Nam. Ảnh tư liệu.

Theo Bác, người làm báo không chỉ cần có tài, mà điều tiên quyết là phải có đức. "Có tài mà không có đức là người vô dụng". Với Bác, báo chí không chỉ là một nghề nghiệp, mà là một công cụ cách mạng.

Người làm báo là chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng - văn hóa, cầm bút như cầm súng. Vì thế, mỗi bài viết phải trung thực, chính xác, không bóp méo, không thổi phồng. Bác từng căn dặn: "Chưa điều tra, chưa biết rõ thì chớ nói, chớ viết" - đó là nguyên tắc đạo đức nền tảng của nghề báo.

Báo chí, theo tư tưởng Hồ Chí Minh, phải phục vụ nhân dân, phục vụ sự nghiệp cách mạng. Người làm báo phải hiểu rõ mục tiêu cách mạng, thấm nhuần đường lối của Đảng, để từ đó có lập trường vững vàng, phản ánh đúng thực tiễn, định hướng dư luận xã hội. Bác khẳng định báo chí là công cụ "tuyên truyền, cổ động, giáo dục và tổ chức quần chúng" hướng đến mục tiêu tối thượng là độc lập dân tộc và hạnh phúc của nhân dân.

Học Bác còn là học cách gần dân, lắng nghe dân. Báo chí phải nói tiếng nói của nhân dân, dùng ngôn ngữ giản dị, dễ hiểu, viết sao cho đồng bào đọc được, hiểu được và tin tưởng. Đồng thời, người làm báo phải không ngừng học tập, nâng cao tri thức, rèn luyện nghiệp vụ, để xứng đáng với vai trò dẫn dắt tư tưởng và truyền cảm hứng trong xã hội.

Tạo đồng thuận, củng cố niềm tin

Theo ông, giá trị thời đại của tư tưởng và lời dạy của Bác Hồ cần được vận dụng ra sao để báo chí tiếp tục giữ vai trò định hướng dư luận, khơi dậy khát vọng hùng cường, lan tỏa niềm tin trên hành trình đưa đất nước tiến vào kỷ nguyên mới?

Tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về báo chí là hệ giá trị chỉ đạo có tính chiến lược lâu dài, thể hiện rõ qua quan điểm: Báo chí là công cụ chính trị đặc biệt quan trọng, là tiếng nói của Đảng, là cầu nối giữa Đảng với dân, là lực lượng xung kích trên mặt trận tư tưởng văn hóa.

Trong bối cảnh mới, những lời dạy của Bác càng có ý nghĩa thời sự sâu sắc. Báo chí ngày nay không thể chỉ dừng ở vai trò phản ánh, đưa tin, mà phải thực sự dẫn dắt tư tưởng, tạo đồng thuận xã hội, củng cố niềm tin nhân dân và lan tỏa tinh thần đổi mới.

Bác từng nói "làm báo là làm cách mạng". Trong thời đại hiện nay, điều đó đòi hỏi người làm báo phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, tư duy nhạy bén, tinh thần phản biện trách nhiệm và thái độ nhập cuộc không đứng ngoài dòng chảy xã hội. Báo chí phải góp phần khơi dậy khát vọng phát triển và bảo vệ giá trị cốt lõi của dân tộc.

Muốn vậy, báo chí phải đổi mới toàn diện, từ tư duy đến phương thức, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, chuyển mình thành lực lượng đa nền tảng nhưng vẫn giữ vững bản sắc cách mạng, vai trò định hướng.

Mỗi nhà báo phải là người kể chuyện có tâm, có tầm, vừa phản ánh trung thực thực tiễn trong nước, vừa góp phần quảng bá hình ảnh Việt Nam trí tuệ, bản lĩnh và nhân văn ra thế giới.

Trách nhiệm lịch sử trong kỷ nguyên mới

Giữa dòng chảy của thời đại, báo chí cách mạng cần làm gì để vừa giữ vững bản chất cách mạng, vừa đáp ứng yêu cầu mới, thưa ông?

Báo chí cách mạng Việt Nam được sinh ra từ phong trào giải phóng dân tộc, nên bản chất cách mạng - chính trị là nền tảng không thể thay đổi. Giữ vững bản chất ấy là giữ vững mục tiêu tuyên truyền đường lối của Đảng, phản ánh tâm tư, nguyện vọng chính đáng của nhân dân, bảo vệ chế độ và lan tỏa giá trị tốt đẹp của dân tộc.

Tuy nhiên, kỷ nguyên mới đang đặt ra những yêu cầu hoàn toàn khác: Hội nhập quốc tế sâu rộng, cạnh tranh thông tin toàn cầu, chuyển đổi số nhanh chóng và sự phát triển mạnh mẽ của mạng xã hội. Báo chí nếu không đổi mới sẽ tụt hậu. Không thể duy trì cách làm cũ trong một thế giới đang thay đổi từng ngày.

Đổi mới ở đây là đổi mới trên nền tảng giữ vững nguyên lý. Đó là nâng cao tính chuyên nghiệp, hiện đại và nhân văn của báo chí. Các cơ quan báo chí cần thích nghi với mô hình truyền thông tích hợp, làm chủ hạ tầng số, sử dụng công nghệ để tăng tính lan tỏa, đồng thời giữ gìn tính định hướng và độ tin cậy.

Người làm báo ngày nay không chỉ cần giỏi nghề, mà còn phải có bản lĩnh chính trị, tư duy sáng tạo và kiến thức công nghệ. Đó không chỉ là sứ mệnh nghề nghiệp, mà còn là trách nhiệm lịch sử của báo chí cách mạng trong kỷ nguyên mới.

Cảm ơn ông!

PGS.TS Mai Đức Ngọc, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng Học viện Báo chí và Tuyên truyền:

Bồi đắp lý tưởng cho nhà báo trẻ

Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, xã hội số và kinh tế số đang mở ra nhiều cơ hội, nhưng cũng đặt ra không ít thách thức đối với khát vọng phát triển đất nước. Các sinh viên báo chí hôm nay - những người làm báo và hoạt động truyền thông trong tương lai - cần sẵn sàng thích ứng với cả truyền thông chính thống và truyền thông xã hội, nơi tiềm ẩn nhiều cám dỗ, rủi ro.

Điều đó đòi hỏi một thế hệ nhà báo trẻ không chỉ giỏi nghiệp vụ, nắm vững chuyển đổi số, sử dụng thành thạo trí tuệ nhân tạo, mà còn có bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức nghề nghiệp trong sáng, lý tưởng lớn và khát vọng phụng sự đất nước.

Họ phải đủ tầm nhìn để đối diện và vượt qua khó khăn, đủ năng lực để góp phần bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, chủ động "phò chính, trừ tà", chống lại nguy cơ tự diễn biến, tự chuyển hóa.

Muốn vậy, nhà báo trẻ cần được trang bị không chỉ kỹ năng hiện đại, mà còn phải thấm nhuần tư tưởng Hồ Chí Minh về báo chí cách mạng. Đó là nền tảng để phát triển nghề báo một cách sáng tạo, trách nhiệm và nhân văn, đóng góp tích cực cho sự nghiệp cách mạng của Đảng và khát vọng vươn lên của dân tộc trong kỷ nguyên mới.

PGS.TS Nguyễn Thị Trường Giang, Phó giám đốc Học viện Báo chí và Tuyên truyền:

Kết nối công nghệ và lý tưởng cách mạng

Trong kỷ nguyên truyền thông số và trí tuệ nhân tạo, việc đào tạo đội ngũ nhà báo không chỉ giỏi kỹ năng, làm chủ công nghệ mà còn giữ vững đạo đức và lý tưởng cách mạng là nhiệm vụ cấp thiết. Muốn vậy, cần kết hợp hài hòa ba yếu tố: Đạo đức - năng lực - bản lĩnh chính trị.

Trước hết, chương trình đào tạo báo chí cần tích hợp giữa chuyên môn và giáo dục tư tưởng, đạo đức nghề nghiệp. Các giá trị cốt lõi như tinh thần vì cộng đồng, vì sự thật, vì dân tộc phải thấm đẫm trong từng nội dung học và sản phẩm thực hành, không chỉ dừng ở lý thuyết.

Thứ hai, người làm báo hiện đại cần có tầm nhìn rộng và tư duy liên ngành. Ngoài các kỹ năng nghề cơ bản, cần trang bị thêm khả năng phản biện, phân tích bối cảnh, hiểu biết xã hội và chính sách. Việc học thêm về kinh tế, môi trường, chuyển đổi số… sẽ giúp sinh viên không chỉ phản ánh mà còn dẫn dắt vấn đề.

Thứ ba, đạo đức báo chí không thể chỉ học trên giấy. Nó cần được rèn luyện trong môi trường học tập thực tiễn, qua cách ứng xử, bản lĩnh của giảng viên - đặc biệt là những nhà báo trực tiếp giảng dạy và truyền cảm hứng.

Cuối cùng, lý tưởng cách mạng phải được nuôi dưỡng qua trải nghiệm thực tế. Những chuyến đi đến vùng sâu, vùng xa giúp sinh viên thấm thía vai trò xã hội của nghề báo, từ đó hình thành tình cảm, bản lĩnh và trách nhiệm công dân.

Học viện Báo chí và Tuyên truyền xác định: Đào tạo nhà báo thời đại mới là đào tạo người có khả năng tạo ảnh hưởng tích cực cho xã hội, đúng với tinh thần báo chí cách mạng Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khai sáng và hun đúc.

TS Lê Trung Kiên, Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh:

Niềm tin của công chúng là thước đo giá trị

Hồng Diên

Vân Anh