Hoàn thiện pháp luật về tương trợ tư pháp

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành phiên họp. Ảnh: Quang Khánh

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Tăng cường hợp tác quốc tế

Báo cáo một số vấn đề lớn trong giải trình, tiếp thu, chỉnh lý 4 dự thảo: Luật Dẫn độ, Luật Chuyển người đang chấp hành án phạt tù, Luật Tương trợ tư pháp về hình sự và Luật Tương trợ tư pháp về dân sự do Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng trình bày cho biết, đây là 4 dự án Luật được tách ra từ Luật Tương trợ tư pháp về hình sự hiện hành và đã được Quốc hội thảo luận, cho ý kiến tại Kỳ họp thứ Chín.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng trình bày Báo cáo một số vấn đề lớn trong giải trình, tiếp thu, chỉnh lý 4 dự thảo: Luật Dẫn độ, Luật Chuyển người đang chấp hành án phạt tù, Luật Tương trợ tư pháp về hình sự và Luật Tương trợ tư pháp về dân sự. Ảnh: Hồ Long

4 dự thảo Luật sau khi được tiếp thu, chỉnh lý đã bám sát mục tiêu, quan điểm đề ra khi xây dựng các dự án luật, kịp thời thể chế hóa chủ trương của Đảng về tăng cường hợp tác quốc tế về pháp luật và hội nhập quốc tế trong tình hình mới, hoàn thiện pháp luật về tương trợ tư pháp nói chung và pháp luật trong từng lĩnh vực dẫn độ, chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, tương trợ tư pháp về hình sự và tương trợ tư pháp về dân sự nói riêng. Đồng thời, khắc phục những bất cập, hạn chế trong quá trình thực hiện Luật Tương trợ tư pháp về hình sự hiện hành năm 2007.

Về dự thảo Luật Dẫn độ, sau khi tiếp thu, chỉnh lý, dự thảo Luật gồm 4 chương, 45 điều.

Về gửi người trong trường hợp khẩn cấp trước khi có yêu cầu dẫn độ (Điều 33), một số ý kiến đề nghị bổ sung trình tự, thủ tục gửi người trong trường hợp khẩn cấp để dẫn độ trong trường hợp khẩn cấp trước khi có yêu cầu dẫn độ.

Các đại biểu tham dự phiên họp. Ảnh: Quang Khánh

Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy, Điều 506a của Bộ luật Tố tụng hình sự mới được bổ sung theo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2025 đã quy định việc giữ người trong trường hợp khẩn cấp trước khi có yêu cầu dẫn độ được thực hiện theo quy định của điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên và pháp luật về dẫn độ.

Tiếp thu ý kiến ĐBQH và căn cứ quy định tại Điều 506a của Bộ luật Tố tụng hình sự, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo chỉnh lý Điều 33 của dự thảo Luật theo hướng quy định về thủ tục và điều kiện giữ người trong cả 2 trường hợp (Việt Nam và nước ngoài cùng là thành viên của điều ước quốc tế; Việt Nam và nước ngoài không cùng là thành viên của điều ước quốc tế về dẫn độ); về thời hạn giữ người trong trường hợp khẩn cấp (không quá 45 ngày) tại cơ sở lưu trú cho người nước ngoài chờ xuất cảnh.

Ngoài ra, dự thảo Luật cũng được chỉnh lý, bổ sung tại các điểm h, k, l và m khoản 3 Điều 33 để làm rõ trách nhiệm của nước yêu cầu dẫn độ và Chính phủ quy định chi tiết nội dung này.

Bỏ quy định “không chuyển đổi hình phạt tù thành hình phạt khác”

Về dự thảo Luật Chuyển người đang chấp hành án phạt tù, sau khi tiếp thu, chỉnh lý, dự thảo Luật Chuyển người đang chấp hành án phạt tù gồm 4 chương, 44 điều.

Về chuyển đổi hình phạt tù (Điều 23), một số ý kiến đề nghị rà soát, chỉnh lý quy định cụ thể, rõ ràng, chi tiết hơn việc chuyển đổi hình phạt tù, đồng thời, bổ sung nội dung quy định chi tiết Điều này.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp thu một phần ý kiến của ĐBQH, bỏ quy định “không chuyển đổi hình phạt tù thành hình phạt khác” tại khoản 3.

Các đại biểu tham dự phiên họp. Ảnh: Quang Khánh

Bên cạnh đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy chuyển đổi hình phạt tù là vấn đề phức tạp, phải căn cứ vào các tình tiết của vụ án được nêu trong bản án, quyết định đã được nước chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù chuyển đến phù hợp với chính sách hình sự và quy định của pháp luật Việt Nam. Trong khi chính sách hình sự của Việt Nam và các nước có nhiều điểm khác biệt, ví dụ có một số quốc gia quy định hình phạt tù có thể lên đến hàng trăm năm.

Do đó, quy định như dự thảo Luật là phù hợp để bảo đảm tính khả thi, thuận lợi khi áp dụng, phù hợp với sự đa dạng của pháp luật các nước trên thế giới, đồng thời, phù hợp với chủ trương đổi mới tư duy lập pháp.

Các tỉnh, thành phố chung đường biên giới có thể trực tiếp thực hiện tương trợ tư pháp về hình sự trong trường hợp cho phép

Về dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về hình sự, sau khi tiếp thu, chỉnh lý, dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về hình sự có 4 chương, 40 điều.

Về thực hiện tương trợ tư pháp về hình sự giữa Việt Nam với các nước có chung đường biên giới (Điều 17), có ý kiến đề nghị quy định các tỉnh, thành phố có chung đường biên giới giữa Việt Nam với nước ngoài có thể trực tiếp thực hiện tương trợ tư pháp về hình sự chỉ trong trường hợp điều ước quốc tế giữa Việt Nam và nước ngoài cho phép.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy, ý kiến ĐBQH là xác đáng.

Các đại biểu tham dự phiên họp. Ảnh: Quang Khánh

Để bảo đảm việc giải quyết vụ án hình sự nhanh chóng, kịp thời, cần thiết phải có cơ chế cho phép các cơ quan có thẩm quyền tại các tỉnh, thành phố có chung đường biên giới với nước ngoài trực tiếp thực hiện tương trợ tư pháp cho nhau. Tuy nhiên, cơ chế này phải được quy định trong điều ước quốc tế giữa hai quốc gia vì tương trợ tư pháp nói chung và tương trợ tư pháp về hình sự nói riêng liên quan đến quyền tài phán và chủ quyền quốc gia, liên quan trực tiếp đến quyền con người, quyền công dân.

Do đó, tiếp thu ý kiến ĐBQH, dự thảo Luật đã được chỉnh lý theo hướng cho phép các cơ quan có thẩm quyền của các tỉnh, thành phố có chung đường biên giới giữa Việt Nam với nước ngoài có thể trực tiếp thực hiện tương trợ tư pháp về hình sự trong trường hợp điều ước quốc tế giữa Việt Nam và nước ngoài có quy định. Việc chỉnh lý như dự thảo Luật cũng bảo đảm phù hợp với Điều 14 của dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về dân sự.

Miễn hợp pháp hóa lãnh sự nếu được ký, đóng dấu bởi cơ quan, người có thẩm quyền của nước ngoài

Về dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về dân sự, sau khi tiếp thu, chỉnh lý, dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về dân sự có 4 chương, 38 điều.

Về miễn hợp pháp hóa lãnh sự (Điều 8), một số ý kiến đề nghị miễn hợp pháp hóa lãnh sự nếu được ký, đóng dấu bởi cơ quan, người có thẩm quyền của nước ngoài.

Cơ quan chủ trì soạn thảo đề nghị chỉnh lý theo hướng hồ sơ yêu cầu và kết quả tương trợ tư pháp về dân sự được miễn hợp pháp hóa lãnh sự nếu được gửi bởi cơ quan, người có thẩm quyền, trừ trường hợp điều ước quốc tế có quy định khác.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy, quy định như dự thảo Luật trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ Chín và phương án chỉnh lý theo đề xuất của Cơ quan chủ trì soạn thảo là chưa thực sự chặt chẽ. Đồng thời cũng không thống nhất với thực tiễn đang thực hiện theo quy định tại Nghị định số 111/2011/NĐ-CP của Chính phủ.

Các đại biểu tham dự phiên họp. Ảnh: Quang Khánh

Hồ sơ yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự có thể gồm nhiều loại tài liệu, trong đó có tài liệu không phải do cơ quan nhà nước lập, cấp nhưng văn bản yêu cầu tương trợ tư pháp phải do cơ quan, người có thẩm quyền của nước ngoài ký, đóng dấu.

Do đó, tiếp thu ý kiến của ĐBQH, dự thảo Luật đã được chỉnh lý theo hướng hồ sơ yêu cầu và kết quả tương trợ tư pháp về dân sự được miễn hợp pháp hóa lãnh sự khi được ký, đóng dấu bởi cơ quan, người có thẩm quyền của nước ngoài. Quy định nêu trên cũng đồng bộ, thống nhất với quy định về miễn hợp pháp hóa lãnh sự tại các dự thảo luật khác về tương trợ tư pháp.

T. Thành