Hoàn thiện nền tảng giao dịch tài sản trí tuệ trực tuyến

Sự bùng nổ của công nghệ số đã làm thay đổi đáng kể cách thức sản xuất, phân phối và tiêu thụ nội dung, kéo theo đó là những thách thức và cơ hội mới trong việc quản lý và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Có thể kể đến nhiều công nghệ số tiên tiến thông dụng như: AI (trí tuệ nhân tạo), Cloud (điện toán đám mây), Blockchain (công nghệ chuỗi khối), Big data (dữ liệu lớn), IoT (vạn vật kết nối)…

Ngày nay, với nhu cầu ngày càng gia tăng của bảo hộ tài sản trí tuệ trên các kênh truyền thông đa phương tiện, các loại tài sản trí tuệ đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển lâu dài của nền kinh tế. Ông Daren Tang, Tổng giám đốc Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) cho rằng, nền tảng công nghệ kỹ thuật số không chỉ tạo ra các loại hình tài sản trí tuệ mới như thuật toán AI, dữ liệu được cấp phép, mà còn cung cấp những công cụ mạnh mẽ để bảo vệ, theo dõi và giao dịch các tài sản trí tuệ truyền thống.

Một số nền tảng giao dịch tài sản trí tuệ trực tuyến đang được các tổ chức trên thế giới quản lý hoạt động. Tiêu biểu như Asia IP Exchange (AsiaIPEX) - được phát triển và quản lý bởi Hội đồng Phát triển Thương mại Hồng Kông (HKTDC) - là một nền tảng giao dịch về sở hữu trí tuệ trực tuyến miễn phí.

Về mặt tính năng, AsiaIPEX trưng bày nhiều tài sản trí tuệ trên toàn cầu, bao gồm 4 danh mục chính: bằng sáng chế, nhãn hiệu, bản quyền và kiểu dáng công nghiệp đã đăng ký nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động kết nối và tiếp cận giao dịch giữa các bên liên quan đến tài sản trí tuệ. Nền tảng phù hợp cho chủ sở hữu, nhà cung cấp dịch vụ muốn bán tài sản trí tuệ hoặc nhà sản xuất muốn mua công nghệ để nâng cấp hoạt động.

Không phải là một sàn giao dịch tài sản trí tuệ theo nghĩa truyền thống, nhưng Alibaba Intellectual Property Group Platform (IPP) là một công cụ quan trọng để bảo vệ các chủ sở hữu tài sản trí tuệ có sản phẩm được rao bán trên các nền tảng thương mại điện tử của Alibaba. Theo Matthew Bassiur, Trưởng phòng Thực thi sở hữu trí tuệ toàn cầu của Tập đoàn Alibaba, IPP cho phép chủ sở hữu quyền hoặc đại diện được ủy quyền báo cáo các trường hợp vi phạm bản quyền, giúp gỡ bỏ các danh sách vi phạm và hỗ trợ các quy trình giám sát chủ động của Alibaba.

Tại Việt Nam, công nghệ Openlive NFT là nền tảng giao dịch phi tập trung với thông điệp “Openlive NFT là nơi lưu giữ và bảo tồn di sản văn hóa Việt”. Cụ thể, NFT là một loại tài sản kỹ thuật số, duy nhất và chỉ thuộc về một chủ sở hữu, được đảm bảo an toàn và minh bạch qua nền tảng chuỗi khối. Để giao dịch NFT, người sử dụng cần OPV Token, dự kiến thị trường sẽ phát triển có tính khoản cao, thanh toán nhanh và thay đổi cách thức giao dịch trong tương lai.

Các tài sản trí tuệ kỹ thuật số khác cũng được giao dịch thông qua Sàn giao dịch sở hữu trí tuệ Openlive NFT Marketplace. Chẳng hạn, tác phẩm The First 5000 Days được bán với giá 69,3 triệu USD, Zombie Crypto Punk được bán với giá 6,6 triệu USD… Tuy nhiên, bất lợi là giới hạn quyền sở hữu của người có nhu cầu tiếp cận, vì chỉ có chủ sở hữu NFT mới có quyền đối với tài sản kỹ thuật số này. Sản phẩm của NFT có thể là đoạn phim, hình ảnh, tác phẩm nghệ thuật, trò chơi, âm nhạc…

Hiện nay, ngoài chợ công nghệ Việt Nam Techmart, chính quyền TP.HCM cũng xây dựng riêng chợ thiết bị công nghệ trên cổng Techport với cơ quan chủ quản là Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM. Trong thời gian tới, Chính phủ và các cơ quan, ban, ngành liên quan nên xây dựng cơ chế cấp bằng bảo hộ trực tuyến, thí điểm là bằng bảo hộ quyền tác giả gắn với tác phẩm, nhãn hiệu và tên thương mại.

Đồng thời, Việt Nam cần xem xét thiết lập các quy định chặt chẽ hơn cho hành vi sử dụng đối với nhãn hiệu, tên thương mại liên quan trên các nền tảng kỹ thuật số, đơn cử như nội dung về việc gắn nhãn hiệu, tên thương mại bằng phương tiện điện tử hoặc từ tính.

Hoàng Nam