Hoàn thiện Luật Giá: Bảo đảm phân cấp hợp lý, nâng cao hiệu quả quản lý và bình ổn thị trường

Tăng cường phân cấp nhưng phải gắn với năng lực thực thi

Trưởng Ban Công tác đại biểu, bà Nguyễn Thanh Hải cho rằng, việc chuyển thẩm quyền tổ chức bình ổn giá từ cấp huyện xuống cấp xã tuy phù hợp với mô hình tổ chức mới, song cần đặc biệt xem xét về tính khả thi. Theo báo cáo của Bộ Nội vụ, hiện bình quân mỗi xã chỉ có khoảng 0,6 cán bộ tài chính - kế toán chuyên trách, cho thấy năng lực thực hiện nhiệm vụ còn hạn chế. Trong bối cảnh các xã đang phải đảm nhiệm khối lượng lớn công việc hành chính, nếu giao thêm nhiệm vụ bình ổn giá mà không có cơ chế ủy quyền, phối hợp hoặc liên thông giữa tỉnh và xã, dễ dẫn đến quá tải, thiếu tính chuyên nghiệp và ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống người dân.

Từ thực tiễn địa phương, bà Hải nhấn mạnh, mỗi khi xảy ra thiên tai, dịch bệnh hoặc vào các dịp lễ, Tết, giá cả thường biến động mạnh, nhu yếu phẩm khan hiếm, dễ dẫn đến tăng giá đột biến. Vì vậy, thẩm quyền bình ổn cần được xem xét trên phạm vi vùng, tỉnh để bảo đảm tính đồng bộ và kịp thời. Bà đề nghị cơ quan soạn thảo bổ sung quy định rõ về trách nhiệm phối hợp giữa các cấp chính quyền và các sở, ngành trong tổ chức bình ổn giá, cùng cơ chế giám sát, hướng dẫn chi tiết để bảo đảm hiệu quả thực thi.

Đồng tình với việc chuyển thẩm quyền xuống cấp xã, song Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Dân nguyện và Giám sát Lê Thị Nga cho rằng, cần có lộ trình và điều kiện bảo đảm, nhất là về nhân lực và cơ sở vật chất. Chính phủ phải có kế hoạch kiện toàn tổ chức, bồi dưỡng cán bộ, tăng cường năng lực quản lý để đảm bảo tính khả thi. Bà Nga đồng thời đề nghị không kéo dài thời hạn kiểm tra như dự thảo đang nêu, bởi điều này không phù hợp với tinh thần Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, trong đó yêu cầu chấm dứt tình trạng thanh tra, kiểm tra chồng chéo, trùng lặp và kéo dài.

Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Lâm Văn Mẫn nhất trí với báo cáo của cơ quan soạn thảo và cơ quan thẩm tra, đồng thời đề nghị quy định rõ thời hạn kiểm tra không quá 15 ngày và chỉ được gia hạn một lần không quá 7 ngày khi nội dung phức tạp; biên bản kiểm tra phải lập trong vòng 5 ngày kể từ khi kết thúc. Ông Mẫn cũng đề xuất bổ sung quy định phân cấp định giá đối với các lĩnh vực đặc thù như y tế, giáo dục, hạ tầng, công nghiệp; trong đó, Bộ Y tế, các đơn vị trực thuộc và Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có thể chủ động định giá dịch vụ phù hợp điều kiện thực tế. Đặc biệt, ông đề nghị đưa vào danh mục các dịch vụ có quy mô lớn như sử dụng hạ tầng trong khu công nghiệp, khu công nghệ cao, khu công nghệ số tập trung để Nhà nước định giá, bảo đảm thống nhất và minh bạch trong thực hiện.

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh phân tích thêm, việc tăng cường phân cấp, phân quyền là xu thế tất yếu, nhưng phải gắn với năng lực tổ chức thực hiện và điều kiện cơ sở vật chất. Ông nhấn mạnh, nếu cấp xã chưa đủ năng lực thì cần có sự hỗ trợ kỹ thuật, đào tạo và chuyển giao công nghệ từ cấp tỉnh để việc bình ổn giá đạt hiệu quả. Đối với danh mục hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá, ông đề nghị chỉ giữ lại những nhóm thật sự cần thiết; đồng thời có cơ chế linh hoạt để khi thị trường phát triển, cạnh tranh mở rộng thì chuyển dần sang cơ chế giá tham chiếu hoặc doanh nghiệp tự định giá trong khung Nhà nước quy định. Ông cũng thống nhất không kéo dài thời gian kiểm tra, bởi việc này sẽ gây thêm gánh nặng, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.

Làm rõ cơ chế thẩm định giá, thanh tra và chuyển đổi số trong quản lý giá

Phát biểu chỉ đạo tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đánh giá cao tinh thần làm việc nghiêm túc, trách nhiệm của cơ quan chủ trì soạn thảo và cơ quan thẩm tra. Ông khẳng định, Luật Giá 2024 mới có hiệu lực hơn một năm, nhưng thực tiễn triển khai đã bộc lộ một số vướng mắc, đòi hỏi phải điều chỉnh để phù hợp với mô hình chính quyền hai cấp và nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước về giá.

Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, việc sửa đổi cần tập trung vào các vấn đề cốt lõi: phân cấp quản lý giá, bình ổn giá, cơ chế định giá và thẩm định giá, kiểm tra - thanh tra chuyên ngành, đồng thời bổ sung, cập nhật danh mục hàng hóa - dịch vụ Nhà nước định giá cho sát thực tế. Ông yêu cầu luật phải thể hiện được nguyên tắc: Nhà nước luôn quản lý, điều tiết thị trường, không để giá cả tăng bất hợp lý, đồng thời tôn trọng quy luật cung cầu của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Chủ tịch Quốc hội đề nghị cơ quan soạn thảo rà soát chặt chẽ để thống nhất với các luật mới ban hành, như Luật Thanh tra, Luật Doanh nghiệp, Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Khám bệnh, chữa bệnh, cũng như bảo đảm tính đồng bộ với Luật Khoa học và Công nghệ, Luật Dự trữ quốc gia và các luật chuyên ngành khác. Ông lưu ý, phân cấp, phân quyền phải đi đôi với kiểm soát quyền lực, giảm thủ tục hành chính, tăng cường chuyển đổi số và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong quản lý giá, nhất là ở cấp xã nơi lực lượng cán bộ còn mỏng.

Về thời hạn thanh tra, Chủ tịch Quốc hội đề nghị xem xét rút ngắn thay vì kéo dài từ 10 ngày lên 15 ngày, bởi thời gian kiểm tra càng dài, tác động tiêu cực càng lớn đối với hoạt động của doanh nghiệp. Ông cũng yêu cầu đẩy mạnh hệ thống cơ sở dữ liệu giá quốc gia, liên thông giữa các bộ, ngành, địa phương, nhằm phục vụ dự báo, định giá, và đánh giá hiệu quả chính sách bình ổn giá.

Đối với hoạt động thẩm định giá, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh yêu cầu chuẩn hóa quy trình và năng lực hành nghề, bảo đảm thống nhất với chuẩn mực quốc tế, gắn với cơ chế bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp để hạn chế rủi ro và sai phạm.

Tạ phiên họp, Thứ trưởng Bộ Y tế cũng tham gia đóng góp ý kiến về danh mục dịch vụ khám chữa bệnh trong Phụ lục II. Theo ông, việc Bộ Y tế phải phê duyệt giá cho toàn bộ hệ thống bệnh viện của các bộ, ngành như Quốc phòng và Công an là khối lượng công việc quá lớn, trong khi nhân lực không đáp ứng. Bộ Y tế kiến nghị sửa quy định theo hướng phân quyền cho từng bộ tự định giá trong phạm vi quản lý, còn địa phương thì do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định, bảo đảm tính linh hoạt và sát thực tế.

Đáp lại, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng ghi nhận và tiếp thu hầu hết các ý kiến xác đáng của đại biểu và cơ quan thẩm tra. Ông khẳng định cơ quan soạn thảo sẽ không kéo dài thời hạn kiểm tra, đồng thời rà soát điều kiện kinh doanh dịch vụ thẩm định giá, hoàn thiện quy định về phân cấp thẩm quyền định giá, thanh tra chuyên ngành và danh mục hàng hóa Nhà nước định giá. Bộ Tài chính cũng sẽ nghiên cứu giải pháp linh hoạt cho dịch vụ vận chuyển khí thiên nhiên, khí hóa lỏng, bảo đảm vừa phù hợp thực tiễn vừa tránh chồng chéo thẩm quyền giữa trung ương và địa phương.

Đối với đề xuất về phân cấp định giá dịch vụ hạ tầng khu công nghiệp, khu công nghệ cao, Bộ trưởng cho rằng việc giao cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh định giá cụ thể là phù hợp với thực tế triển khai và giúp cắt giảm thủ tục hành chính. Tương tự, đối với dịch vụ sử dụng diện tích bán hàng tại chợ đầu tư từ ngân sách, Bộ trưởng khẳng định nên giữ hình thức định giá cụ thể như dự thảo, tránh quy trình hai cấp vừa phức tạp vừa thiếu đồng bộ.

Trần Hương