Hoàn thiện khung thể chế để TPHCM bứt phá - Bài 2: Cơ chế đặc thù cho thành phố đầu tàu

Đây là minh chứng cho thấy khi có cơ chế đúng, hợp lý, những chương trình, dự án cụ thể, thực chất phục vụ người dân sẽ dễ dàng được hiện thực hóa.

Gỡ nút thắt hạ tầng giao thông

Nhiều năm qua, tuyến quốc lộ 13 đoạn từ ngã tư Bình Phước đến cầu Bình Triệu thường xuyên ùn ứ, nhất là vào những khung giờ cao điểm, do mặt đường hẹp, xe cộ qua lại dày đặc. Bà Nguyễn Thị Ánh Nguyệt (ngụ phường Hiệp Bình) đã quen với tình trạng ùn xe tại đoạn giao cắt quốc lộ 13 với đường sắt Bắc - Nam. Theo bà Nguyệt, tuyến đường huyết mạch nối TPHCM với các tỉnh Đồng Nai, vùng Tây Nguyên đã xuống cấp, thường xuyên ùn ứ, ảnh hưởng đến kinh doanh, đời sống người dân.

Tương tự, các tuyến đường khác như quốc lộ 22, quốc lộ 1, quốc lộ 50 cũng chưa được đầu tư nâng cấp theo quy hoạch, lưu lượng phương tiện rất lớn nên luôn trong tình trạng quá tải, ảnh hưởng đến tốc độ phát triển kinh tế - xã hội. Thời gian qua, TPHCM vận dụng Nghị quyết 98 để nâng cấp, mở rộng các tuyến đường này theo phương thức đối tác công - tư (PPP), hợp đồng xây dựng - vận hành - chuyển giao (BOT).

Theo Giám đốc Sở Xây dựng TPHCM Trần Quang Lâm, cùng với quốc lộ 13, các dự án BOT khác được chấp thuận chủ trương đầu tư theo Nghị quyết 98 đang triển khai theo kế hoạch. Thành phố hiện đã duyệt dự án bồi thường giải phóng mặt bằng, ranh bồi thường cũng đã giao, dự kiến năm 2026 sẽ triển khai đồng loạt nhiều dự án.

Cầu Ba Son hướng về trung tâm TPHCM. Ảnh: HOÀNG HÙNG

TPHCM cũng đang tập trung phát triển đường sắt đô thị với mục tiêu đến năm 2030 sẽ hoàn thành khoảng 232km, tổng mức đầu tư sơ bộ khoảng 19,67 tỷ USD. Tuy vậy, theo đánh giá, nguồn vốn Trung ương và ngân sách TPHCM chỉ đáp ứng được khoảng 66% tổng nhu cầu đầu tư.

Theo KTS Ngô Viết Nam Sơn, TPHCM nên khẩn trương xây dựng đề án huy động các nguồn lực bổ sung, trong đó có khai thác quỹ đất theo mô hình TOD (phát triển đô thị gắn với giao thông công cộng) và PPP. Đây cũng là cơ chế được TPHCM kỳ vọng tạo sức bật cho phát triển đường sắt đô thị và xác định 11 vị trí phát triển TOD.

Bà Nguyễn Thị Mai Trinh, Chủ tịch UBND phường Thủ Đức (TPHCM), thông tin, phường hiện có khu vực TOD quanh ga Phước Long, khu vực cảng Trường Thọ với định hướng phát triển khu hỗn hợp đa chức năng kết hợp công trình công cộng. Các khung pháp lý chính về quy hoạch đã được hoàn tất, là tiền đề và cơ sở quan trọng để triển khai việc kêu gọi đầu tư theo Nghị quyết 98.

Trong đó, cảng Trường Thọ sẽ được tái thiết theo hướng hình thành khu đô thị thông minh, phát triển khu đô thị hỗn hợp gắn với trung tâm hành chính, văn hóa, dịch vụ và bến tàu khách du lịch, đồng thời tăng cường kết nối với bán đảo Thanh Đa. UBND phường Thủ Đức đã rà soát về quy hoạch, nguồn gốc pháp lý đất của các đơn vị đang khai thác, quản lý sử dụng tại khu vực này và chủ động phối hợp các sở, ngành liên quan để quản lý việc sử dụng đất.

Thành phố vì cả nước, cùng cả nước

Không chỉ vận dụng các cơ chế, chính sách từ Nghị quyết 98 để thúc đẩy kinh tế - xã hội, nâng cao chất lượng sống cho người dân thành phố, TPHCM còn phát huy vai trò đầu tàu kinh tế của cả nước khi vận dụng nghị quyết để hỗ trợ các địa phương khác. Trong đó, dự án đường cao tốc TPHCM - Mộc Bài giai đoạn 1 được đánh giá là dự án hạ tầng giao thông liên vùng trọng điểm, thực hiện theo phương thức PPP - hợp đồng BOT, với tổng mức đầu tư hơn 19.617 tỷ đồng.

Riêng phần giải phóng mặt bằng tại tỉnh Tây Ninh (dự án thành phần 4) được phê duyệt ban đầu là 1.504 tỷ đồng. Trong quá trình triển khai dự án thành phần 4, kinh phí bồi thường tăng mạnh lên 3.749 tỷ đồng do phải điều chỉnh, bổ sung các phương án xử lý kiến nghị của người dân tại khu vực Trảng Bàng và Gò Dầu.

Trong số này, tỉnh Tây Ninh có khả năng tự cân đối 439 tỷ đồng và đề nghị TPHCM hỗ trợ 1.806 tỷ đồng để bảo đảm tiến độ dự án. Đánh giá dự án giữ vai trò động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội khu vực Đông Nam bộ, tại kỳ họp thứ 5 vào giữa tháng 11, HĐND TPHCM đã thông qua tờ trình của UBND TPHCM về việc sử dụng vốn đầu tư phát triển từ ngân sách thành phố để hỗ trợ tỉnh Tây Ninh 1.806 tỷ đồng, đảm bảo tiến độ dự án. Đây là nội dung được áp dụng theo Điều 5 Nghị quyết 98...

Từ khi triển khai Nghị quyết 98, TPHCM còn tiếp nhận 47 đề nghị hỗ trợ từ các địa phương khác trong và ngoài nước với số tiền khoảng 1.371 tỷ đồng. Ngành y tế TPHCM cũng tích cực vận dụng cơ chế này nhằm hợp tác, phát triển y tế vùng, nâng cao chất lượng khám chữa bệnh cho người dân trong khu vực, giảm tải cho các bệnh viện của thành phố…

Nhìn lại hơn 2 năm triển khai Nghị quyết 98, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Lệ, nguyên Phó Bí thư Thành ủy, nguyên Chủ tịch HĐND TPHCM, đánh giá, thành phố đã đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận, giúp kinh tế phục hồi nhanh. Cụ thể, thành phố đã tổ chức, thực hiện 36/44 cơ chế, chính sách được giao. Hạ tầng giao thông trọng điểm được thúc đẩy đầu tư mạnh, nhất là 4 dự án BOT với tổng vốn trên 57.000 tỷ đồng, tuyến đường cao tốc TPHCM - Mộc Bài, đường sắt đô thị, cùng nhiều công trình giao thông kết nối vùng.

Trong bối cảnh mới sau sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, nhiều chuyên gia nhận định, cơ chế hiện hành không còn đáp ứng được yêu cầu của TPHCM, một siêu đô thị đầu tiên tại Việt Nam, nên kịp thời bổ sung chính sách vượt trội.

Đại biểu Quốc hội Trần Hoàng Ngân cho biết, từ việc có chủ trương và nguồn lực để triển khai đường Vành đai 3, đến tăng biên chế, bổ sung tổ chức bộ máy và lan tỏa mô hình chính sách mới sang các địa phương khác cho thấy TPHCM đã triển khai hiệu quả Nghị quyết 98. Thành phố hiện được mở rộng về diện tích, dân số và kinh tế, nên rất cần một thể chế tương thích, mạnh mẽ và vượt trội hơn. Vì vậy, việc sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 là vô cùng cần thiết để phát huy vai trò đầu tàu của TPHCM.

Chia sẻ về đề xuất sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết 98, Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Văn Được nhấn mạnh, thành phố rất khẩn trương, nghiêm túc phối hợp với các bộ, ngành Trung ương đề xuất một số cơ chế, chính sách bổ sung. Khi được Quốc hội xem xét thông qua, những cơ chế, chính sách này sẽ giúp quá trình triển khai nhiều dự án, công trình không bị gián đoạn, đứt gãy; tạo cơ chế, chính sách vượt trội thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội thành phố trong giai đoạn tiếp theo.

NGÔ BÌNH - THU HƯỜNG