Hoàn thiện khái niệm thương mại điện tử gắn với mục tiêu, công cụ quản lý cụ thể, khả thi

Lựa chọn đúng "khoảng trống" pháp lý để điều chỉnh

Thương mại điện tử của nước ta tăng trưởng nhanh chóng, xếp thứ 3 trong khu vực Đông Nam Á về quy mô năm 2024 và xếp thứ 5 trên thế giới về tốc độ tăng trưởng năm 2022. Hiện nay, lĩnh vực thương mại điện tử đang được điều chỉnh tập trung, chủ yếu tại Nghị định số 52/2013/NĐ-CP ngày 16/5/2013 của Chính phủ về thương mại điện tử và Nghị định số 85/2021/NĐ-CP ngày 25/9/2021 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 52/2013/NĐ-CP. Do ở cấp Nghị định nên 2 văn bản trên chưa đủ hiệu lực điều chỉnh các vấn đề quan trọng mang tính đa ngành trong thương mại điện tử.

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh điều hành. Ảnh: Hồ Long

Bên cạnh đó, sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, sự xuất hiện nhiều mô hình kinh doanh mới, đa dạng về mặt chủ thể, phức tạp về mặt bản chất và từ thực tiễn quản lý nhà nước trong lĩnh vực thương mại điện tử dẫn đến các chính sách, quy định về thương mại điện tử đã bộc lộ một số tồn tại, hạn chế.

Trong đó, hệ thống pháp lý về thương mại điện tử còn thiếu tính thống nhất, toàn diện. Các mô hình thương mại điện tử mới chưa có quy định điều chỉnh riêng, tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Vấn đề hàng giả, hàng cấm, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng kém chất lượng chưa được kiểm soát triệt để…

Xuất phát từ thực tế đó, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy đánh giá cao Bộ Công Thương, cơ quan chủ trì soạn thảo đã cố gắng xây dựng dự án Luật và cho rằng, thương mại điện tử đan xen rất nhiều lĩnh vực khác nhau. Việc tìm những điểm thực sự không chồng lấn và giao thoa để xây dựng hành lang pháp lý điều chỉnh nhằm khắc phục các tồn tại, hạn chế trong thực tiễn quản lý và thực thi, có những chế định đóng vai trò dẫn dắt, mở đường, khơi thông nguồn lực xã hội, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho đổi mới sáng tạo và phát triển các mô hình mới trong lĩnh vực này là nỗ lực rất lớn của cơ quan soạn thảo.

Góp ý vào nội dung cụ thể, Chủ nhiệm Ủy ban Lê Quang Huy đề nghị, cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát phạm vi điều chỉnh, nghiên cứu để lựa chọn đúng những "khoảng trống" và có điều chỉnh ở dự thảo Luật nhằm tháo gỡ vướng mắc trong thực tiễn, bởi “nếu không quy định rõ được vấn đề này khi làm Nghị định, sẽ lập tức bị vướng và không làm được”.

Cùng với đó, cơ quan soạn thảo cần quan tâm đến tính đồng bộ, thống nhất của dự thảo Luật trong hệ thống pháp luật; định vị vị trí của dự thảo Luật trong mối quan hệ với các luật có liên quan, những luật đã ban hành và sẽ ban hành, đơn cử như dự án Luật Chuyển đổi số (cũng sẽ được Chính phủ trình Quốc hội trong Kỳ họp thứ Mười tới).

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Lê Quang Huy, trong dự thảo Luật Chuyển đổi số có quy định về kinh tế số, kinh tế nền tảng. Dự thảo Luật Thương mại điện tử cũng đề cập đến thế nào là kinh số nền tảng, trách nhiệm của các chủ thể có liên quan, chủ thể của các nền tảng thế nào, trung gian thế nào, người tiêu dùng thế nào...?. Vì vậy, trong dự thảo Luật cũng cần rà soát để tránh chồng lấn liên quan đến kinh tế số nền tảng.

Tránh áp dụng đồng nhất điều kiện khắt khe với mọi doanh nghiệp

Góp ý về nội dung phát triển thị trường thương mại điện tử ở Điều 38 dự thảo Luật, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Lâm Văn Mẫn đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát các quy định tại Chương III về các loại hình và trách nhiệm của chủ thể trong hoạt động thương mại điện tử, để không tạo ra rào cản đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa. Điều này cũng nhằm khuyến khích tinh thần khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo và sự tham gia tích cực của khu vực tư nhân trong quá trình phát triển thương mại điện tử.

Chủ tịch Hội đồng Dân tộc đề nghị, tiếp tục nghiên cứu các quy định về phân loại đối với các nền tảng quy mô lớn, quy mô vừa và nhỏ để tạo môi trường thuận lợi cho các mô hình kinh doanh linh hoạt, sáng tạo phát triển, đồng thời tránh tình trạng áp dụng đồng nhất các điều kiện quá khắt khe cho mọi loại hình doanh nghiệp. Đặc biệt, khi xây dựng và hoàn thiện các quy định liên quan đến phát triển thương mại điện tử, cần cân nhắc kỹ lưỡng các tác động đối với nhiều đối tượng khác nhau, bao gồm cả doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp nước ngoài, các nền tảng công nghệ lớn và nhỏ, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp khi tham gia hoạt động thương mại điện tử.

Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh lưu ý, cần làm rõ những hạn chế, "khoảng trống" trong pháp luật hiện hành và các luật đang trình Quốc hội cần được khắc phục và bổ sung bằng các quy định riêng trong dự thảo luật; xác định rõ vị trí, vai trò của Luật Thương mại điện tử trong hệ thống pháp luật; rà soát kỹ lưỡng dự thảo luật với các luật, văn bản quy phạm pháp luật có liên quan bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật, nhất là các dự án luật trong chương trình lập pháp năm 2025 và dự kiến sửa đổi trong chương trình lập pháp năm 2026.

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị, cần hoàn thiện dự thảo Luật theo hướng tách bạch rõ phạm vi điều chỉnh, không lặp lại quy định đã có trong luật khác, tránh chồng chéo, mâu thuẫn pháp luật, đặc biệt là không phát sinh thêm thủ tục hành chính không cần thiết, hay gây vướng mắc trong thực hiện.

Đề nghị, cần xác định rõ phạm vi điều chỉnh của Luật Thương mại điện tử, Phó Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, cần hoàn thiện khái niệm hoạt động thương mại điện tử với nội hàm hợp lý, gắn với mục tiêu và công cụ quản lý cụ thể, bảo đảm tính khả thi. Nghiên cứu loại trừ các lĩnh vực đặc thù theo Nghị định số 52/2013/NĐ-CP được sửa đổi tại Nghị định số 85/2021/NĐ-CP và các lĩnh vực khác nếu cần thiết. Làm rõ các hoạt động thương mại điện tử thuộc ngành, nghề đầu tư, kinh doanh có điều kiện theo Phụ lục 4 của Luật Đầu tư, tránh nhầm lẫn phạm vi điều chỉnh.

Đồng thời, quy định rõ nguyên tắc áp dụng pháp luật, xử lý trường hợp pháp luật khác có quy định về thương mại điện tử trong một số ngành, lĩnh vực đặc thù; xác định mối quan hệ giữa luật này với các luật chuyên ngành và luật có quy định chung về hợp đồng bảo vệ thông tin, bảo vệ người tiêu dùng, quảng cáo, vận chuyển, thuế xuất nhập khẩu, hoạt động thương mại điện tử có yếu tố nước ngoài, bảo đảm không trùng lặp, chồng chéo, phù hợp với phạm vi điều chỉnh của Luật.

Nhật An