Hoàn thiện hơn nữa cơ chế bảo vệ người dám nghĩ, dám làm vì lợi ích chung

Ngày 4/12, Quốc hội thảo luận ở hội trường về: Các báo cáo công tác nhiệm kỳ 2021-2026 của Chủ tịch nước, Chính phủ; Dự thảo báo cáo công tác nhiệm kỳ khóa XV của Quốc hội; Các báo cáo công tác nhiệm kỳ khóa XV của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Kiểm toán Nhà nước; Các báo cáo công tác nhiệm kỳ 2021-2026 của Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao.

Đổi mới tư duy xây dựng pháp luật đã thấm vào toàn bộ các khâu soạn thảo

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Nguyễn Thị Thủy cho biết, thành tựu nổi bật trong đổi mới tư duy xây dựng pháp luật thể hiện trên 4 phương diện. Thứ nhất là đổi mới trong cách tiếp cận trong xây dựng luật: Từ phát biểu chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm tại phiên khai mạc kỳ họp thứ 8 của Quốc hội khóa XV, đổi mới tư duy trong xây dựng pháp luật đã nhanh chóng thấm vào toàn bộ các khâu, các bước của quá trình soạn thảo. Thay vì yêu cầu luật phải quy định cụ thể để có hiệu lực trực tiếp như trước đây, các luật được ban hành gần đây, đặc biệt là các luật kiến tạo phát triển, chỉ quy định những vấn đề khung, mang tính nguyên tắc thuộc thẩm quyền của Quốc hội; còn những vấn đề cụ thể, thường xuyên biến động trong thực tiễn thì giao Chính phủ quy định.

Thứ hai, giảm thời gian và giảm thủ tục trong xây dựng luật. Trước đây, hầu hết các đạo luật được thông qua trong hai kỳ họp của Quốc hội; hiện nay, luật thông qua tại một kỳ họp của Quốc hội. Trước đây, cơ quan soạn thảo phải chuẩn bị một bộ hồ sơ 5 tài liệu để bảo vệ trước cơ quan thẩm tra, nay chỉ cần một tài liệu duy nhất là tờ trình và bỏ thủ tục thẩm tra. Theo Bộ Tư pháp, các cải cách này giúp rút ngắn khoảng 10-12 tháng cho mỗi đạo luật.

Thứ ba, đổi mới "đổi vai" trong soạn thảo luật. Từ đầu năm 2025 đến nay, quy trình soạn thảo luật đã có những đổi mới căn bản, khi Chính phủ thực hiện đúng vai là cơ quan trình dự án luật và chịu trách nhiệm đến cùng đối với dự án; Quốc hội thực hiện đúng vai trò cơ quan lập pháp, quyết định thông qua hoặc không thông qua đối với dự án luật.

ĐBQH Nguyễn Thị Thủy, đoàn Thái Nguyên (Ảnh: Quốc hội)

Thứ tư, đổi mới tư duy trong tháo gỡ điểm nghẽn pháp luật. Trước đây, văn bản của cơ quan nào ban hành thì chỉ cơ quan đó được sửa đổi. Ngày 24/6/2025, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 26 cho phép áp dụng cơ chế đặc biệt để tháo gỡ điểm nghẽn pháp luật. Trên cơ sở đó, Quốc hội ủy quyền cho Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) được phép ban hành nghị quyết sửa các luật của Quốc hội. Cơ chế này được áp dụng đến hết tháng 2/2027.

Để tiếp tục đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, đại biểu kiến nghị 3 nội dung. Do luật hiện nay chỉ quy định vấn đề khung, mang tính nguyên tắc. Vì thế, UBTVQH sớm tổ chức sơ kết, đánh giá việc triển khai chủ trương này trong khoảng 100 đạo luật đã Quốc hội sửa từ kỳ họp thứ 8 đến nay để rút kinh nghiệm. Bên cạnh đó, kiến nghị Chính phủ trong quá trình soạn thảo, đối với những chính sách có phạm vi tác động rộng cần lấy ý kiến rộng rãi trước khi ban hành nghị định.

Cuối cùng đề nghị UBTVQH chỉ đạo đổi mới sâu sắc việc giám sát ban hành văn bản quy định chi tiết, bảo đảm tinh thần và ý chí lập pháp của Quốc hội được thể hiện đến tận các quy định chi tiết ở các nghị định và thông tư.

Luật cần chuyển sang yêu cầu ổn định

Đại biểu Dương Khắc Mai (đoàn Lâm Đồng) nhận xét, nhiệm kỳ khóa XV, khối lượng công việc lập pháp rất lớn. Trong giai đoạn tới, đại biểu cho rằng trọng tâm không chỉ là tiếp tục ban hành nhiều luật, mà cần chuyển mạnh sang yêu cầu ổn định pháp luật, bảo đảm tính dự báo, tính khả thi và chi phí tuân thủ hợp lý. Các báo cáo nên nhấn mạnh rõ hơn yêu cầu hạn chế tối đa tình trạng luật vừa ban hành đã phải sửa đổi; đồng thời, tăng cường giám sát từ sớm đối với chất lượng chính sách ngay trong khâu xây dựng luật.

ĐBQH Dương Khắc Mai, đoàn Lâm Đồng (Ảnh: Quốc hội)

Theo đại biểu đoàn Lâm Đồng, vấn đề có ý nghĩa quyết định là phải tiếp tục hoàn thiện cơ chế theo dõi, đôn đốc và tái giám sát việc thực hiện các kết luận, kiến nghị sau giám sát. Thực tiễn cho thấy, nếu "khâu sau giám sát" chưa được tổ chức thực hiện đồng bộ, chặt chẽ thì hiệu lực thực tế của giám sát tối cao vẫn còn hạn chế. Vì vậy, báo cáo cần nhấn mạnh rõ hơn nội dung này trong phần định hướng nhiệm vụ nhiệm kỳ tới, coi đây là một trọng tâm để nâng cao hiệu quả giám sát của Quốc hội.

Đại biểu Ngô Trung Thành (đoàn Đắk Lắk) cũng kiến nghị, thời gian tới, cần tiếp tục khẩn trương rà soát, hoàn thiện thể chế, pháp luật để vận hành tối ưu mô hình chính quyền địa phương hai cấp; bảo đảm phân quyền, phân cấp hợp lý, rõ thẩm quyền, rõ trách nhiệm, có cơ chế kiểm soát hiệu quả; khai thác tối đa dư địa tăng trưởng từ cuộc cải cách đơn vị hành chính.

Hoàn thiện hơn nữa cơ chế bảo vệ người dám nghĩ, dám làm

Nhấn mạnh yếu tố con người, đại biểu đoàn Ngô Trung Thành cho rằng, cần xây dựng đội ngũ cán bộ của kỷ nguyên mới.

"Chúng ta có pháp luật tốt, có đường lối đúng, nhưng yếu tố quyết định vẫn là con người. Vì vậy, cần sớm hoàn thiện pháp luật để xây dựng đội ngũ cán bộ có trách nhiệm, bản lĩnh, chuyên nghiệp, liêm chính, thông thạo công nghệ, có tư duy đổi mới, năng lực kiến tạo, và có dư địa để tự tin dám hành động vì lợi ích chung, vì một Việt Nam hùng cường - thịnh vượng", đại biểu đoàn Đắk Lắk nêu ý kiến.

ĐBQH Ngô Trung Thành, đoàn Đắk Lắk (Ảnh: Quốc hội).

Nêu ý kiến thảo luận, ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (đoàn TP.HCM) cho rằng, nhiệm kỳ 2021-2026 đạt bước đột phá lịch sử về xây dựng và hoàn thiện thể chế. Tuy vậy, chất lượng thi hành pháp luật giữa các bộ, ngành và địa phương còn chưa đồng đều; còn độ trễ trong ban hành văn bản hướng dẫn.

Vì vậy, đại biểu đề nghị Chính phủ đẩy mạnh hơn nữa việc phân cấp, phân quyền gắn với kiểm soát quyền lực, trách nhiệm cá nhân; quy định rõ thời hạn bắt buộc ban hành văn bản hướng dẫn, lấy kết quả thực thi thay cho hồ sơ, quy trình làm tiêu chí đánh giá cán bộ.

ĐBQH Ngô Trung Thành, đoàn Đắk Lắk (Ảnh: Quốc hội).

Cũng coi trọng yếu tố con người, đại biểu đoàn TP.HCM nhận xét, công tác truyền thông chính sách đôi khi chưa kịp thời, dẫn đến có lúc chủ trương đúng nhưng chưa lan tỏa nhanh, chưa đạt sự đồng thuận tối đa của xã hội. Theo đó, đại biểu đề nghị Chính phủ tiếp tục hoàn thiện hơn nữa cơ chế bảo vệ người dám nghĩ, dám làm vì lợi ích chung; xây dựng chiến lược truyền thông chính sách quốc gia, coi truyền thông là cấu phần bắt buộc của chu trình làm chính sách; đồng thời tiếp tục đặt đời sống nhân dân làm trung tâm, để mỗi người dân cảm nhận được rõ ràng thành quả của quá trình phát triển.

Nguyễn Vân-Vân Anh/VOV.VN