Hoàn thiện hạ tầng nghề cá - mắt xích quyết định trong chuỗi chống khai thác IUU

Thực tế ở các tỉnh, thành miền Trung cho thấy, khi hạ tầng nghề cá được hoàn thiện, công tác chống khai thác IUU sẽ có kết quả rõ rệt

Những cảng cá được nâng cấp, những âu thuyền mở rộng, cùng hệ thống xử lý môi trường và truy xuất nguồn gốc điện tử không chỉ là việc đầu tư hạ tầng đơn thuần, mà chính là mắt xích trung tâm trong chuỗi kiểm soát khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU).

Hạ tầng nghề cá đóng vai trò quan trọng trong chống khai thác IUU

Tại Quảng Ngãi, việc đầu tư và công bố mở mới các cảng cá từng bước đáp ứng các yêu cầu về truy xuất nguồn gốc và giám sát tàu cá theo khuyến nghị của EC. Gần đây nhất, cảng cá Sa Kỳ, xã Đông Sơn được xây dựng theo tiêu chuẩn loại III với diện tích hơn 7.000 m², đủ điều kiện công bố mở cảng, phục vụ nhu cầu bốc dỡ khoảng 15.000 tấn thủy sản mỗi năm. Cùng với đó, các cảng 19/5 (loại II) và Cảng cá sông Trà Bồng (loại III) cũng được đưa vào vận hành, khắc phục triệt để tình trạng bốc dỡ tự phát vốn tiềm ẩn nguy cơ vi phạm IUU.

Ông Nguyễn Thanh Hiền, Phó Trưởng Ban Quản lý các cảng cá tỉnh Quảng Ngãi, cho biết, địa phương bảo đảm 100% tàu cá cập nhật lên VNFishbase, quản lý chặt nhóm tàu không đủ điều kiện khai thác và thực hiện truy xuất nguồn gốc qua hệ thống eCDT. Đây là những yếu tố quan trọng để minh bạch hóa chuỗi khai thác, ngăn chặn sản phẩm IUU lọt vào lưu thông.

“Qua việc kiểm tra tàu cá xuất nhập cảng, nếu phát hiện trường hợp vi phạm IUU, đơn vị sẽ chuyển nội dung cho tổ kiểm soát nghề cá tại cảng để xử lý. Hồ sơ tại cảng được rà soát, lưu trữ khoa học, sẵn sàng xuất trình khi đoàn kiểm tra yêu cầu”.

Cảng cá Thọ Quang được đầu tư nâng cấp đồng bộ

Tại thành phố Đà Nẵng, công trình nâng cấp mở rộng cảng cá Thọ Quang, phường Sơn Trà giai đoạn 2 với tổng vốn đầu tư 250 tỷ đồng vừa hoàn thành và chính thức đưa vào khai thác. Dự án nâng cấp đồng bộ từ cầu cảng, khu mua bán thủy sản đến hệ thống xử lý nước thải công suất 300 m³/ngày đêm, giúp cảng đạt chuẩn loại I và trở thành khu neo đậu tránh trú bão quan trọng của miền Trung.

Ngoài giá trị kinh tế, cảng cá Thọ Quang còn được đánh giá là trung tâm kiểm soát IUU quy mô vùng, nơi thực thi kiểm soát tàu cá ra vào, giám sát sản lượng, xác nhận, chứng nhận nguồn gốc thủy sản cho toàn khu vực. Ngư dân Phan Minh Hùng, ở phường Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng kỳ vọng, việc nâng cấp cảng cá, âu thuyền Thọ Quang mở ra cơ hội, tạo điều kiện thuận lợi để ngư dân và doanh nghiệp mua bán hải sản, nâng cao hiệu quả sau mỗi chuyến biển. “Chúng tôi mong Ban quản lý tạo điều kiện cho mọi doanh nghiệp và ngư dân hoạt động hiệu quả”.

Cảng cá Thọ Quang hiện nay đã hoàn thành giai đoạn 2

Ông Phan Văn Mỹ, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường thành phố Đà Nẵng cho biết, thành phố đang rà soát mở rộng, công bố cảng cá đủ điều kiện hoạt động trên địa bàn. Đối với những cảng thiếu hạ tầng, không đạt tiêu chuẩn, thành phố phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất giải pháp hoàn thiện, đầu tư cơ sở hạ tầng để đạt tiêu chuẩn quy định.

Theo ông Phan Văn Mỹ, thành phố sẽ hoàn thiện và đưa cảng cá Hồng Triều (huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam cũ) vào hoạt động, đồng thời tiếp tục mở rộng cảng Tam Quang (huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam cũ) để nâng cao năng lực hỗ trợ hậu cần nghề cá. “Cảng cá Thọ Quang hiện nay đã hoàn thành giai đoạn 2 và sắp tới sẽ tiếp tục triển khai giai đoạn 3. Thành phố đang tập trung hoàn thiện hạ tầng nghề cá; không chỉ đáp ứng nhu cầu của ngư dân Đà Nẵng mà còn của cả khu vực miền Trung”.

Trang thiết bị hiện đại được đầu tư

Dù nhiều giải pháp đã được triển khai nhưng nếu không có hệ thống hạ tầng đồng bộ, việc kiểm soát IUU dễ rơi vào tình trạng “đuổi theo xử lý” thay vì kiểm soát ngay từ đầu. Vai trò của hạ tầng thể hiện ở những điểm then chốt: kiểm soát chặt chẽ tàu cá ra vào; minh bạch nguồn gốc thủy sản; tăng cường thực thi pháp luật; nền tảng công nghệ quản lý hiện đại và thúc đẩy nghề cá phát triển bền vững.

Ông Nguyễn Quang Toản, Phó Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư, Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẳng định, Bộ sẽ tiếp tục phối hợp với các địa phương để đầu tư hệ thống cảng cá, khu neo đậu tránh trú bão và hạ tầng xử lý môi trường, xây dựng một ngành thủy sản hiện đại và có trách nhiệm. “Việc hoàn thành nâng cấp cảng cá với hạ tầng, kỹ thuật đồng bộ sẽ là mắc xích quan trọng trong chuỗi kiểm soát IUU, góp phần nâng cao tính minh bạch, truy xuất nguồn gốc sản phẩm, đáp ứng khuyến nghị của EC, tiến tới gỡ bỏ thẻ vàng IUU và đưa ngành thủy sản Việt Nam phát triển bền vững”.

Việc hoàn thiện hạ tầng nghề cá tạo điều kiện thuân lợi kiểm soát chống khai thác IUU

Câu chuyện tại miền Trung cho thấy, khi hạ tầng nghề cá được đầu tư đúng mức, công tác kiểm soát IUU chuyển từ hình thức sang thực chất. Tàu cá được quản lý ngay từ lúc rời bến; sản lượng được giám sát minh bạch; nguồn gốc thủy sản được truy xuất tự động và hành vi vi phạm được phát hiện – xử lý ngay tại chỗ.

Một hệ thống hạ tầng cảng cá hiện đại chính là “xương sống” của chuỗi hành động chống khai thác IUU, là chìa khóa giúp Việt Nam tiến gần hơn đến mục tiêu gỡ bỏ “thẻ vàng”, bảo vệ uy tín thủy sản xuất khẩu và hướng tới một nền kinh tế biển xanh, bền vững.

Vinh Thông/VOV-Miền Trung