Hoàn thiện chính sách phòng, chống ma túy: Lấy con người làm trung tâm, bảo đảm nhân văn và hiệu quả thực thi

Quang cảnh phiên thảo luận tại Tổ 1 (Đoàn thành phố Hà Nội) của Quốc hội, chiều 11/11/2025. (Ảnh: Media Quốc hội)

Mở rộng tiếp cận đa ngành, đề cao yếu tố nhân văn

Chiều 11/11, tại phiên thảo luận tổ của Quốc hội, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, đại biểu Quốc hội Đoàn thành phố Hà Nội cho rằng, việc hoàn thiện chính sách pháp luật về phòng, chống ma túy không chỉ nhằm giảm tội phạm, giảm tệ nạn, mà còn là đầu tư cho tương lai, cho sức mạnh mềm của con người Việt Nam, gắn chặt với các lĩnh vực văn hóa, giáo dục, gia đình và cộng đồng.

Ông đánh giá cao nhiều điểm tiến bộ của dự thảo luật, nhất là việc tiếp cận đa ngành, lấy con người làm trung tâm. Điều 3 của dự thảo đã mở rộng chính sách của Nhà nước theo hướng tăng cường tuyên truyền, khuyến khích người nghiện tự nguyện cai nghiện, bảo vệ và hỗ trợ gia đình, tổ chức tham gia công tác phòng, chống ma túy - một cách tiếp cận hiện đại, phù hợp định hướng “phát triển con người” được xác định trong các dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng.

Đại biểu cũng nhấn mạnh, dự thảo lần này đã luật hóa nhiều quy định còn phân tán, hệ thống hóa toàn diện các nội dung về xét nghiệm, quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy, xác định tình trạng nghiện, cai nghiện tự nguyện và bắt buộc, góp phần nâng cao tính minh bạch, giảm tùy nghi áp dụng và tạo cơ sở pháp lý rõ ràng cho địa phương thực hiện.

Bên cạnh đó, các quy định đề cao vai trò của gia đình, nhà trường và cộng đồng trong phòng ngừa tệ nạn được đánh giá là tiến bộ, coi đây là ba môi trường nền tảng giúp ngăn ngừa từ gốc. Dự thảo cũng thể hiện rõ sự phối hợp thống nhất giữa các lực lượng chuyên trách như Công an, Bộ đội Biên phòng, Cảnh sát biển và Hải quan, góp phần khắc phục chồng chéo trong thực thi.

Đại biểu Bùi Hoài Sơn phát biểu. (Ảnh: DUY LINH)

Về một số nội dung cụ thể, đại biểu Bùi Hoài Sơn đề nghị làm rõ nguyên tắc “không xâm phạm thân thể, nhân phẩm, uy tín” khi áp dụng biện pháp xét nghiệm chất ma túy; bổ sung cơ chế khiếu nại, giám sát của Mặt trận Tổ quốc và gia đình để tránh lạm dụng.

Ông cũng kiến nghị điều chỉnh linh hoạt thời hạn cai nghiện theo mức độ lệ thuộc, thay vì quy định cứng 24-36 tháng, đề xuất cơ chế “ba mức độ can thiệp” tương ứng điều trị ngắn, trung và dài hạn, theo chỉ định y tế-tâm lý-xã hội.

Theo ông, nếu các đề xuất này được tiếp thu, đạo luật sẽ góp phần xây dựng một xã hội an toàn, lành mạnh, văn minh, tạo nền tảng phát triển con người Việt Nam trong kỷ nguyên mới.

Bổ sung biện pháp giám sát điện tử

Đại biểu Lê Nhật Thành phát biểu. (Ảnh: Media Quốc hội)

Tán thành sự cần thiết ban hành luật, đại biểu Lê Nhật Thành (Hà Nội) cho rằng, việc hoàn thiện khung pháp lý phòng, chống ma túy phải gắn với thực tiễn quản lý hiện nay, trong đó nhiều địa phương đang gặp khó khăn khi nhiều người cai nghiện tự nguyện tại gia đình, cộng đồng hoặc điều trị bằng thuốc thay thế liên tục thay đổi nơi cư trú, khiến công tác quản lý, giám sát chưa hiệu quả.

Đại biểu đề nghị bổ sung quy định về biện pháp giám sát điện tử đối với các đối tượng này nhằm hỗ trợ lực lượng công an cơ sở quản lý tốt hơn, đồng thời giao Chính phủ quy định chi tiết nội dung triển khai.

Về công tác xác định tình trạng nghiện và đưa người nghiện vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, ông nêu thực tế nhiều trường hợp bỏ trốn trong thời gian chờ lập hồ sơ. Do đó, cần bổ sung quy định cho phép quản lý tạm thời tại cơ sở cai nghiện trong giai đoạn này, do Trưởng Công an cấp xã quyết định, đồng thời tính thời gian quản lý vào thời gian cai nghiện bắt buộc.

Đại biểu Lê Nhật Thành cũng đề nghị bổ sung quy định về trách nhiệm tiếp tục cai nghiện sau khi chấp hành án phạt tù, trong trường hợp thời gian phạt tù ngắn hơn thời gian cai nghiện hoặc quản lý sau cai còn lại. Ông cho rằng quy định này sẽ khắc phục tình trạng người nghiện cố tình vi phạm pháp luật hình sự với mức án tù thấp để tránh cai nghiện.

Về hoạt động lao động trị liệu, đại biểu đề xuất luật hóa quy định về sử dụng kết quả lao động trị liệu tại các cơ sở cai nghiện, bảo đảm quyền lợi của người cai nghiện và nghiêm cấm mọi hình thức lao động ngoài phạm vi trị liệu.

Ngoài ra, để tăng hiệu quả quản lý, đại biểu Lê Nhật Thành đề nghị bổ sung quy định về nghĩa vụ cam đoan tuân thủ quy trình cai nghiện và pháp luật đối với người cai nghiện tự nguyện, đồng thời quy định chế tài xử lý thích hợp nếu vi phạm.

Cũng băn khoăn về thời hạn và quy trình cai nghiện, đại biểu Nguyễn Hữu Chính (Hà Nội) đặt câu hỏi về căn cứ quy định thời hạn 24 hoặc 36 tháng, khi cơ địa và mức độ nghiện của mỗi người khác nhau.

Ông cho rằng, mục tiêu của cai nghiện là giúp người nghiện khỏi hẳn, vì vậy, thời gian cai nghiện nên được xác định linh hoạt theo kết quả điều trị, thay vì quy định cứng theo thời gian.

TRUNG HƯNG