Hoàn thiện cấu trúc đô thị sinh thái cho Thủ đô

Thực tiễn này đòi hỏi cần tiếp tục xác lập, đề xuất mô hình đô thị sinh thái phù hợp với điều kiện Thủ đô trong tình hình mới.

Hà Nội xác định sông Hồng là trục quan trọng giúp hình thành một tuyến đô thị mang tính chất đô thị sinh thái, trở thành không gian xanh.

Định hướng lớn, xuyên suốt

Phát triển không gian và các đô thị sinh thái là một trong các định hướng lớn, được xác định xuyên suốt qua nhiều thời kỳ quy hoạch của Hà Nội. Trong đó, hệ thống không gian sinh thái tự nhiên được phát triển dựa trên hệ thống các tuyến sông Hồng, sông Cầu, sông Đáy, sông Tích, sông Cà Lồ…

Với sông Hồng, thành phố xác định đây là trục quan trọng, trục cơ sở, trục tạo lập các biểu tượng trên cơ sở phát triển, chuẩn hóa các điều kiện hạ tầng kỹ thuật cảnh quan. Thêm vào đó, việc khai thác các khu vực về quy hoạch phòng, chống lũ, bảo vệ đê điều giúp hình thành một tuyến tính đô thị mang tính chất đô thị sinh thái, trở thành không gian xanh vô cùng quan trọng. Việc này nhằm xác lập môi trường văn hóa sinh thái, giao lưu cộng đồng lớn, kết nối các khu vực phát triển thành phố phía Bắc, đô thị Nam sông Hồng và các thành phố khác.

Theo kiến trúc sư Trần Huy Ánh, Ủy viên Thường vụ Hội Kiến trúc sư Hà Nội, Hà Nội hội tụ nhiều yếu tố thuận lợi để phát triển đô thị xanh bền vững. Trong đó, hệ thống sông hồ trở thành đặc trưng xanh của đô thị, nông thôn. Hệ thống đô thị được quy hoạch phát triển theo mô hình đô thị thông minh bền vững. Các khu vực đô thị nén tập trung theo mô hình TOD (phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng) và các đô thị sinh thái tại khu vực ngoại thành. Quy hoạch chung cũng khuyến khích việc xây dựng các khu đô thị mới theo mô hình sinh thái, để từng bước đáp ứng các yêu cầu về phát triển bền vững theo các công ước quốc tế mà Việt Nam đã tham gia.

Với mối quan tâm đặc biệt về hình thái không gian và cấu trúc đô thị sinh thái cho Thủ đô, GS.TS Đỗ Hậu, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam nhìn nhận, kiến tạo đô thị sinh thái theo định hướng phát triển bền vững được thể hiện trong việc tổ chức không gian phù hợp. Các công trình hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội được chú trọng đầu tư, bảo đảm đồng bộ, đầy đủ, hiện đại, kết nối tốt với khu vực xung quanh. Hệ thống giao thông tiếp cận đến các khu vực công cộng; khu ở cho mọi đối tượng, đáp ứng trước mắt cũng như lâu dài. Chất lượng môi trường tại các khu vực đô thị được bảo vệ và cải thiện. Đầu tư xây dựng sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường, phù hợp với đặc điểm, điều kiện khí hậu địa phương; lựa chọn ứng dụng các công nghệ tiên tiến, công nghệ thích hợp để tái chế, tái sử dụng và xử lý chất thải rắn, nước thải.

Ngoài ra, một yêu cầu khác là xây dựng các tiêu chí về đô thị sinh thái, kiến trúc xanh, công trình xanh, công trình tiết kiệm năng lượng để thống nhất áp dụng và quản lý ở Hà Nội.

Thích ứng mô hình hành chính mới

Sông Hồng là một trong những khu vực giúp hình thành hệ thống không gian sinh thái tự nhiên cho Hà Nội. Ảnh: Trung Nguyên

Theo đồ án Điều chỉnh quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065, thành phố có 8 đô thị được định hướng phát triển đô thị sinh thái, bao gồm thị trấn sinh thái Phúc Thọ, thị trấn sinh thái Quốc Oai, thị trấn sinh thái Chúc Sơn, thị trấn Kim Bài, thị trấn Liên Quan, thị trấn Vân Đình, thị trấn Đại Nghĩa và thị trấn Tản Viên Sơn. Tuy nhiên, sau sắp xếp mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Hà Nội có 126 đơn vị hành chính bao gồm 51 phường và 75 xã. Các thị trấn sinh thái trên đã sáp nhập với nhiều phường, xã khác.

Để phù hợp với mô hình mới, theo GS.TS Đỗ Hậu, có thể xem xét lại mô hình đơn vị cư trú truyền thống, vốn là đơn vị tổ chức quy hoạch cơ bản và là thành phần tạo dựng cấu trúc không gian đô thị. Và, có thể coi đơn vị đô thị là đơn vị không gian cơ bản của cấu trúc không gian đô thị, không chỉ đáp ứng chức năng phục vụ nhu cầu cấp đơn vị đô thị, như công trình dịch vụ công cộng trong bán kính 500m, mà còn đảm nhận các chức năng khác như thương mại, dịch vụ, hành chính.

Về không gian, đơn vị đô thị là nơi tập trung các công trình xây dựng với hình thức không gian đô thị liên tục. Về quản lý hành chính, đơn vị đô thị là một đơn vị hành chính cơ sở (tương đương cấp phường) để thuận tiện cho công tác quản lý.

“Từ khái niệm đơn vị đô thị, có thể hiểu khái niệm đơn vị đô thị sinh thái là một khu vực đô thị được quy hoạch và phát triển theo hướng bảo vệ môi trường, tối ưu hóa không gian xanh, sử dụng tài nguyên bền vững và tạo ra môi trường sống trong lành, gần gũi với thiên nhiên. Đây cũng là khu vực dân cư tập trung có sự cân bằng giữa thiên nhiên và hệ sinh thái, có chất lượng môi trường sống cao, nền công nghiệp sạch và hạ tầng kỹ thuật xanh, bảo đảm đáp ứng các tiêu chí và thành phần của một đô thị sinh thái”, GS.TS Đỗ Hậu nêu.

Để đô thị phát triển bền vững, hình thái không gian đô thị của thành phố Hà Nội cần phải được giới hạn một cách hợp lý về kích thước của đô thị, phát triển có kiểm soát. Hình thái không gian đô thị sinh thái có tính linh hoạt, không nhất thiết phải có những “ranh giới cứng” mang tính kỹ thuật để phân định các phân khu chức năng cũng như phát triển đô thị. Tuy nhiên, các “ranh giới” này cũng cần phải được kiểm soát để bảo đảm giới hạn một cách hợp lý kích thước của đô thị.

Từ nhu cầu của thực tiễn về xây dựng đơn vị đô thị sinh thái, GS.TS Đỗ Hậu cho rằng, quy hoạch sử dụng đất đô thị bảo đảm hài hòa giữa hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội với không gian xanh và mặt nước là những tiêu chí đầu tiên để hình thành đô thị sinh thái.

Bảo Hân