Họa sĩ Đào Văn Hoàng: Trăn trở cùng thiên nhiên qua từng nét cọ

Bắt đầu từ cuốn sách ảnh tuổi thơ

Năm 1996, sau 16 năm sống ở Pháp, họa sĩ Đào Văn Hoàng trở về Việt Nam. Bên cạnh công việc trong ngành quảng cáo, ông bắt đầu những hoạt động bảo tồn thiên nhiên. Năm 1999, ông thực hiện một bức bích họa có diện tích 200m2 tại khu vực lễ tân của Vườn quốc gia Cát Tiên, mô tả hệ động thực vật phong phú của nơi đây. Đến năm 2014, ông quyết định dừng công việc quảng cáo, để toàn tâm theo đuổi lĩnh vực hội họa về động vật hoang dã. Họa sĩ Đào Văn Hoàng bày tỏ: “Tôi tập trung vào các loài động vật của Đông Nam Á, nhất là những loài ít được biết đến, như cầy vằn Owston hay voọc mũi hếch... Tôi tin rằng việc vẽ các sinh vật ít nổi tiếng này mang lại sự linh hoạt sáng tạo hơn và ý nghĩa hơn”.

Họa sĩ Đào Văn Hoàng

Hoạt động nghệ thuật bảo tồn của họa sĩ Đào Văn Hoàng ghi nhiều dấu ấn qua các triển lãm và dự án hợp tác khắp thế giới. Tại triển lãm nghệ thuật động vật hoang dã đầu tiên của ông diễn ra tại Hội nghị Hiệp hội Linh trưởng quốc tế (IPS) ở Hà Nội vào tháng 8-2014, một bộ 22 bức tranh linh trưởng Việt Nam đã được trình làng. Năm 2015, ông tiếp tục trưng bày tranh về 25 loài linh trưởng nguy cấp nhất thế giới tại Hội nghị thường niên của Hiệp hội Linh trưởng Hoa Kỳ (ASP) ở Bend, Oregon.

Với các dự án bích họa và giáo dục cộng đồng, ông hợp tác với Wildlife At Risk (WAR) để thiết kế một khu triển lãm tại trung tâm cứu hộ động vật hoang dã ở Củ Chi (TPHCM). WAR đã cứu hộ và thả về tự nhiên gần 7.000 cá thể động vật trong một thập niên hoạt động… Tại Bệnh viện Nhiệt đới TPHCM, ông hợp tác với dự án của Đại học Oxford (Anh) vẽ một bức bích họa (cao 14,5m, rộng 9m) với hình ảnh chim sếu đầu đỏ tại trung tâm nghiên cứu và một bức tranh chủ đề đại dương rộng lớn kết nối các phòng khám dành cho trẻ em nhiễm HIV.

Chia sẻ về động lực thúc đẩy một hành trình bền bỉ của hội họa với bảo tồn thiên nhiên, họa sĩ Đào Văn Hoàng bắt đầu từ những kết nối tuổi thơ giản dị. “Ký ức của tôi gắn liền với những chuyến đi cùng mẹ đến Thảo cầm viên Sài Gòn tham quan, và ngay sau khi về nhà, tôi tự cắt ghép những hình ảnh động vật từ tạp chí để tạo thành những cuốn sách ảnh của riêng mình”, ông kể.

Kết hợp khoa học và cảm quan nghệ thuật

Họa sĩ Đào Văn Hoàng chủ yếu sử dụng chất liệu acrylic trên bố hoặc màu nước trên giấy, các tác phẩm thường thể hiện một điểm nhìn rất riêng: thế giới động vật được thể hiện từ góc nhìn ngang tầm - như thể đến từ một loài vật khác trong rừng, chứ hiếm khi là từ ánh mắt của con người.

Tranh của họa sĩ Đào Văn Hoàng về sinh vật đang được bảo tồn

“Tôi luôn bị cuốn hút bởi lớp da của muôn loài - lông, vảy, lông vũ, những kết cấu sống động được nhào nặn qua hàng triệu năm tiến hóa. Tôi muốn hiểu cấu trúc ấy vận hành ra sao, chuyển động thế nào. Càng quan sát tôi càng khám phá, càng vẽ tôi càng đắm chìm vào từng chi tiết, từng đường nét, từng điều kỳ diệu nhỏ bé. Thiên nhiên là một nghệ sĩ bậc thầy. Tôi chỉ là người lần theo nét cọ của nó”, họa sĩ bày tỏ.

Để đi một chặng đường bền bỉ, kể câu chuyện bảo tồn thiên nhiên bằng ngôn ngữ hội họa, Đào Văn Hoàng dành nhiều thời gian để nghiên cứu giải phẫu, phối cảnh, học hỏi minh họa khoa học qua sách vở, và dĩ nhiên không thể thiếu những chuyến điền dã, lặn lội vào những cánh rừng sâu hay các khu bảo tồn. Ông đồng hành các nhà khoa học, nghiên cứu kỹ lưỡng về giải phẫu, hành vi và môi trường sống đặc thù của từng loài. “Tôi không phải là nhà sinh học, nhưng tôi thích đi cùng họ để học hỏi”, họa sĩ cho biết. Chính sự kết hợp giữa kiến thức khoa học và cảm quan nghệ thuật tinh tế đã giúp ông không chỉ vẽ nên hình hài, mà còn lột tả được “linh hồn” của mỗi sinh vật.

Mỗi sinh vật trong tranh nhờ đó được khắc họa với sự chính xác về mặt giải phẫu. Từ độ cong của một chiếc sừng, cấu trúc của bộ lông, cho đến đôi mắt của một loài linh trưởng, tất cả đều được nghiên cứu tỉ mỉ. Ông không chỉ vẽ con vật đang đứng yên, mà còn nắm bắt những khoảnh khắc đặc trưng trong hành vi của chúng: một con chim đang rỉa lông, một con vượn đang chuyền cành, hay một con báo đang ẩn mình săn mồi. Chính những chi tiết này đã thổi sự sống vào các tác phẩm, khiến người xem cảm giác như đang thực sự đối diện với sinh vật đó trong môi trường tự nhiên.

Thiên nhiên trong tranh của họa sĩ Đào Văn Hoàng không phải là một phông nền mờ ảo. Mỗi chiếc lá, cành cây, tảng đá đều được vẽ với sự am hiểu về hệ thực vật bản địa nơi loài vật sinh sống. Ông hiểu rằng một con vật không thể tồn tại tách biệt khỏi môi trường của nó. Do đó, việc tái hiện chính xác môi trường sống cũng là một cách để tôn vinh sự toàn vẹn và mối liên kết mong manh của hệ sinh thái.

THIÊN THANH