Hỗ trợ để người khuyết tật 'theo kịp' quyền của mình

Người khuyết tật - niềm vui và nỗi buồn

Ngày 18/9 vừa qua, Trung tâm Dịch vụ việc làm TP HCM đã phối hợp cùng Trung tâm Bảo trợ - Dạy nghề và tạo việc làm Thành phố tổ chức Ngày hội việc làm cho người lao động và người lao động khuyết tật. Theo Trung tâm Dịch vụ việc làm TP HCM, tại Ngày hội đã có 56 doanh nghiệp với nhu cầu tuyển dụng 3.127 vị trí việc làm, trong đó có 28 doanh nghiệp tuyển dụng 522 vị trí việc làm là người khuyết tật và 497 người lao động khuyết tật có nhu cầu tìm việc.

Ghi nhận của truyền thông về một trường hợp cụ thể cho thấy, anh Phan Văn Đức, một người khiếm thị đã tìm đến Ngày hội việc làm với mong muốn tìm được một công việc thuộc lĩnh vực kinh doanh với thời gian làm việc linh động, không phải đến trụ sở để hạn chế đi lại. Tiếp nhận hồ sơ của anh Đức, đại diện Công ty TNHH Thủy sản Nam Thái Bình Dương cho biết, trường hợp anh Đức có thể thử thách ở vị trí nhân viên kinh doanh mà công ty đang có nhu cầu tuyển dụng. “Nhân viên kinh doanh có nhiệm vụ kết nối, bán hàng online qua nhiều kênh khác nhau nên có thể làm việc ở nhà hoặc bất cứ nơi đâu, miễn là bán được hàng. Về kỹ năng, chúng tôi có thể đào tạo thêm để người lao động làm quen với đặc thù sản phẩm doanh nghiệp đang sản xuất, kinh doanh”, theo đại diện Công ty.

Thực tế cho thấy, người khuyết tật có thể làm việc không thua kém lao động không khuyết tật nếu được giao công việc phù hợp. Trao đổi với truyền thông tại Ngày hội việc làm, ông Nguyễn Văn Cử, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyết tật và Phát triển (DRD) cho biết: “Nhiều doanh nghiệp đã tuyển dụng lao động khuyết tật đánh giá cao hiệu quả, năng suất lao động và thái độ làm việc của lực lượng này”.

Qua quá trình đào tạo, cung ứng lao động khuyết tật cho nhiều doanh nghiệp lớn, ông Cử cho biết người khiếm thị không thấy đường nhưng khả năng cảm âm, tập trung và trí nhớ của họ rất tốt. Nhiều doanh nghiệp lớn tuyển người khiếm thị làm nhân viên tổng đài, chăm sóc khách hàng qua điện thoại, bán hàng... đã đánh giá họ rất cao. Hay như với lao động khuyết tật vận động chi dưới, đôi tay của họ hoàn toàn bình thường, nhiều người còn rất khéo léo nên các doanh nghiệp may mặc thường tuyển dụng họ làm trong những dây chuyền sản xuất và đạt được hiệu quả năng suất rất tốt. Từ đó có thể khẳng định, khi được trao cơ hội, việc làm phù hợp, lao động khuyết tật có thể làm rất tốt công việc của mình.

Bên cạnh những điều tốt đẹp trên thì trong cuộc sống thường ngày nói chung cũng như trong từng lĩnh vực nói riêng, người khuyết tật vẫn gặp không ít thiệt thòi.

Tháng 1/2025, theo đánh giá chuyên đề về mức độ hòa nhập của người khuyết tật trong quản trị địa phương do Viện Nghiên cứu Phát triển Mekong (MDRI) và Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam thực hiện và công bố trên cơ sở khảo sát 2.310 người khuyết tật, bao gồm tất cả các dạng khuyết tật tại nhiều tỉnh, thành trên cả nước đã cho thấy, trong số những người khuyết tật thực hiện thủ tục hành chính 12 tháng qua, có đến 25,6% người cảm thấy khó khăn khi tìm kiếm thông tin trên các cổng dịch vụ công trực tuyến. Nhiều cổng dịch vụ công trực tuyến chưa được thiết kế để hỗ trợ trình đọc màn hình, khiến việc tiếp cận của người khuyết tật, đặc biệt là người khiếm thị trở nên hạn chế. Người khuyết tật nghe nói có trải nghiệm làm thủ tục hành chính gặp khó khăn cao nhất với tỷ lệ báo cáo 46,7%. Ngoài ra, cán bộ địa phương cũng thường gặp khó khăn trong việc giao tiếp với người khuyết tật nghe nói.

Trong lĩnh vực thể thao, ai cũng biết về những tấm huy chương mà các vận động viên (VĐV) khuyết tật Việt Nam mang về cho đất nước tại các đại hội thể thao khuyết tật châu lục và khu vực. Mới đây, Ủy ban Paralympic Việt Nam cũng vừa kỷ niệm 30 năm thành lập, đánh dấu nghị lực của các VĐV khuyết tật vươn lên mạnh mẽ, trở thành một phần quan trọng trong sự nghiệp thể dục, thể thao nước nhà. Nhưng bên cạnh đó thì nhiều chính sách đối với các VĐV khuyết tật còn bất cập. Đơn cử như chế độ, chính sách đối với VĐV, huấn luyện viên (HLV) người khuyết tật, trong thời gian tập huấn, thi đấu không hoặc ít được áp dụng và cần sớm sửa đổi, bổ sung một số chế độ, để phù hợp với thực tiễn. Hiện Bộ Tài chính đã có Công văn số 13120/BTC-HCSN đề nghị Bộ VH,TT&DL khẩn trương chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành Trung ương và các địa phương có liên quan để rà soát và đề xuất phương án trình các cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định việc ban hành chế độ dinh dưỡng đặc thù cho các HLV, VĐV được hưởng chế độ dinh dưỡng đặc thù theo quy định tại Quyết định số 67/2008/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, Thông tư số 61/2018/TT-BTC của Bộ Tài chính và các đối tượng khác nhưng chưa được quy định tại Nghị định số 36/2019/NĐ-CP, trong đó, có đối tượng là HLV, VĐV thể thao người khuyết tật.

Vận động viên Võ Thanh Tùng tự hào giơ cao tấm huy chương vàng thứ 3 tại Asian Para Games 2018. (Nguồn: TTXVN)

Truyền thông đóng vai trò then chốt giúp người khuyết tật thực hiện quyền

Báo chí là cầu nối, lan tỏa những hình ảnh để xã hội hiểu người khuyết tật không chỉ cần được lắng nghe, mà họ có quyền tham gia quyết định những vấn đề của chính mình và cộng đồng. Vấn đề này đã được nhấn mạnh tại buổi tập huấn “Kỹ năng đưa tin về quyền tham chính cho người khuyết tật” do Báo Điện tử Tiếng nói Việt Nam (VOV) phối hợp với Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP - Việt Nam) và Trung tâm Nghiên cứu và Hành động vì sự phát triển hòa nhập tổ chức vào trung tuần tháng 9 vừa qua.

Số liệu thống kê của Cục Thống kê, Bộ Tài chính vào năm 2020 cho thấy, cả nước có 6,2 triệu người khuyết tật, trong đó khoảng 2 triệu người trong độ tuổi lao động, nhưng chỉ hơn 30% có việc làm ổn định. Một nghiên cứu cũng cho thấy chỉ khoảng 30% người khuyết tật ở Việt Nam tham gia bầu cử. Theo ông Phạm Mạnh Hùng, Phó Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam tại buổi tập huấn, Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013, Luật Người khuyết tật năm 2010, cùng văn bản khác của Đảng và Nhà nước đều ghi nhận các quyền của người khuyết tật, khẳng định họ bình đẳng với những người bình thường. Đồng thời, có nhiều chính sách để hỗ trợ người khuyết tật bình đẳng tham gia các hoạt động về chính trị, kinh tế - xã hội, đặc biệt là quyền tham chính - quyền được tham gia bầu cử, ứng cử, tham gia vào các tổ chức chính trị, xã hội và đóng góp tiếng nói của mình vào quá trình hoạch định chính sách.

Việt Nam cũng là một quốc gia tham gia sớm và chủ động vào các công ước của Liên hợp quốc về quyền của người khuyết tật. Hệ thống pháp luật về quyền của người khuyết tật tương đối đầy đủ, song theo ông Hùng, để người khuyết tật có quyền bình đẳng khi tham gia vào chính trị, các cơ quan quản lý, đại diện dân cử từ Trung ương đến địa phương thì vẫn còn có khoảng cách. “Đây là một rào cản cần tập trung giải quyết, hướng tới người khuyết tật Việt Nam có quyền bình đẳng khi tham gia chính trị”, ông Phạm Mạnh Hùng nhấn mạnh.

Đoàn thể thao người khuyết tật Việt Nam diễu hành tại Lễ khai mạc Paralympic Paris 2024. (Nguồn: tdtt.gov.vn)

Để nâng cao nhận thức của xã hội và thực hiện tốt quyền của người khuyết tật, vai trò của báo chí truyền thông rất quan trọng. Thông qua các sản phẩm báo chí, các phương tiện truyền thông, có thể thúc đẩy nhận thức sâu sắc của xã hội về quyền của người khuyết tật, cũng như tạo ra những hành động thực tế để thúc đẩy vai trò của họ. Hơn hết, người khuyết tật không chỉ cần được lắng nghe, mà họ có quyền tham gia quyết định những vấn đề của chính mình và của cộng đồng. Với sự tâm huyết, trách nhiệm và đồng hành của báo chí về quyền tham chính của người khuyết tật sẽ không còn là một khái niệm xa vời trên văn bản pháp luật, mà sẽ trở thành hiện thực trong đời sống xã hội.

Từ góc độ cơ quan quản lý nhà nước, ông Đặng Khắc Lợi, Phó Cục trưởng Cục Báo chí, Bộ VH,TT&DL cũng nhấn mạnh: “Đối với cộng đồng người khuyết tật, báo chí không đơn thuần phản ánh thông tin, mà còn là người bạn đồng hành, kết nối, truyền cảm hứng tiếp thêm sức mạnh để họ tự tin khi thực hiện quyền bầu cử, cũng như tự ứng cử”.

Theo bà Madeleine Blocki, Bí thư Thứ hai, Đại sứ quán Australia tại Hà Nội, người khuyết tật cần được lắng nghe, tham gia tích cực và đóng góp một cách ý nghĩa trong mọi giai đoạn xây dựng chính sách và chương trình trên tất cả các lĩnh vực. “Khi người khuyết tật tham gia vào đối thoại, họ góp phần định hình các chính sách ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của họ. Chúng tôi tin rằng sự tham gia thực chất của người khuyết tật là nền tảng của một xã hội hòa nhập. Với tư cách là Đối tác Chiến lược Toàn diện của Việt Nam, Australia cam kết đồng hành cùng các đối tác Việt Nam để xóa bỏ rào cản, cộng hưởng tiếng nói và tạo cơ hội, bảo đảm rằng không ai bị bỏ lại phía sau, đặc biệt là phụ nữ và người khuyết tật” bà Madeleine Blocki cho biết.

Hồng Minh