Hộ kinh doanh từ chối nhận tiền chuyển khoản: Che giấu doanh thu và trốn thuế

Không nhận chuyển khoản, bán hàng online ngừng thu COD

Chị Phạm Hoa (trú tại Ngọc Thụy, Long Biên, Hà Nội) cho biết, trong chuyến du lịch cùng gia đình đến TP Vinh (tỉnh Nghệ An) khi ghé mua bánh mì tại quầy “Bánh Mì Bà Tại” ngay trung tâm thành phố, bà chủ bán hàng từ chối nhận tiền qua chuyển khoản mà chỉ nhận tiền mặt.

“Tôi có thói quen tìm hiểu trước các món ngon địa phương để trải nghiệm. Nhưng khi đến tận nơi mua đồ ăn, tôi khá bất ngờ khi chủ quán thông báo không nhận chuyển khoản, chỉ chấp nhận thanh toán bằng tiền mặt”- chị Hoa kể và cho rằng, cửa hàng ăn từ chối thanh toán qua chuyển khoản là điều khó hiểu. Trong khi các cơ quan chức năng đang tích cực thúc đẩy quá trình chuyển đổi số, khuyến khích thanh toán không tiền mặt để đảm bảo minh bạch và tiện lợi, thì hành động này lại đi ngược xu hướng phát triển.

Cũng theo phản ánh từ nhiều người dân tại TP Vinh, tiệm bánh mì Bà Tại rất đông khách, song từ lâu không nhận thanh toán chuyển khoản. Tiệm chỉ bán cho những khách hàng thanh toán bằng tiền mặt. Trong trường hợp khách không mang tiền mặt, chủ quán thậm chí còn hướng dẫn người mua chuyển khoản cho một khách hàng khác, rồi nhờ người đó thanh toán giúp bằng tiền mặt.

Tại Hà Nội, nhiều người dân đã không khỏi bất ngờ khi một số quán ăn thông báo chỉ chấp nhận thanh toán bằng tiền mặt. Chị Hồng Anh, cư dân khu Mỹ Đình (Nam Từ Liêm) cho hay, chủ quán ăn gần nhà chị đã từ chối hình thức chuyển khoản với lý do: “Quán... thích tiền mặt hơn!”.

Tương tự, chị Nguyễn Thị Nhài (ở quận Long Biên) chia sẻ, khi đi mua hàng, nhiều tiểu thương bàn tán về việc nên thu tiền mặt thay vì chuyển khoản để tránh bị lộ thông tin cá nhân. Khi chị thắc mắc, một số chủ hàng cho biết họ nhận được thông báo từ cơ quan thuế rằng, kể từ ngày 1/6, các cửa hàng bán lẻ không còn được áp dụng hình thức nộp thuế khoán mà phải sử dụng hóa đơn điện tử kết nối trực tiếp với cơ quan thuế. Theo quy định mới, thuế sẽ được tính dựa trên doanh thu thực tế.

Khảo sát trên thị trường, không ít cơ sở kinh doanh dán thông báo với nội dung: “Nhà phân phối chỉ thu tiền mặt. Nếu khách thanh toán bằng chuyển khoản, nhà phân phối sẽ xuất hóa đơn điện tử và trừ 1,5% phí trên tổng số tiền”. Ví dụ, nếu khách chuyển khoản 10.000.000 đồng, họ sẽ nhận hóa đơn điện tử tương ứng với 9.850.000 đồng, còn 150.000 đồng được dùng để nộp thuế.

Xu hướng không sử dụng tiền mặt ngày càng phổ biến, các hộ kinh doanh không thể đi ngược xu hướng này. Ảnh: Quang Vinh

Thực tế trên là phản ứng chung của nhiều người kinh doanh trước thay đổi chính sách thuế khoán từ ngày 1/6. Từ ngày 1/6, các hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm sẽ không được sử dụng hình thức thuế khoán mà phải chuyển qua kê khai, nộp thuế trực tiếp theo doanh thu thực tế. Các hộ kinh doanh có doanh thu dưới ngưỡng này được tạm miễn, nhưng khuyến khích chủ động chuyển đổi. Từ đầu năm sau, phương pháp tính thuế khoán sẽ bãi bỏ, thay hoàn toàn bằng kê khai từ doanh thu thực tế.

Giới chuyên gia cho rằng, việc không nhận chuyển khoản của các cửa hàng được không đơn thuần chỉ là thay đổi hình thức thanh toán, mà tiềm ẩn nguy cơ né tránh nghĩa vụ thuế.

Không chỉ diễn ra ở ngoài đời thực, trên nhiều nhóm “chợ online”, người bán hàng đang truyền nhau chiêu né thuế. Theo đó, nhiều chủ hàng bán online đã ra thông báo yêu cầu về cách thức và hình thức thanh toán. Chủ tài khoản Duy Lê đã đăng nội dung trên facebook của mình: “Tình hình thuế làm rất gắt nên tất cả các đơn bên em sẽ nhận qua hình thức chuyển khoản - ngừng thu COD”.

Chi cục Thuế khu vực I (phụ trách địa bàn Hà Nội và Hòa Bình) khẳng định, trường hợp cố tình che giấu doanh thu, kê khai thuế không trung thực, không đầy đủ sẽ bị xử lý nghiêm theo quy định. Cơ quan thuế sẽ thực hiện truy thu, ấn định thuế và xử phạt đối với các hành vi khai sai, trốn thuế, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự.

Theo quy định, doanh thu tính thuế giá trị gia tăng (VAT) đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh là doanh thu bao gồm thuế (trường hợp thuộc diện chịu thuế) của toàn bộ tiền bán hàng, cung ứng dịch vụ mà hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh được hưởng không phân biệt đã thu được tiền hay chưa thu được tiền.

“Hành vi treo biển “chỉ nhận tiền mặt” hoặc ghi nội dung chuyển khoản mập mờ - ví dụ “trả tiền mượn”, “tiền cafe”, “tiền ship”... - để cơ quan chức năng gặp khó khăn khi xác định doanh thu không làm giảm nghĩa vụ thuế, mà ngược lại có thể trở thành dấu hiệu nghi ngờ cho hành vi che giấu doanh thu”- đại diện Chi cục Thuế khu vực I khẳng định.

Cơ quan thuế khuyến nghị các hộ, cá nhân kinh doanh tìm hiểu quy định pháp luật, không nghe và làm theo những hành vi trái pháp luật như che giấu doanh thu, không minh bạch trong giao dịch kinh tế; thực hiện kê khai đúng và đầy đủ doanh thu khi bán hàng hóa dịch vụ.

Từ chối nhận chuyển khoản là tự loại khỏi thương trường

Ông Nguyễn Văn Được - Tổng giám đốc Công ty TNHH Dịch vụ tư vấn thuế Trọng Tín nhận định, việc người bán bỗng dưng từ chối nhận chuyển khoản thực sự bất tiện, gây tâm lý không tốt với bên mua và như vậy người bán cũng tự hạn chế cơ hội kinh doanh của mình. Bên cạnh đó việc từ chối nhận thanh toán chuyển khoản là hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật, cần xem xét. Cơ quan thuế, liên ngành cần đưa những đối tượng này vào tầm ngắm để thực hiện thanh kiểm tra xem các dấu hiệu này đã trở thành hành vi vi phạm chưa..

Nói rõ hơn, ông Được cho biết, trong sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, Nhà nước không quan tâm hộ kinh doanh hay cá nhân kinh doanh thu tiền bằng hình thức gì, chỉ quan tâm việc bán hàng, nhập hóa đơn và kê khai, nộp thuế đầy đủ trên doanh thu.

Mục đích chủ yếu khi nhận tiền mặt là để giấu doanh thu. Trong trường hợp cửa hàng nào tuyên bố trả tiền mặt thu một giá, chuyển khoản lại thu giá cao hơn thì có thể khẳng định chắc chắn đó là hành vi vi phạm pháp luật.

Giới chuyên gia cũng cho rằng, hiện nay, nhiều cá nhân, hộ kinh doanh đang có những cách hiểu sai về tính thuế. Chẳng hạn trên thực tế, có nhiều nhà hàng, quán ăn... thông báo chỉ nhận tiền mặt, không nhận chuyển khoản. Những hộ kinh doanh này về lâu dài là rất khó tồn tại khi chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ.

Bên cạnh đó việc nhiều cá nhân cho rằng, chia doanh thu ra nhiều tài khoản nhận tiền sẽ giảm được nghĩa vụ thuế. Đây là một sai lầm đối với người nộp thuế bởi tổng doanh thu sẽ được tính trên tổng tất cả các tài khoản của cá nhân đó.

Hiện phương thức định danh điện tử đã được áp dụng, dữ liệu của cơ quan thuế đang cập nhật, từ ngày 1/7 quy định sử dụng mã số định danh cá nhân thay cho mã số thuế cũng được áp dụng cho cả cá nhân, hộ kinh doanh và DN. Các thông tin của người nộp thuế đã định danh trên VneID, liên kết trên tài khoản ngân hàng và ứng dụng eT ui iax Mobile. Dữ liệu này có thể bí mật đối với cá nhân nhưng với các cơ quan chức năng hoàn toàn có đầy đủ thông tin, chứng cứ để xem xét nghĩa vụ thuế của người nộp thuế.

Luật sư Phạm Ba Đô - Giám đốc Công ty Luật TNHH SJKLAW:

Hộ, cá nhân kinh doanh đóng thuế theo quy định pháp luật là nghĩa vụ, thể hiện trách nhiệm với xã hội.

Trường hợp cá nhân, hộ kinh doanh chỉ chấp nhận thanh toán tiền mặt, không chấp nhận hình thức chuyển khoản tiềm ẩn nguy cơ né tránh việc ghi nhận doanh thu thực tế. Về bản chất, có thể coi đây là một hình thức trốn thuế. Những động thái mang tính lách luật, cố tình trốn thuế như vậy sẽ sớm bị cơ quan thuế phát hiện. Với việc dữ liệu số ngày càng phát triển, các dữ liệu được liên thông với nhau, thời gian tới sẽ có những biện pháp quản lý chặt dòng tiền mặt cũng như hành vi gian lận thuế.

Theo dõi sát doanh thu, ngăn ngừa gian lận thuế

Tại Hội nghị trực tuyến giữa cơ quan thuế toàn quốc và hộ kinh doanh “Hỗ trợ, hướng dẫn, giải đáp vướng mắc của hộ kinh doanh trong việc sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền” diễn ra sáng 5/6, ông Mai Sơn – Phó Cục trưởng cục Thuế cho biết, việc triển khai áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền đối với các hộ kinh doanh khoán theo quy định tại Nghị định số 70/2025/NĐ-CP là nằm trong lộ trình xây dựng một hệ thống thuế hiện đại, minh bạch. Đây là một bước chuyển lớn, có tính chất nền tảng trong lộ trình thực hiện xóa bỏ hình thức thuế khoán từ năm 2026, chuyển sang cơ chế tự khai, tự nộp, theo đúng định hướng tại Nghị quyết số 68-NQ/TW của Trung ương.

Theo Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam Nguyễn Thị Cúc, việc triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền không chỉ giúp cơ quan thuế theo dõi sát doanh thu, ngăn ngừa gian lận thuế mà còn là tiền đề để xóa bỏ hoàn toàn hình thức thuế khoán từ ngày 1/1/2026 theo đúng Nghị quyết 68 của Trung ương. Khi đó, các hộ kinh doanh sẽ chuyển sang khai thuế dựa trên doanh thu thực tế, minh bạch, đúng pháp luật.

Thúy Hằng