Hệ thống nhận dạng tự động AIS và ứng dụng thực tiễn

AIS là gì?

AIS (Automatic Identification System) là hệ thống truyền tin vô tuyến tự động hoạt động trên băng tần VHF, dùng để truyền tải thông tin vị trí, tốc độ, hướng đi, loại tàu, số hiệu và dữ liệu trạng thái của các tàu thuyền. Mỗi tàu có thiết bị phát thu AIS tự động gửi và nhận tín hiệu để các tàu khác, trạm bờ và vệ tinh có thể theo dõi, cũng giám sát hoạt động tàu theo thời gian thực. AIS được yêu cầu lắp đặt theo quy định của tổ chức hàng hải quốc tế IMO, áp dụng với tàu lớn và tàu quốc tế.

Nguyên lý hoạt động của AIS

AIS sử dụng công nghệ truyền tín hiệu radio trong băng tần hàng hải VHF với cơ chế truy cập kênh SOTDMA (Self-Organized Time Division Multiple Access). Tín hiệu AIS truyền đi định kỳ, cập nhật liên tục các thông số như kinh độ, vĩ độ, tốc độ, hướng đi, trạng thái điều hành, giúp xây dựng bản đồ lưu lượng tàu trên biển và hỗ trợ cảnh báo va chạm khi tích hợp với hệ thống radar, máy tính hàng hải.

Nguyên lý hoạt động của AIS mang lại những hiệu quả tích cực - Ảnh: Internet

Ứng dụng và lợi ích

- Phòng tránh va chạm: AIS giúp các tàu cập nhật vị trí của nhau trong phạm vi sóng VHF, giảm nguy cơ tai nạn dù trong điều kiện thời tiết xấu hay hạn chế tầm nhìn.

- Quản lý giao thông cảng và vùng biển: Cơ quan quản lý cảng và dịch vụ điều hành tàu (VTS) sử dụng AIS để kiểm soát luồng tàu, điều phối và tăng cường an toàn giao thông.

- Tìm kiếm cứu nạn: AIS nhanh chóng cung cấp vị trí chính xác các tàu gặp nạn, giúp lực lượng cứu hộ và hải cảnh triển khai hiệu quả.

- An ninh hàng hải: AIS giúp giám sát tàu thuyền, phát hiện tàu không tuân thủ quy định, góp phần bảo vệ vùng biển quốc gia.

AIS vệ tinh - mở rộng phạm vi giám sát

Để khắc phục hạn chế về phạm vi phủ sóng của sóng VHF (khoảng 50 hải lý từ bờ), công nghệ AIS vệ tinh (Satellite AIS - S-AIS) đã được phát triển từ những năm 2000, cho phép phát hiện và theo dõi tàu trên đại dương rộng lớn, vùng xa bờ và vùng cực. AIS vệ tinh sử dụng các vệ tinh trang bị bộ thu AIS đặc biệt, xử lý tín hiệu đa dạng từ nhiều tàu trong cùng khu vực lớn và cung cấp dữ liệu toàn cầu cho các cơ quan quản lý và thương mại.

Tiêu chuẩn và quy định quốc tế

AIS được tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO) đưa vào Công ước An toàn sinh mạng trên biển (SOLAS) và yêu cầu hầu hết các tàu lớn, tàu quốc tế phải trang bị thiết bị AIS theo tiêu chuẩn đã được quốc tế công nhận để đảm bảo tính tương thích và hiệu quả truyền thông.

Hệ thống nhận dạng tự động AIS đã trở thành một phần không thể thiếu trong ngành hàng hải hiện đại, tăng cường an toàn, hiệu quả và khả năng quản lý giao thông tàu thuyền toàn cầu. Với sự phát triển của AIS vệ tinh và các công nghệ liên quan, AIS tiếp tục mở rộng phạm vi hoạt động và nâng cao chất lượng dữ liệu giám sát, góp phần xây dựng môi trường hàng hải an toàn, bền vững cho cộng đồng quốc tế.

Lê Hà