Hành trình vẻ vang

Một trong những nốt nhạc hùng tráng và vang vọng nhất đã được cất lên từ mùa thu tháng 8-1945. Giữa Quảng trường Ba Đình lộng gió, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã long trọng đọc bản "Tuyên ngôn Độc lập", khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, khẳng định với thế giới một chân lý đanh thép: "Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do, độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy".

Tôi luyện ý chí trong thử thách

Lời tuyên ngôn bất hủ ấy không chỉ là lời hịch non sông, kết thúc hơn 80 năm xiềng xích nô lệ mà còn mở ra một kỷ nguyên mới - kỷ nguyên của độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội. 80 năm qua, từ gian khó và hy sinh, dân tộc ta đã tôi luyện một ý chí sắt đá, hun đúc khát vọng về một tương lai phồn vinh. Hành trình vẻ vang ấy vừa là niềm tự hào vô tận, vừa là sứ mệnh thiêng liêng đối với thế hệ hôm nay trên con đường xây dựng đất nước hùng cường.

Cách mạng Tháng Tám thành công tựa như ánh bình minh rực rỡ xua tan đêm dài nô lệ. Nhưng ánh sáng của tự do vừa hé rạng đã phải đối mặt với những thử thách nghiệt ngã. Đất nước non trẻ ngay lập tức rơi vào tình thế "ngàn cân treo sợi tóc", bị bủa vây bởi ba thứ giặc mà Bác Hồ đã chỉ rõ: "Giặc đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm". Nạn đói năm Ất Dậu cướp đi sinh mạng của 2 triệu đồng bào. Hơn 90% dân số mù chữ. Ở miền Bắc, quân Tưởng Giới Thạch kéo vào, trong khi ở miền Nam, thực dân Pháp núp bóng quân Anh quay trở lại xâm lược.

Trong bối cảnh ấy, tinh thần và ý chí của Cách mạng Tháng Tám một lần nữa được phát huy cao độ. Đó là ý chí tự lực, tự cường, là tinh thần đại đoàn kết toàn dân tộc. Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh vang vọng khắp non sông: "Bất kỳ đàn ông, đàn bà, bất kỳ người già, người trẻ, không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là người Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp để cứu Tổ quốc".

Và cả dân tộc đã đứng lên. Chín năm trường kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp đã kết thúc bằng một Điện Biên Phủ "Lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu", buộc Pháp phải ký Hiệp định Genève, công nhận độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Việt Nam. Song, niềm vui thống nhất chưa trọn vẹn thì đất nước lại bị chia cắt. Dân tộc Việt Nam lại bước vào cuộc đối đầu lịch sử với đế quốc Mỹ - một cuộc chiến không cân sức nhưng chứa đựng sức mạnh vô song của lòng yêu nước và khát vọng hòa bình.

Hai mươi mốt năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước là một bản anh hùng ca bi tráng. Đó là những năm tháng "Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước", là những cuộc đối đầu trên không, trên bộ, trên biển, là sự hy sinh của hàng triệu người con ưu tú. Ý chí Việt Nam đã được tôi luyện trong lửa đạn, để rồi làm nên Đại thắng mùa xuân năm 1975, thu non sông về một mối, Bắc - Nam sum họp một nhà. Lời tiên đoán trong Di chúc của Bác Hồ đã trở thành hiện thực: "Tổ quốc ta nhất định sẽ thống nhất. Đồng bào Nam Bắc nhất định sẽ sum họp một nhà".

Tái thiết và đổi mới

Sau ngày toàn thắng, đất nước ta lại đối mặt với những khó khăn chồng chất. Hậu quả của chiến tranh vô cùng nặng nề. Nền kinh tế kiệt quệ, cơ sở hạ tầng bị tàn phá. Các thế lực thù địch tiếp tục bao vây, cấm vận. Mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung, quan liêu, bao cấp bộc lộ những sai lầm, hạn chế, không tạo được động lực phát triển khiến đất nước rơi vào khủng hoảng kinh tế - xã hội.

Trong thời khắc cam go ấy, bản lĩnh và trí tuệ Việt Nam lại một lần nữa tỏa sáng. Tại Đại hội Đảng lần thứ VI (năm 1986), Đảng ta đã khởi xướng và lãnh đạo công cuộc Đổi mới. Đây là một quyết sách lịch sử, một bước ngoặt có ý nghĩa cách mạng, thể hiện sự nhìn thẳng vào sự thật, đổi mới tư duy, đặc biệt là tư duy kinh tế.

Từ một nước nông nghiệp lạc hậu, thiếu lương thực, Việt Nam không chỉ bảo đảm an ninh lương thực mà còn trở thành một trong những quốc gia xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới. Từ một nền kinh tế đóng cửa, bị bao vây, Việt Nam đã vươn lên trở thành một nền kinh tế có độ mở cao, một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, là thành viên tích cực và có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế. Đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân được cải thiện rõ rệt. Vị thế và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế không ngừng được nâng cao.

Trải qua 80 năm thành lập nước, Việt Nam không ngừng phát triển, nâng cao vị thế trên trường quốc tế. Trong ảnh: Một góc đô thị TP HCM. Ảnh: HOÀNG TRIỀU

Tám mươi năm vững bước đi lên đã tạo ra một nền tảng vững chắc, một "cơ đồ" to lớn để chúng ta tự tin hướng tới tương lai. Mục tiêu mà Đại hội Đảng lần thứ XIII đã đề ra là đến năm 2045, kỷ niệm 100 năm thành lập nước, Việt Nam trở thành nước phát triển, thu nhập cao.

Con đường phía trước không trải đầy hoa hồng. Chúng ta đang phải đối mặt với nhiều thách thức: Nguy cơ rơi vào bẫy thu nhập trung bình, sự già hóa dân số, biến đổi khí hậu, cạn kiệt tài nguyên và một môi trường địa chính trị thế giới đầy biến động, khó lường. Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư vừa là cơ hội to lớn vừa là thách thức gay gắt.

Tranh thủ tối đa sức mạnh của thời đại

Để hiện thực hóa "khát vọng 2045", động lực quan trọng nhất chính là phát huy sức mạnh nội sinh của dân tộc. Một là, cần tiếp tục đầu tư mạnh mẽ cho giáo dục - đào tạo, khoa học - công nghệ, khơi dậy tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc và khát vọng cống hiến. Con người vừa là mục tiêu vừa là động lực của sự phát triển.

Hai là, tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, xây dựng một nhà nước pháp quyền vững mạnh, kiến tạo và phục vụ. Đẩy mạnh cải cách hành chính, phòng chống tham nhũng, lãng phí một cách quyết liệt và hiệu quả để củng cố niềm tin của nhân dân.

Ba là, xây dựng một nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, để văn hóa thực sự trở thành "sức mạnh mềm", là nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, soi đường cho quốc dân đi.

Bên cạnh sức mạnh nội lực, chúng ta cần tranh thủ tối đa sức mạnh của thời đại. Chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa, là bạn, là đối tác tin cậy và là thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế cần được tiếp tục phát huy. Đường lối "ngoại giao cây tre" - gốc vững, thân chắc, cành uyển chuyển - đã và đang giúp Việt Nam giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, đồng thời tận dụng các nguồn lực bên ngoài cho sự phát triển. Việc tham gia sâu rộng vào các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như CPTPP, EVFTA… chính là những con đường lớn để Việt Nam hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế toàn cầu.

Nếu như trong các cuộc kháng chiến, ý chí "Không có gì quý hơn độc lập, tự do" là kim chỉ nam thì trong giai đoạn hiện nay, ý chí đó cần được chuyển hóa thành khát vọng "dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh".

Hành trình 80 năm qua đã chứng minh mỗi khi đất nước đứng trước những thời khắc quyết định, ý chí và sự đoàn kết của cả dân tộc lại trỗi dậy mạnh mẽ. Ý chí đó đã giúp chúng ta vượt qua mọi bom đạn của kẻ thù, chiến thắng đói nghèo và lạc hậu. Giờ đây, ý chí đó cần được hun đúc để vượt qua những thách thức của thời đại mới, để biến "khát vọng 2045" không chỉ là một mục tiêu trên văn kiện mà phải trở thành hiện thực sinh động.

Những thành tựu trên các lĩnh vực của Việt Nam trong thời gian qua. Đồ họa: LAN CHI

ThS DƯƠNG THÀNH THÔNG, Phó trưởng Khoa Lịch sử - Trường ĐH KHXH & NV - ĐHQG TP HCM