Hành trình lấy lại mảnh đất 50m2 cho người phụ nữ bị câm điếc

Người phụ câm điếc bỗng mất chỗ ở

Trong số hàng trăm vụ việc mà Trợ giúp viên pháp lý Bùi Thị Hải Lưu (Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước Tp.Hà Nội) đã đồng hành suốt nhiều năm qua, chị đều quan niệm "mỗi hồ sơ, mỗi vụ án đều là số phận con người".

Chia sẻ với PV, chị Lưu cho biết, vụ việc của bà Nguyễn Thị K., (người phụ nữ hơn 70 tuổi, câm điếc bẩm sinh, tại phường Đồng Mai, quận Hà Đông (cũ), Hà Nội) cũng như vậy. Bởi, giữa vô vàn số phận yếu thế, bà K., là người "không thể nói, chẳng thể nghe", không thể bảo vệ mảnh đất mà mẹ bà đã trao cho từ hơn bốn thập kỷ trước.

Trợ giúp viên pháp lý Bùi Thị Hải Lưu (Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước Tp.Hà Nội).

Cụ thể, hơn 40 năm trước, mẹ của bà K., (là cụ Đào Thị V.) vì thương hoàn cảnh của con gái bệnh tật, đã dựng cho bà K., một căn nhà nhỏ 2 gian trên mảnh đất 50 m2 (trong tổng phần đất 180m2) của gia đình. Đó là nơi bà K., và con gái là chị Ngô Thị Q. sinh sống, cuộc sống éo le nhưng là nơi neo lại tất cả những ký ức về tình thân mà bà chỉ có thể cảm nhận qua đôi mắt.

Nhiều năm sau, bà K., rời căn nhà nhỏ đã dột nát để tạm về ở cùng con gái đã lập gia đình. Lúc này, bất ngờ phần đất bị một người anh trai trong gia đình tự ý phá nhà rồi dựng xưởng vì cho rằng đất đó là của ông. Bà K., rơi vào tuyệt vọng khi không nói được, không nghe được, không thể tự mình phản biện, càng không thể tự đứng ra trước pháp luật.

Sau 8 năm áp dụng Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017, Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước Tp.Hà Nội (địa chỉ số 2 đường Quang Trung, phường Hà Đông) đã tiếp nhận và trợ giúp pháp lý miễn phí cho hơn 11.000 người trong các vụ việc.

Thấy mẹ bị đẩy khỏi mảnh bà ngoại để lại, chị Q., đã nhiều lần tìm cách xin tách thửa, xây lại căn nhà nhưng đều bị ngăn cản. Bế tắc, chị đến Tòa án quận Hà Đông thì được hướng dẫn tìm đến Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước Tp.Hà Nội. Đó là lúc hành trình đòi lại công bằng cho bà K. bắt đầu với sự vào cuộc của hai trợ giúp viên pháp lý Lê Thu Hằng và Bùi Thị Hải Lưu.

Ngay lần đầu gặp, Trợ giúp viên pháp lý đã lặng người khi được nghe những điều bất công mà bà K. phải mang theo nhiều năm. Từ giây phút ấy, họ hiểu rằng mình đang đứng trước không chỉ một vụ kiện dân sự, mà là sự giằng xé của một phận người yếu thế.

Trợ giúp viên pháp lý Bùi Thị Hải Lưu kể lại, để giúp bà K., được pháp luật công nhận tư cách khởi kiện, phải bắt đầu từ việc chứng minh bà là người có khó khăn trong nhận thức và làm chủ hành vi. Họ đã đưa chị Q. làm thủ tục giám hộ, cùng gia đình ngược xuôi xin đi giám định.

Kết luận xác nhận bà K., bị hạn chế khả năng nhận thức. Ngày 28/4/2020, TAND quận Hà Đông chính thức tuyên bà là người có khó khăn trong nhận thức và chỉ định con gái là chị Q., làm giám hộ, mở ra cảnh cửa quan trọng cho hành trình đi tìm công lý.

Công lý lên tiếng

Trải qua thời gian dài với các thủ tục tố tụng cùng những chứng cứ được thu thập, sơ đồ cũ và dấu vết của căn nhà dột nát năm xưa được trợ giúp viên pháp lý thu thập, ngày 19/9/2025, sau 14 năm kể từ khi bị phá nhà và gần 4 năm kể từ lúc hồ sơ được thụ lý, TAND Tp.Hà Nội đưa vụ án ra xét xử.

Tại tòa, Trợ giúp viên pháp lý đã trình bày thuyết phục từng chứng cứ, từ quá trình sử dụng đất của bà K., từ năm 1983, đến việc xây dựng căn nhà 2 gian, các vật chứng như bếp, sân, chuồng lợn cũ, đến việc chính anh em trong nhà từng thừa nhận chuyện chia đất bằng miệng khi mẹ còn sống.

Đặc biệt, yêu cầu của bà K., cũng được Trợ giúp viên tư vấn điều chỉnh từ "hủy giấy chứng nhận và chia thừa kế" sang chỉ "đòi lại 50m2 đất" - một yêu cầu thể hiện sự vị tha, không muốn làm xáo trộn cuộc sống của anh chị em trong gia đình.

Chị Bùi Thị Hải Lưu tư vấn pháp luật miễn phí cho người dân.

Cuối phiên tòa, Hội đồng xét xử tuyên chấp nhận yêu cầu của bà Nguyễn Thị K., mảnh đất 50m2, nơi từng là mái ấm duy nhất của hai mẹ con bà đã được trả lại.

Nghe xong phán quyết, mẹ con bà K, lặng đi vì hạnh phúc, họ bất giác như không tin nổi công lý đã đến với mình. Ở hàng ghế kế bên, nữ Trợ giúp viên Bùi Thị Hải Lưu cũng cất lên được tiếng thở phào nhẹ nhõm sau một hành trình dài.

Câu chuyện trên là minh chứng rõ nét, khẳng định chính sách nhân văn của Đảng, Nhà nước dành cho những người yếu thế luôn được pháp luật bảo vệ. Vụ việc cũng cho thấy, vai trò của Trợ giúp viên pháp lý càng trở nên rõ ràng hơn.

Họ không chỉ là những người am hiểu luật pháp, mà còn là người đồng hành, người chứng kiến, người bảo vệ, góp phần hàn gắn những rạn nứt kéo dài trong gia đình.

Và giữa những hồ sơ tưởng chừng khô khan, đôi khi có những ánh mắt, những nụ cười, những giọt nước mắt khiến nghề Trợ giúp viên pháp lý trở thành một hành trình đầy nhân văn và bền bỉ.

Đặng Ngọc Thủy