Hành trình ít người biết về kỳ tích can thiệp tim bào thai ở Việt Nam

Can thiệp tim bào thai, còn được gọi là kỹ thuật thông tim can thiệp xuyên tử cung, vốn được các bác sĩ Bệnh viện Nhi đồng 1 và Bệnh viện Từ Dũ phối hợp thực hiện thành công từ đầu năm 2024. Đây là kỳ tích y khoa, bởi lần đầu tiên toàn ngành Y tế Việt Nam đạt thành tựu này.

Kỳ tích y khoa này không giới hạn trong nước, mà gây tiếng vang với cả khu vực Đông Nam Á, vì chưa có bệnh viện nào thực hiện được kỹ thuật thông tim can thiệp xuyên tử cung. Đó cũng là lý do thai phụ Singapore được các bác sĩ quê nhà giới thiệu tới các thầy thuốc Việt Nam.

Vì sao Bệnh viện Nhi đồng 1 quan tâm tới kỹ thuật thông tim can thiệp xuyên tử cung, rồi quyết tâm phối hợp với Bệnh viện Từ Dũ để thực hiện bằng được ca can thiệp tim bào thai đầu tiên vào đầu năm 2024?

PV Báo Sức khỏe & Đời sống đã có cuộc trò chuyện với ThS.BS.CKII Nguyễn Thị Thanh Hương - Phó Giám đốc Bệnh viện Nhi đồng 1 - người đã dõi theo sự ấp ủ của Đơn vị thông tim can thiệp đối với chuyện chỉnh sửa sớm các dị tật tim bẩm sinh từ trong bào thai.

Lãnh đạo Bệnh viện Nhi đồng 1 và Bệnh viện Từ Dũ thảo luận công tác phối hợp từ giữa năm 2023. BS Thanh Hương (bìa trái) - Phó Giám đốc Bệnh viện Nhi đồng 1, ngồi cạnh là PGS.TS.BS Nguyễn Thanh Hùng - Giám đốc Bệnh viện Nhi đồng 1. Ảnh: BVCC

Không chỉ giải đáp câu hỏi nêu trên, bác sĩ Thanh Hương còn kể thêm chuyện "hậu trường" ít biết về thành tựu thông tim can thiệp xuyên tử cung, tính tới nay đã là ca thứ 3.

Mọi chuyện bắt đầu từ năm 2004, khi Bệnh viện Nhi đồng 1 bắt đầu thực hiện ca mổ tim kín (mổ nội soi).

Tới năm 2005, Ban Giám đốc Bệnh viện Nhi đồng 1 thời kỳ đó do PGS.TS.BS Tăng Chí Thượng đứng đầu (nay là Giám đốc Sở Y tế TPHCM) đã tập trung nhiều nguồn lực hơn để phát triển Nhi khoa chuyên với 4 mũi nhọn ưu tiên: Sơ sinh; Hồi sức Cấp cứu; Phẫu thuật can thiệp (đặc biệt trong lĩnh vực Tim mạch trẻ em); Bệnh lý nhiễm trùng.

Nhờ đó, tới tháng 6/2007, các bác sĩ Bệnh viện Nhi đồng 1 bắt đầu thực hiện ca mổ tim hở đầu tiên.

Qua hơn 5.000 ca phẫu thuật, dữ liệu cho thấy, kỹ thuật chuyên sâu này đã kéo giảm tỷ lệ tử vong bệnh nhi mắc bệnh tim tại bệnh viện từ 7,7% (năm 2004) xuống còn 0,45% (năm 2022).

Giám đốc Sở Y tế TPHCM Tăng Chí Thượng chủ trì buổi họp "chốt hạ" công tác phối hợp trước khi bắt tay thực hiện ca thông tim can thiệp xuyên tử cung hồi đầu năm 2024. Ảnh: BVCC

Tới năm 2009, Đơn vị Thông tim can thiệp được thành lập, giúp giảm rõ rệt số trường hợp tim bẩm sinh phải phẫu thuật.

Tới nay, qua hơn 8.000 ca thông tim, có bệnh nhi chỉ mới 2 ngày tuổi, có bệnh nhi chỉ nặng 2,2kg, các chuyên gia Đơn vị Thông tim can thiệp đã giúp chỉnh sửa những quả tim bị lỗi, giúp trẻ có cuộc sống bình thường như chúng bạn cùng lứa.

"Có điều, càng làm nhiều, các chuyên gia Đơn vị Thông tim can thiệp càng thấy mình bị chậm một nhịp, đặc biệt là TS.BS Đỗ Nguyên Tín - Trưởng Đơn vị cứ ấp ủ câu chuyện phải làm sao cho sớm hơn một nhịp", bác sĩ Thanh Hương chia sẻ thêm.

BS.CKII Trần Ngọc Hải - Giám đốc Bệnh viện Từ Dũ (trái) và PGS.TS.BS Nguyễn Thanh Hùng - Giám đốc Bệnh viện Nhi đồng 1 cùng ê-kíp thực hiện của hai bệnh viện thể hiện quyết tâm với ca thông tim bào thai đầu tiên. Ảnh: BVCC

Giải thích thêm vấn đề này, lãnh đạo Bệnh viện Nhi đồng 1 phân tích: Có những loại tật tim bẩm sinh mà nếu để tới sau khi sinh mới can thiệp thì kết quả điều trị sẽ không như mong muốn. Đó là chưa nói tới trẻ phải chịu đựng rất nhiều lần phẫu thuật, can thiệp vì nhiều giai đoạn phải mổ.

Đặc biệt là đối với tật bẩm sinh tim một thất. Kết quả cuối cùng của việc chậm can thiệp là trẻ vẫn phải ghép tim mới có thể duy trì sự sống, vì các phương pháp điều trị, can thiệp, phẫu thuật sau khi trẻ chào đời đối với tật bẩm sinh tim một thất đều không thể xử trí triệt để.

Ấp ủ "nhanh hơn một nhịp" của Đơn vị Thông tim can thiệp, tức là can thiệp từ trong bào thai, từ trước khi trẻ chào đời, nhanh chóng nhận được sự ủng hộ từ Ban Giám đốc Bệnh viện Nhi đồng 1, lúc này do PGS.TS.BS Nguyễn Thanh Hùng đứng đầu.

Ê-kip thông tim bào thai Bệnh viện Từ Dũ khởi động ca thông tim can thiệp xuyên tử cung đầu tiên khu vực Đông Nam Á hôm 4/1/2024. Ảnh: BVCC

Cũng cần phải nói thêm, kể từ năm 2019, Bệnh viện Nhi đồng 1 bắt đầu triển khai kỹ thuật siêu âm tiền sản, chụp cộng hưởng từ tim, giúp chẩn đoán các bệnh lý tim bẩm sinh. Đây là những kỹ thuật tiên tiến trong lĩnh vực tim mạch nhi ở Việt Nam tại thời điểm đó.

"Đó là những tiền đề hết sức quan trọng để triển khai kỹ thuật thông tim can thiệp xuyên tử cung. Đội ngũ chuyên gia siêu âm tim thai của bệnh viện giàu kinh nghiệm, đủ năng lực chẩn đoán. Nếu chẩn đoán sai là công sức của các ê-kíp thực hiện sau đó đều đổ sông đổ bể cả", bác sĩ Thanh Hương phân tích thêm.

Cũng theo Phó Giám đốc Bệnh viện Nhi đồng 1, muốn thông tim can thiệp xuyên tử cung, cả kíp thông tim can thiệp bên ngoài, tức là trên trẻ sau sinh, đã phải thực hiện nhuần nhuyễn, mượt mà, đạt tất cả yêu cầu đề ra. Thực tế cho thấy, quả tim của trẻ sau sinh kích cỡ trái chanh thì quả tim của thai nhi chỉ như cỡ trái dâu.

Ê-kip bác sĩ Bệnh viện Nhi đồng 1 triển khai thông tim bào thai. Ảnh: BVCC

Sau khi hội đủ cả 3 yếu tố nhân lực, trang thiết bị - vật tư y tế, quyết tâm và ủng hộ của lãnh đạo bệnh viện, phía Bệnh viện Nhi đồng 1 bắt đầu "hẹn hò" với Bệnh viện Từ Dũ từ giữa năm 2023 để đặt vấn đề phối hợp thực hiện kỹ thuật thông tim can thiệp xuyên tử cung.

Với kỹ thuật chưa từng thực hiện trong cả nước, cũng như cả khu vực Đông Nam Á, Ban Giám đốc Bệnh viện Từ Dũ do BS.CKII Trần Ngọc Hải đứng đầu đã quyết tâm ủng hộ thực hiện công tác phối hợp.

Phía Bệnh viện Từ Dũ giao BS.CKII Trịnh Nhựt Thư Hương - Trưởng khoa Chăm sóc trước sinh làm kíp trưởng, cùng phối hợp thực hiện với TS.BS Đỗ Nguyên Tín - Trưởng Đơn vị Can thiệp tim mạch, Bệnh viện Nhi đồng 1.

Vì sao phải cần phía Bệnh viện Từ Dũ phối hợp? Bác sĩ Thanh Hương phân tích, phía Bệnh viện Nhi đồng 1 chỉ có thể tiếp cận và xử trí chuyên môn kỹ thuật trên trẻ sau sinh hay trước sinh (bào thai), nhưng không thể tiếp cận bà mẹ. Do đó, buộc phải có chuyên gia hàng đầu phía Bệnh viện Từ Dũ giúp các chuyên gia của Nhi đồng 1 tiếp cận bà mẹ (xuyên tử cung) để "đụng" được bào thai.

Sau nửa năm "bày binh bố trận" chi tiết, đồng thời chọn lựa ca tật tim bẩm sinh phù hợp, tới ngày 4/1/2024, ca thông tim can thiệp xuyên tử cung lần đầu tiên đã thành công.

Từ đó tới nay, tính cả ca thực hiện trên sản phụ Singapore mới đây, đã có 9 ca thông tim can thiệp xuyên tử cung thành công nhờ sự phối hợp giữa các chuyên gia Bệnh viện Nhi đồng 1 và Bệnh viện Từ Dũ.

Ca thông tim can thiệp xuyên tử cung đầu tiên thành công vào tháng 1/2024. Em bé chào đời nặng 2,9kg, 37,5 tuần tuổi, là niềm vui của gia đình, các y bác sĩ hai bệnh viện Nhi đồng 1 và Từ Dũ, gây tiếng vang cả khu vực Đông Nam Á. Ảnh: BVCC

Thai nhi của sản phụ Singapore mắc bệnh lý không lỗ van động mạch chủ, một dạng dị tật tim bẩm sinh hiếm gặp. Đây là ca thông tim can thiệp xuyên tử cung được xem là khó nhất, do thai mới 22 tuần tuổi, nặng 600 gam, với tình trạng bệnh lý nặng nề.

Đáng nói là, khi phát hiện bào thai mắc bệnh tim bẩm sinh nặng và có nguy cơ thai chết lưu, Bệnh viện KK Women's and Children's Hospital của Singapore đã giới thiệu thai phụ sang Việt Nam, tìm tới TPHCM để có cơ hội cứu chữa.

Đỗ Bá