Hành trình đưa trẻ 3 tuổi đến trường ở vùng cao: Gian nan con đường phổ cập mầm non

Những đứa trẻ 3 tuổi đã sớm được học tiếng Kinh.

Những cuộc gõ cửa không mỏi

Trung Lý là một trong những xã biên giới có diện tích rộng, điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn. Toàn xã có 15 bản, được phân bố trải dài hàng chục km. Khoảng cách từ trung tâm xã đến bản xa nhất (bản Tà Cóm) khoảng 50km đường rừng, với rất nhiều người dân tộc Mông sinh sống.

Phần lớn sinh kế nhờ trồng ngô, trồng sắn. Trẻ em 3 tuổi thường theo mẹ lên nương hoặc ở nhà với ông bà. Cùng với đó nhận thức của một bộ phận người dân còn hạn chế, khiến việc phổ cập cho trẻ 3 tuổi ra lớp là một thách thức lớn đối với giáo viên cắm bản.

Trường Mầm non Trung Lý có 14 điểm lẻ, những điểm khó khăn như: Suối Tung, Suối Hộc, Cá Giáng, Cánh Cộng, Tà Cóm… giáo viên muốn đến nhà học sinh phải đi bộ 5 - 6km đường rừng.

Cứ vào dịp đầu tháng 8, giáo viên ở đây lại cơm đùm cơm nắm lên đường vận động học sinh ra lớp. Năm học 2025 - 2026 này, để thuyết phục phụ huynh đồng ý cho trẻ 3 tuổi đi học, cô giáo phải đến rất nhiều lần, có khi chờ đến tối mới có thể gặp được phụ huynh.

Cô Hà Thị Lặng, khu Cá Giáng, chia sẻ: “Có hôm mình đi từ sáng sớm, đến trưa mới đến nhà học sinh. Vào đến nhà, bố mẹ còn đang trên rẫy, chỉ có bà ở nhà. Mình phải ngồi nói chuyện chờ đến tối bố mẹ các con mới về. May mắn thì có gia đình đồng ý ngay, có gia đình phải đến 3 – 4 lần mới thuyết phục được”.

“Việc không cùng ngôn ngữ đã là một rào cản lớn khi đi vận động học sinh ra lớp, rồi bố mẹ đi làm ăn xa, để con cho ông bà, đường xa ông bà không thể đưa đón cháu cũng là nguyên nhân nhiều gia đình lưỡng lự không đưa trẻ đến trường”, cô giáo Lộc Thị Hoài, điểm trường khu Suối Tung, tâm sự.

Những bữa cơm bán trú là động lực để trẻ đến trường đầy đủ hơn.

Một số điểm trường có bán trú thì lợi thế hơn, các cô sẽ thuyết phục bố mẹ rằng trẻ được hỗ trợ một phần ăn trưa, được học miễn phí. Trẻ sẽ ở lại với cô cả ngày để bố mẹ lên rẫy đi làm.

Tại xã miền núi Thiết Ống, các cô giáo Trường Mầm non Thiết Kế cũng nỗ lực không kém. Để những đứa trẻ nơi này ra lớp không hề dễ dàng bởi tư duy cũ kỹ của người dân.

Theo cô Vũ Thị Hồng Anh - Hiệu trưởng Trường Mầm non Thiết Kế, muốn đạt phổ cập trẻ 3 - 4 tuổi, không thể ngồi chờ. Nhà trường phải phối hợp với chính quyền, đoàn thể, trưởng bản. Tháng 6, tháng 7 là chúng tôi đã lập danh sách, rà soát từng trẻ trong độ tuổi, tháng 8 bắt đầu lên đường vận động.

Khó khăn lớn nhất không chỉ là đường xa, mà còn là tâm lý e dè của phụ huynh. Phụ huynh ở đây chủ yếu là dân tộc Mường, Thái. Nhiều người nghĩ trẻ 3 tuổi còn quá nhỏ để đến lớp, hoặc “đi học không ăn được cơm nhà, lại hay ốm”. Có gia đình khó khăn trong đóng góp tiền ăn bán trú. Giáo viên phải kiên trì giải thích, kể cả tổ chức cho phụ huynh đến dự giờ, xem con mình học, để họ yên tâm.

“Có gia đình đến lần thứ 3 thì phụ huynh mới đồng ý cho con ra lớp. Có gia đình đồng ý cho đi vài hôm lại không cho đi nữa, giáo viên lại lặn lội vào tận nơi để thuyết phục. Gần như trước năm học một tháng, giáo viên của nhà trường không ngày nào nghỉ ngơi. Ngày nào cũng lên đường để vận động trẻ, đặc biệt là trẻ 3 tuổi đến trường”, Hiệu trưởng Trường Mầm non Thiết Kế chia sẻ.

Cô Hồng Anh cũng bộc bạch: “Những gói kẹo nhỏ đôi khi lại trở thành “cầu nối” khi cô đến nhà làm quen với trẻ. Chúng cười, bám lấy mình. Mình bế chúng, dỗ dành, bảo: ‘Mai đến lớp có nhiều đồ chơi hơn, thế là thành công’”.

Cô giáo Trường Mầm non Thiết Kế đến nhà vận động học sinh 3 tuổi đến lớp.

Thành quả và hy vọng gieo mầm tri thức

Theo cô giáo Lò Thị Nguyệt - Hiệu trưởng Trường Mầm non Trung Lý, nếu tổ chức được bán trú cho các con được hết các khu lẻ thì việc vận động trẻ 3 tuổi ra lớp có lẽ sẽ dễ dàng hơn nhiều, vì hầu hết các gia đình đều ở xa, đường sá đi lại khó khăn.

Hiện, Trường Mầm non Trung Lý có 14 điểm thì mới tổ chức bán trú được 4 điểm, còn 10 điểm trường chưa tổ chức bán trú vì không có đủ cơ sở vật chất, bên cạnh đó, hoàn cảnh các cháu đa số hộ nghèo nên không thể đóng góp được.

“Trường Mầm non Trung Lý đã kêu gọi tổ chức Dự án nuôi em hỗ trợ một phần tiền ăn cho các điểm tổ chức bán trú, còn lại khuyến khích giáo viên các điểm lẻ tạo điều kiện hết sức cho những cháu ở quá xa trường như nấu cơm luôn cho các con ăn, trông các con buổi trưa khi các con mang theo cơm đi học để ở lại. Động viên được các con ra lớp thì cũng bằng mọi cách giữ chân các con gắn bó với trường lớp”, cô giáo Lò Thị Nguyệt chia sẻ.

“Chúng tôi phải làm tất cả những gì có thể để phụ huynh thấy yên tâm khi gửi con”, Hiệu trưởng Trường Mầm non Thiết Kế Vũ Thị Hồng Anh nói.

Ban giám hiệu cùng giáo viên cắm bản động viên gia đình cho cậu bé Vàng A Sĩ bị khuyết tật trí tuệ đến trường.

Nhờ sự kiên trì của giáo viên và sự vào cuộc của chính quyền, tỷ lệ trẻ 3 tuổi ra lớp tại Trường Mầm non Trung Lý những năm trước chỉ đạt từ 95 - 98% thì năm học này đạt gần 100%; Trường Mầm non Thiết Kế cũng tăng từ 98% lên 100%.

Ở nhiều xã khác, con số cũng tăng tương tự, không chỉ số lượng, chất lượng chăm sóc, dinh dưỡng cũng được cải thiện. Trẻ quen nền nếp sinh hoạt, biết vệ sinh cá nhân, biết nói tiếng phổ thông sớm hơn. Chính những kết quả này trở thành động lực cho đội ngũ giáo viên.

Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 218/2025/QH15 về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em từ 3 đến 5 tuổi và Nghị quyết số 217/2025/QH15 về miễn, hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh phổ thông, người học chương trình giáo dục phổ thông trong cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân.

Hai nghị quyết mới khiến lãnh đạo trường mầm non phấn khởi vì góp phần giảm gánh nặng cho phụ huynh, tăng tỷ lệ trẻ đến trường. Tuy vẫn còn những bản xa, trẻ chưa thể ra lớp đầy đủ, vẫn còn những buổi sáng mưa núi xối xả, đường trơn trượt, các ông bố, bà mẹ không thể đưa con đến trường đều đặn. Nhưng con đường đến trường của những đứa trẻ 3 tuổi ở vùng cao chắc chắn không bỏ dở nhờ lòng tin của phụ huynh và sự bền bỉ của những cô giáo cắm bản.

Nguyễn Thùy