'Hành động thực chất - Gỡ thẻ vàng IUU' - Đề xuất quản lý hạn ngạch khai thác theo từng tàu, từng nghề

Góp ý về dự án Luật, Đại biểu Nguyễn Thanh Phương (Đoàn TP Cần Thơ) quan tâm tới quy định tại Điều 50 của Luật Thủy sản về Giấy phép khai thác thủy sản. Đại biểu nhấn mạnh, Liên minh châu Âu (EU) đã áp dụng cảnh báo “thẻ vàng” IUU đối với ngành thủy sản Việt Nam vào năm 2017. Thời gian qua, cả hệ thống chính trị đã vào cuộc tích cực. Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh quyết tâm trong năm 2025 phải gỡ được “thẻ vàng”. Do đó, chúng ta cần chuẩn bị kỹ để thực hiện.

Theo Đại biểu Nguyễn Thanh Phương, tại Luật cũ, quy định về giấy phép khai thác thủy sản rất chi tiết. Thống nhất với việc dự thảo Luật giao nội dung này cho Chính phủ quy định để bảo đảm linh hoạt, tránh phải sửa luật nhiều lần, nhưng Đại biểu cũng cho rằng Luật cần phải có những điều khoản chính, quy định một số nguyên tắc lớn, những “điểm cứng” về giấy phép khai thác, còn chi tiết thì giao Chính phủ quy định để khi cần có thể điều chỉnh bằng nghị định. “Quy định như vậy sẽ hợp lý và thuận tiện hơn”, Đại biểu nhận định.

Đại biểu Nguyễn Thanh Phương cũng kiến nghị Cơ quan soạn thảo cân nhắc có điều khoản quy định về việc khai thác thủy sản theo hạn ngạch. Luật cũ đã quy định có hạn ngạch, nhưng là hạn ngạch “theo địa phương”, tức là theo năng lực khai thác của từng tỉnh. Dẫn kinh nghiệm, Đại biểu cho biết, một số nước phát triển áp dụng hạn ngạch theo từng tàu, từng nghề. Trong khi đó, một số nước châu Âu như Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha lại quản lý hạn ngạch theo thời gian và theo sản lượng, tức là các tàu được phép khai thác đến mức sản lượng nào hoặc trong bao nhiêu giờ thì phải dừng lại để bảo đảm nguồn lợi.

Đánh giá cao cách tiếp cận của các nước nêu trên, Đại biểu Nguyễn Thanh Phương cho rằng việc này không dễ làm ngay, nhưng với hệ thống giám sát hành trình tàu cá hiện nay, chúng ta cần từng bước tiếp cận. “Bản chất “thẻ vàng” liên quan trực tiếp đến công tác quản lý. Nếu không quản lý hạn ngạch tới từng tàu thì không thể có số liệu để báo cáo, không biết một ngày có bao nhiêu tàu đang khai thác và sản lượng bao nhiêu”, Đại biểu Nguyễn Thanh Phương nhận định. Trên cơ sở đó, Đại biểu đề nghị đưa quy định về khai thác theo hạn ngạch vào Luật, giao Chính phủ quy định lộ trình, phương thức triển khai. Mục tiêu là tiến tới quản lý hạn ngạch theo từng tàu, chứ không phải theo địa phương.

Cũng quan tâm đến vấn đề gỡ “thẻ vàng” IUU, Đại biểu Nguyễn Chu Hồi (Đoàn TP Hải Phòng) chỉ rõ, việc Việt Nam sớm đưa 14 quy định IUU vào Luật Thủy sản hiện hành là bước đi kịp thời. Tuy nhiên, Luật mới dừng lại ở mức tiêu chí nhận diện hành vi vi phạm, chứ chưa có chế tài xử lý cụ thể. Do đó, Đại biểu kiến nghị, trong lần sửa đổi tới, cần tổng kết toàn diện thực tiễn thực thi IUU, rà soát các quy định xử phạt đã ban hành và đưa vào Luật Thủy sản một chương riêng hoặc điều khoản đầy đủ về chế tài xử lý vi phạm, bảo đảm khả năng thực thi đồng bộ.

Bên cạnh đó, Đại biểu cho rằng, để giải quyết tận gốc vấn đề IUU, cùng với việc quản lý hành vi đánh bắt, cần phải tác động đồng thời tới sinh kế, nghề nghiệp và nguồn lợi biển của ngư dân. “Ngư dân phải có cuộc sống và sinh kế ổn định để không buộc phải đánh bắt trái phép; cần có chính sách chuyển đổi nghề bền vững, hỗ trợ ngư dân thích ứng với quy định mới”, Đại biểu nói. Đồng thời, phải phục hồi nguồn lợi biển; tổ chức lại nghề cá theo hướng hiện đại, gắn quản lý sản lượng với bảo tồn sinh thái, phát huy vai trò của ngư dân trong bảo vệ chủ quyền biển đảo.

Minh Ngọc