Hành động lấy lại 'bầu trời xanh ' cho Hà Nội

Quang cảnh Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tổ chức cuộc họp Rà soát, hoàn thiện Dự thảo Kế hoạch hành động quốc gia về khắc phục ô nhiễm và quản lý chất lượng môi trường không khí giai đoạn 2025-2030. Ảnh: Thắng Trung-TTXVN

Ô nhiễm môi trường là bài toán khó ở Hà Nội. Do tác động của biến đổi khí hậu, kinh tế thị trường khiến môi trường mỗi ngày chịu thêm nhiều tác động. Do đó, giải pháp cho cải thiện môi trường cũng cần linh hoạt, liên tục đánh giá để đổi mới cho phù hợp với tình hình thực tế. Việc cùng hành động để lấy lại "bầu trời xanh " cho Hà Nội là yêu cầu cấp thiết, hướng tới xây dựng Thủ đô xanh, sạch, đẹp.

*Nhiều thách thức

Theo Tiến sĩ Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, ô nhiễm môi trường tại Hà Nội là "rất nóng", trong 11 tháng năm 2025, các đơn vị chuyên môn đã ghi nhận nhiều ngày có nồng độ PM2.5 vượt ngưỡng xấu và rất xấu.

Theo ông Tùng, nguyên nhân gây ô nhiễm không khí lớn nhất ở các đô thị nói chung và Hà Nội nói riêng phải kể đến giao thông ở phường nội thành và các tuyến quốc lộ, từ khí thải của ô tô, xe máy chạy xăng dầu, bụi đường, một phần do ma sát má phanh. Có hàng triệu ống xả xe máy là hàng triệu nguồn thải siêu nhỏ.

"Một chiếc xe máy chạy xăng đời cũ có thể phát thải ra mức CO2 và bụi mịn cao gấp 10-20 lần một chiếc ô tô đạt chuẩn Euro", ông Tùng cho hay.

Cùng với đó, là các công nghiệp, xây dựng, nông nghiệp, đốt phụ phẩm nông nghiệp và từ các tỉnh lân cận. Nước thải sinh hoạt (đô thị và nông thôn) chưa được thu gom và xử lý tốt, tỉ lệ xử lý nước thải sản xuất tại các cụm công nghiệp và một số cơ sở sản xuất nhỏ, làng nghề, làng tái chế rất thấp gây ô nhiễm các dòng sông, hồ và nước ngầm của Hà Nội.

Ô nhiễm không khí ở mức xấu tại khu vực đường lên cầu Đông Trù, thành phố Hà Nội. Ảnh: Thắng Trung-TTXVN

Mặc dù Hà Nội đã xây dựng một số nhà máy xử lý nước thải sinh hoạt cùng hệ thống thu gom. Tuy nhiên mục tiêu năm 2030 xử lý được 70% nước thải đô thị, xử lý nước thải sinh hoạt nông thôn, nước thải sản xuất vẫn còn là thách thức lớn.

Về rác thải, Hà Nội đã đầu tư một số nhà máy đốt rác phát điện, giảm dần chôn lấp tại các bãi rác nhưng rác sinh hoạt vẫn chưa được thu gom và xử lý tốt, còn nhiều bãi rác tự phát nhất là ở các huyện ngoại thành…

Bà Lê Thái Hà, Giám đốc điều hành Quỹ Vì tương lai xanh, Tập đoàn Vingroup cũng cho hay, Hà Nội từng nằm trong nhóm 8 thủ đô ô nhiễm nhất thế giới, điều đáng lo ngại hơn.

Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Thị Kim Chi, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam, một trong những nguồn gây ra tình trạng ô nhiễm tới từ các làng nghề trên địa bàn thành phố. “Số lượng làng nghề của Hà Nội rất lớn so với các thủ đô trong khu vực và trên thế giới. Mặc dù từ lâu, chúng ta đã nhìn nhận ra được những bất cập về ô nhiễm đến từ đây nhưng lại chưa có những giải pháp mạnh mẽ, đầu tư đúng đắn việc xử lý ô nhiễm từ các làng nghề”.

Ngoài ra, một trong những vấn đề cho thấy ô nhiễm không khí ngày càng nghiêm trọng chính là việc người dân dễ dàng cảm nhận sự ô nhiễm khi thấy được bằng mắt, hít được bằng mũi và thể hiện rõ bằng sức khỏe. Đơn cử như những ngày qua, thời tiết thay đổi thất thường, Hà Nội trở nên “ngột ngạt”. Sáng sớm ra đường nhiều hôm khó phân biệt đâu là sương mù và đâu là bụi. Rồi cả hai yếu tố này cùng đến, kết hợp với nhau khiến hít thở cũng trở nên khó khăn. Các bệnh về đường hô hấp cũng có chiều hướng gia tăng.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Quỳnh Anh, Đại học Y Hà Nội cho biết: “Các chỉ số PM2,5 cao hơn ở những ngày nồm ẩm. Bởi vì trong điều kiện thời tiết này, không khí bị pha loãng, các chất ô nhiễm trong không khí không thể phát tán được. Nhóm đối tượng có nguy cơ cao và dễ bị tổn thương như trẻ em, người già hoặc người có bệnh hô hấp sẵn, bệnh hen rất dễ gặp tình trạng khó thở”.

*Quyết tâm giải quyết, khắc phục ô nhiễm

Trong buổi nhận quyết định Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội, Chủ tịch Vũ Đại Thắng cam kết sẽ tập trung xử lý ùn tắc, ô nhiễm, ngập úng và xây dựng chính quyền liêm chính, hiệu quả, đáp ứng kỳ vọng phát triển của Thủ đô.

Hướng tới giải quyết triệt để vấn đề ô nhiễm môi trường, theo các chuyên gia về môi trường, giải pháp quan trọng nhất là cần ngăn chặn chất ô nhiễm ngay từ nguồn; xác định nguồn ô nhiễm, xếp thứ tự ưu tiên xử lý dựa trên mức độ nghiêm trọng.

Theo đó, để có bầu không khí sạch nói chung ở các đô thị, đặc biệt là đô thi lớn như Hà Nội, ông Hoàng Dương Tùng nhấn mạnh, phải chuyển đổi số để chuyển đổi xanh, bảo vệ quyền được hít thở không khí trong lành. Song, không thể có “cây đũa thần”, không thể chỉ có một giải pháp đơn lẻ mà cần có tổng hợp các giải pháp.

Bên cạnh kế hoạch hành động quốc gia, chiến lược chuyển đổi xanh không vì phát triển kinh tế mà hy sinh môi trường, ông Tùng cho rằng cần nghiên cứu bài học kinh nghiệm của các nước trong triển khai điện hóa phương tiện giao thông, vùng phát thải thấp, giao thông công cộng, chuyển đổi nhiên liệu, công nghệ xử lý, tín chỉ carbon...

Theo Phó Cục trưởng Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Nguyễn Thị Thiên Phương, Cục Môi trường đang phối hợp với UBND TP Hà Nội và các tỉnh lân cận để lắp đặt bổ sung tối thiểu 50 hệ thống quan trắc không khí bằng thiết bị cảm biến, dự kiến có thể lắp đặt lên tới 125 thiết bị. Việc lắp đặt và vận hành các thiết bị này sẽ giúp tăng mật độ các điểm đo, cung cấp dữ liệu chi tiết hơn để xác định các “điểm nóng” ô nhiễm.

Phó Cục trưởng Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Nguyễn Thị Thiên Phương thông tin về các giải pháp ô nhiễm không khí. Ảnh: Thắng Trung - TTXVN

Thời gian tới, Cục Viễn thám Quốc gia sẽ chủ trì cùng với Cục Môi trường triển khai sử dụng các thiết bị phù hợp như thiết bị bay không người lái (drone) nhằm theo dõi, phát hiện tình trạng đốt rơm rạ, phụ phẩm nông nghiệp và bụi phát sinh từ các công trường xây dựng lớn.

Bên cạnh đó, sẽ tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm đối với các hành vi gây ô nhiễm không khí, từ phương tiện vận tải hàng hóa, đến xả thải công nghiệp, hay các hoạt động đốt chất thải, phụ phẩm nông nghiệp trái quy định.

Theo bà Nguyễn Thị Thiên Phương, kinh nghiệm từ các nước, đặc biệt là Bắc Kinh (Trung Quốc), cho thấy, vấn đề ô nhiễm không thể giải quyết đơn lẻ bởi một ngành hay một địa phương, mà cần quyết tâm chính trị và sự chung tay của toàn xã hội. Đây cũng không phải bài toán có thể xử lý trong 5 năm, mà cần tới 10-20 năm để thay đổi tận gốc của vấn đề, từ nguồn phát thải.

“Chúng ta thực sự cần một nguồn lực đủ mạnh để dịch chuyển từ tăng trưởng nóng sang tăng trưởng xanh, bền vững. Với sự đầu tư bắt nguồn từ hạ tầng, công nghệ, kỹ thuật, đến các công cụ nhằm thay đổi nhận thức cộng đồng”, bà Phương nhấn mạnh.

Thông tin về việc phối hợp với thành phố Hà Nội giải quyết các vấn đề liên quan đến ô nhiêm môi trường, Giáo sư, Viện sĩ Châu Văn Minh, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cho biết, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã triển khai nhiều đề tài, dự án nghiên cứu liên quan đến lĩnh vực quan trắc và mô phỏng chất lượng không khí, đưa ra các cảnh báo sớm và giải pháp kiểm soát ô nhiễm; phát triển chế phẩm sinh học, các vật liệu xử lý ô nhiễm, xử lý nước thải tiên tiến; nghiên cứu và ứng dụng công nghệ tái chế, xử lý chất thải rắn, hướng tới nền kinh tế tuần hoàn hay gần đây là triển khai giải pháp ứng dụng trí tuệ nhân tao và dữ liệu lớn; công nghệ viễn thám và hệ thống thông tin địa lý trong giám sát và quản lý môi trường đô thị.

"Với những thế mạnh về khoa học công nghệ, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam khẳng định sẽ là đối tác đồng hành cùng Hà Nội trong việc giải quyết các thách thức về ô nhiễm môi trường, xây dựng một Thủ đô xanh- sạch- đẹp và phát triển bền vững, xứng tầm là Thủ đô của nước Việt Nam trong kỷ nguyên mới", ông Châu Văn Minh cam kết.

Đề xử lý ô nhiễm không khí Hà Nội, hiện thành phố đang thực hiện các giải pháp giảm phương tiện xe cá nhân, tăng cường đầu tư, đưa vào sử dụng các phương tiện vận tải hành khách công cộng, chuyển đổi giao thông xanh, xóa bỏ tình trạng đốt than tổ ong, tăng cường rửa đường, giám sát vệ sinh môi trường các công trình xây dựng…

Về xử lý nước thải, làm sạch các dòng sông, thành phố đã khẩn trương thực hiện các giải pháp bổ cập nước sông Tô Lịch, làm sống lại dòng sông theo chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm.

Cùng với đó, Hà Nội cũng thực hiện việc hiện đại hóa công tác thu gom rác thải, thí điểm phân loại rác tại nguồn tại một số quận nội thành,…

Thắng Trung/Bnews/vnanet.vn