Hàng chục nghìn người Việt 'chết oan' mỗi năm vì ung thư phổi

Theo thống kê của Tổ chức Ung thư Toàn cầu (Globocan), năm 2020 thế giới ghi nhận 2,2 triệu ca ung thư phổi mới và 1,8 triệu người tử vong, tương đương mỗi 17 giây có một người chết vì ung thư phổi.

Tại Việt Nam, căn bệnh này luôn nằm trong top đầu nguyên nhân gây tử vong do ung thư, chỉ sau ung thư gan và dạ dày. Trung bình mỗi năm có hơn 26.000 người Việt mắc ung thư phổi, trong đó hơn 23.000 người không qua khỏi.

Nếu phát hiện sớm, chỉ cần phẫu thuật là khỏi bệnh đến 90%

Dù nguy hiểm, song ung thư phổi hoàn toàn có thể điều trị khỏi nếu được phát hiện sớm. Thống kê tại Bệnh viện Chợ Rẫy (TP.HCM) cho thấy, mỗi năm bệnh viện tiếp nhận 200 - 250 ca ung thư phổi mới, trong đó tỷ lệ sống trên 5 năm đạt hơn 90% nếu bệnh được phát hiện ở giai đoạn I và điều trị triệt để bằng phẫu thuật.

Ung thư phổi, nếu phát hiện sớm không cần phải hóa trị, xạ trị, chỉ cần phẫu thuật là đã có đến trên 90% khỏi bệnh - Ảnh: Internet

Theo TS-BS Nguyễn Hoàng Bình - Trưởng khoa Ngoại Lồng ngực, Bệnh viện Chợ Rẫy - ung thư phổi là loại ung thư tiến triển âm thầm nhất, gần như không có triệu chứng ở giai đoạn đầu. Khi người bệnh phát hiện thì 70 - 80% đã ở giai đoạn muộn, di căn, điều trị rất tốn kém mà hiệu quả thấp.

“Phát hiện sớm chính là chìa khóa vàng trong điều trị ung thư phổi. Bệnh nhân được chẩn đoán ở giai đoạn I có thể sống lâu dài mà không cần hóa trị hay xạ trị”, bác sĩ Bình chia sẻ.

Không ít bệnh nhân ung thư phổi bước vào bệnh viện khi đã ở giai đoạn muộn, khối u lan sang hạch trung thất hoặc di căn xương, gan, não. Thế nhưng, cũng có những người may mắn khi “vô tình” phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm, chỉ từ một nốt mờ nhỏ trong phổi.

Câu chuyện của bệnh nhân N.T.K.C (50 tuổi, TP.HCM) là minh chứng rõ nhất cho giá trị của tầm soát định kỳ.

Bà C đi khám sức khỏe tổng quát như thường lệ, không ho, không khó thở, không sụt cân. Nhưng phim CT ngực liều thấp lại cho thấy nốt mờ 11mm ở thùy trên phổi phải. Sau khi kiểm tra bằng PET/CT, bác sĩ phát hiện vùng này tăng hấp thu nhẹ - nghi ngờ ung thư giai đoạn IA.

Ê kíp bác sĩ đã định vị khối u bằng kim trước mổ, sau đó thực hiện phẫu thuật nội soi robot cắt thùy phổi và nạo hạch nhóm 2, 4, 7, 9, 10, 11.

Chỉ 1 ngày sau phẫu thuật, bệnh nhân được rút dẫn lưu và xuất viện sau 4 ngày. Kết quả giải phẫu bệnh xác định, bà C bị ung thư biểu mô tuyến biệt hóa trung bình, giai đoạn IA, không di căn hạch, nghĩa là bệnh được phát hiện ở giai đoạn cực sớm.

Điều đáng mừng là sau 3 năm bà C vẫn khỏe mạnh, không cần hóa trị, sống như người bình thường.

"Tôi không hề có triệu chứng gì, chỉ đi khám tổng quát định kỳ theo lịch công ty. Khi bác sĩ nói có nốt mờ ở phổi, tôi lo lắm. Nhưng nhờ các bác sĩ tư vấn kỹ, tôi yên tâm điều trị. Phẫu thuật diễn ra nhẹ nhàng, chỉ vài ngày đã có thể đi lại. Giờ tôi thấy mình thật sự may mắn vì đã tầm soát sớm”, bà C chia sẻ.

Tương tự, bà L.T.H (55 tuổi, TP.HCM) cũng là trường hợp điển hình “sống lại từ lưỡi hái tử thần”.

Trong lần khám tổng quát tại cơ quan, kết quả CT ngực độ phân giải cao (HRCT) cho thấy nốt mờ 9mm ở thùy trên phổi phải. Bà H hoàn toàn khỏe mạnh, không ho, không đau, không mệt.

Sau khi hội chẩn, bác sĩ kết luận bệnh nhân bị ung thư phổi giai đoạn sớm (T1aN0M0). Ê kíp phẫu thuật đã lựa chọn kỹ thuật nội soi robot cắt thùy phổi, kèm nạo hạch triệt để. Một ngày sau phẫu thuật, bệnh nhân rút dẫn lưu, xuất viện sau 4 ngày. Kết quả giải phẫu bệnh, bệnh nhân bị carcinoma (ung thư biểu mô) tuyến biệt hóa tốt, diện cắt âm tính, không di căn hạch.

Sau 2 năm theo dõi, bà hoàn toàn khỏe mạnh, không tái phát. “Tôi từng nghĩ ung thư phổi là án tử, nhưng giờ tôi vẫn đi làm, tập thể dục mỗi sáng. Cảm ơn các bác sĩ Chợ Rẫy đã giúp tôi hiểu rằng, phát hiện sớm là sống”, bà H xúc động nói.

Tầm soát phổi: "đầu tư" nhỏ, đổi lấy cuộc đời

Theo bác sĩ Bình, ung thư phổi không chỉ tấn công người hút thuốc như nhiều người lầm tưởng. Thực tế, gần 40% bệnh nhân tại Chợ Rẫy chưa từng hút thuốc.

Bệnh viện Chợ Rẫy sử dụng robot để phẫu thuật điều trị ung thư phổi giai đoạn sớm - Ảnh: BVCC

Thực tế cho thấy có nhiều yếu tố nguy cơ khác gây ung thư phổi như: Ô nhiễm không khí, khói bụi công nghiệp, khói bếp than tổ ong; tiếp xúc hóa chất độc hại trong nghề nghiệp (hàn, mạ kim loại, xi măng, in ấn); di truyền và đột biến gien EGFR, ALK, KRAS, đặc biệt phổ biến ở phụ nữ châu Á; thói quen lười tầm soát, chỉ đi khám khi đã có triệu chứng.

“Chúng tôi từng gặp bệnh nhân mới 35 tuổi, không hút thuốc, chỉ làm văn phòng. Khi phát hiện, đã là ung thư phổi giai đoạn IV di căn xương. Rất tiếc, vì nếu phát hiện sớm, người ấy hoàn toàn có thể sống thêm hàng chục năm”, bác sĩ Bình chia sẻ.

Theo dữ liệu của Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (ACS): Ở giai đoạn 1, tỷ lệ sống sau 5 năm có thể đạt 90%; giai đoạn 3, chỉ còn sống 25%; giai đoạn 4, cơ hội sống chỉ còn dưới 10%. Điều đó nghĩa là, chỉ cần phát hiện sớm vài tháng, bạn có thể kéo dài cả cuộc đời.

“Phát hiện ung thư phổi giai đoạn sớm là “cửa sổ vàng” của điều trị. Khi khối u còn nhỏ, phẫu thuật là đủ. Nhưng nếu bỏ qua, bệnh sẽ lan nhanh, khiến chi phí tăng gấp 5 - 10 lần mà hiệu quả giảm sâu”, bác sĩ Bình nói.

Phần lớn các ca ung thư phổi không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu. Khi xuất hiện các dấu hiệu như ho kéo dài, ho ra máu, đau ngực, sụt cân, khó thở, thì bệnh thường đã tiến triển nặng.

Vì vậy, các chuyên gia khuyến cáo người dân tầm soát chủ động bằng chụp CT ngực liều thấp (Low-dose CT Scan), nhất là những người có nguy cơ cao nên tầm soát hằng năm như: trên 50 tuổi, có tiền sử hút thuốc lá (trên 20 gói/năm); người làm việc trong môi trường ô nhiễm, khói bụi, hóa chất; người mắc bệnh phổi mạn tính (COPD, xơ phổi); người có người thân bị ung thư phổi.

“Một lần chụp CT ngực liều thấp chỉ mất vài phút, nhưng có thể cứu cả mạng sống. Nhiều bệnh nhân của chúng tôi phát hiện sớm nhờ tầm soát tình cờ, và hiện họ vẫn sống khỏe mạnh sau 5 - 10 năm”, bác sĩ Bình nhấn mạnh.

Phân tích của các chuyên gia y tế cho thấy, ung thư phổi không thể phòng ngừa tuyệt đối, nhưng có thể phát hiện sớm và chữa khỏi. Điều quan trọng nhất là ý thức chủ động của người dân, đừng xem tầm soát là xa xỉ; đừng đợi có triệu chứng mới đi khám; đừng để “nốt mờ nhỏ” trở thành “án tử”. “Phát hiện sớm - điều trị sớm - sống lâu khỏe mạnh” không chỉ là khẩu hiệu, mà là chân lý y học được chứng minh qua hàng trăm ca bệnh thật.

“Chỉ cần bạn đi tầm soát định kỳ, cơ hội sống sót có thể tăng gấp 10 lần. Đừng để sự chủ quan cướp đi cơ hội ấy”, bác sĩ Bình khuyến cáo.

Các chuyên gia cho rằng trong tương lai, việc tầm soát định kỳ bằng CT liều thấp sẽ trở thành “chuẩn vàng” trong dự phòng ung thư phổi, tương tự như tầm soát ung thư vú hay đại trực tràng.

Khi công nghệ y học phát triển, phẫu thuật robot, mô hình AI hỗ trợ đọc phim CT, xét nghiệm sinh học phân tử sẽ giúp phát hiện bệnh ngay từ giai đoạn tiền ung thư.

Tuy nhiên, yếu tố quan trọng nhất vẫn là ý thức của người dân. Một cuộc kiểm tra sức khỏe định kỳ không chỉ phát hiện bệnh sớm, mà còn giúp bác sĩ can thiệp kịp thời; giảm đáng kể chi phí và nguy cơ tử vong cho người bệnh.

Hồ Quang