Hai nguyên nhân khiến EVN lỗ gần 45.000 tỷ đồng

Nguyên nhân đầu tiên là giá bán điện nhiều năm liền thấp hơn giá thành sản xuất. Năm 2022, EVN bán điện với mức bình quân chỉ 1.882 đồng/kWh trong khi chi phí sản xuất lên tới 2.032 đồng/kWh, dẫn đến mức lỗ 149 đồng/kWh. Năm 2023, dù giá điện đã được điều chỉnh tăng 7,5%, song giá bán bình quân vẫn chỉ đạt 1.953 đồng/kWh, thấp hơn giá thành 2.088 đồng/kWh, gây lỗ 135 đồng/kWh. Các yếu tố chính khiến chi phí sản xuất đội lên gồm giá than nhập khẩu và khí đốt tăng mạnh, tỷ giá ngoại tệ biến động, trong khi giá bán lẻ không kịp điều chỉnh để bù đắp.

Nguyên nhân thứ hai là chi phí thực hiện các nhiệm vụ ngoài sản xuất – kinh doanh thuần túy. Trong giai đoạn dịch Covid-19, EVN đã miễn, giảm giá điện nhiều đợt. Theo EVN, giai đoạn 2020-2021, tập đoàn đã 5 giảm giá điện, tiền điện và hỗ trợ trực tiếp với khách hàng bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 (doanh nghiệp sản xuất, cơ sở kinh doanh, lưu trú du lịch, trường học, cơ sở y tế...), với tổng số tiền khoảng 15.233 tỷ đồng.

Bên cạnh đó, EVN còn phải duy trì cung cấp điện đến các vùng sâu, vùng xa, miền núi, biên giới và hải đảo – những khu vực có chi phí đầu tư, vận hành cao nhưng sản lượng tiêu thụ thấp, dẫn đến mất cân đối tài chính. Chẳng hạn, tại các đảo Phú Quý, Côn Đảo hay Bạch Long Vĩ, giá thành sản xuất dao động 7.000-12.000 đồng một kWh, trong khi giá bán bình quân khoảng 2.000 đồng. Doanh thu bán điện ở các khu vực này bị âm do chênh lệch lớn giữa chi phí sản xuất và giá bán.

Đây là phần chi phí được xem là nhiệm vụ chính trị, song lại ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận của tập đoàn.

Theo Bộ Công Thương, khoản lỗ 45.000 tỷ đồng hiện nay cần được xử lý để đảm bảo cân đối tài chính cho ngành điện.

Bộ này cũng cho biết nhờ điều kiện thủy văn thuận lợi trong 7 tháng đầu năm, kết quả kinh doanh của EVN khả quan hơn dự kiến. Do đó, nếu họ được bổ sung quy định tính khoản lỗ vào giá, mặt bằng giá điện cuối năm gần như không thay đổi, hoặc chỉ tăng 2-5%. Trường hợp giá điều chỉnh 3% từ tháng 10, chỉ số CPI cả năm nhích thêm khoảng 0,03 điểm phần trăm.

Thực tế cho thấy, chính sách giữ giá điện thấp và các gánh nặng hỗ trợ xã hội đã giúp ổn định kinh tế vĩ mô trong giai đoạn khó khăn, nhưng cũng để lại hậu quả lớn với tài chính của EVN. Bài toán hiện nay là vừa xử lý thâm hụt, vừa phải tính toán hợp lý để không tạo áp lực quá lớn cho người tiêu dùng. Việc cân bằng giữa an sinh xã hội, an ninh năng lượng và hiệu quả tài chính đang là thách thức mà ngành điện và các cơ quan quản lý phải đối diện trong thời gian tới.

Quang Đức