Hài hòa giữa quản lý và kiến tạo

Một trong những ví dụ về bất cập, khó khăn cần tháo gỡ là quy định về đầu tư ra nước ngoài. Dự thảo luật đề xuất bỏ giấy phép đầu tư ra nước ngoài, trong khi, quan điểm của Ngân hàng Nhà nước trong đóng góp cho dự luật là quản lý chặt chẽ dự trữ ngoại hối và chống “chảy máu” ngoại tệ. Liệu điều này có thể tháo gỡ bằng một cơ chế đăng ký - hậu kiểm linh hoạt được áp dụng với thủ tục đơn giản cho các dự án nhỏ, không nhạy cảm và duy trì thẩm tra chặt chẽ đối với các dự án lớn, có rủi ro cao?

Qua hơn 10 năm thực hiện, mặc dù không thể phủ nhận những kết quả tích cực mà Luật Đầu tư đã mang lại, nhưng thực tế là đạo luật này đang can thiệp quá sâu vào hàng chục lĩnh vực vốn đã được điều chỉnh bởi pháp luật chuyên ngành, từ đất đai, xây dựng, môi trường đến điện lực… Sự chồng chéo này đã tạo ra một “vòng xoáy” thủ tục khá điển hình, kiểu như dự án muốn có báo cáo đánh giá tác động môi trường thì cần quy hoạch chi tiết, nhưng muốn có quy hoạch chi tiết lại phải được phê duyệt chủ trương đầu tư. Cả nhà đầu tư lẫn cơ quan quản lý có thể sẽ bối rối, không biết phải thực hiện theo luật nào mới không bị bắt lỗi.

Trong dự thảo luật và các phụ lục đi kèm, tư duy pháp lý không quản được thì cấm hoặc quản lý theo kiểu xin-cho vẫn tồn tại. Danh mục hàng trăm ngành nghề kinh doanh có điều kiện vẫn duy trì những lĩnh vực mà tại nhiều nước đã được tự do hóa hoàn toàn như tư vấn du học hay giám định thương tật. Điều đó, vô hình trung tạo ra những rào cản không cần thiết, làm tăng chi phí tuân thủ và giảm sức cạnh tranh của môi trường đầu tư.

Để giải quyết các điểm nghẽn trên, dự thảo luật cần bám sát định hướng chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm, giám sát. Cơ chế “luồng xanh”, giảm phiền hà cho nhà đầu tư được nhiều ý kiến đề xuất. Theo đó, nhà đầu tư được yêu cầu tự chịu trách nhiệm về yếu tố tài chính, an ninh, môi trường của dự án. Tất nhiên, nếu quá trình kiểm tra, giám sát sau khi dự án vận hành mà phát hiện có lỗi, doanh nghiệp sẽ phải chịu chế tài nghiêm khắc, tương xứng với những thiệt hại mà hành vi sai phạm gây ra.

Việc này không có nghĩa là buông lỏng quản lý. Thay vào đó, nó đòi hỏi một phương thức quản lý thông minh hơn: chỉ sàng lọc, kiểm soát chặt chẽ những lĩnh vực thực sự nhạy cảm liên quan đến an ninh quốc phòng, hạ tầng chiến lược, còn lại để thị trường vận hành theo quy luật. Nói cách khác, nhà đầu tư chỉ cần tuân thủ pháp luật, không cần phải xin được đầu tư.

BẢO VÂN