Hai bắt buộc, hai lựa chọn

Bắt đầu từ năm 2025, kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông (THPT) chính thức được tổ chức theo chương trình giáo dục phổ thông 2018. Thí sinh chỉ thi 4 môn thi, trong đó có 2 môn bắt buộc, 2 môn tự chọn.

Bộ GD&ĐT đã ban hành Quyết định số 4068/QĐ-BGDĐT, công bố phương án thi mới với nhiều điều chỉnh về cấu trúc, hình thức, cách tính điểm và lộ trình triển khai. Thay vì sáu môn thi như những năm trước, học sinh chỉ thi bốn môn, gồm hai môn bắt buộc là Ngữ văn và Toán, cùng hai môn tự chọn trong số các môn học lớp 12 còn lại.

Thí sinh dự thi tốt nghiệp THPT năm 2025

Sự thay đổi này không chỉ làm gọn lại khối lượng thi cử mà còn mang tính định hướng năng lực rõ rệt, phù hợp với tinh thần phát triển toàn diện về phẩm chất và năng lực trong chương trình giáo dục mới.

Cụ thể, hai môn bắt buộc là Ngữ văn và Toán vẫn giữ vai trò trụ cột, trong đó Ngữ văn được tổ chức theo hình thức tự luận với thời gian làm bài 120 phút, tập trung vào hai phần chính: Đọc hiểu và Làm văn.

Môn Toán cùng các môn tự chọn được thi theo hình thức trắc nghiệm với cấu trúc đề thi được thiết kế ba phần rõ ràng gồm câu hỏi chọn đáp án đúng, câu hỏi đúng/sai và câu hỏi trả lời ngắn. Thời gian làm bài đối với Toán là 90 phút, trong khi các môn còn lại là khoảng 50 phút.

Học sinh có thể lựa chọn hai môn trong chương trình, gồm: Ngoại ngữ, Lịch sử, Vật lý, Hóa học, Sinh học, Địa lý, Tin học, Công nghệ, Giáo dục kinh tế và pháp luật, tùy theo định hướng nghề nghiệp và năng lực cá nhân. Đây là điểm mới quan trọng giúp kỳ thi tiến gần hơn với triết lý giáo dục cá thể hóa, tạo điều kiện để học sinh thể hiện thế mạnh của mình thay vì phải ôn luyện dàn trải tất cả các môn.

Phương án 2 bắt buộc – 2 tự chọn được lựa chọn sau quá trình lấy ý kiến rộng rãi trong toàn ngành và xã hội, nhận được tỷ lệ đồng thuận cao nhất do tính hợp lý và khả thi. Theo Bộ GD&ĐT, việc rút gọn số môn thi từ sáu xuống còn bốn giúp giảm đáng kể áp lực thi cử, đồng thời tiết kiệm chi phí tổ chức cho cả nhà trường và xã hội.

Việc chỉ thi trong ba buổi cũng giúp tổ chức kỳ thi trở nên gọn nhẹ và an toàn hơn, đặc biệt trong bối cảnh một số địa phương còn gặp khó khăn về cơ sở vật chất hoặc nguồn nhân lực phục vụ thi.

Hướng tới đổi mới toàn diện

Không chỉ đổi mới về số môn thi, phương án thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025 còn có thay đổi lớn trong cách tính điểm xét tốt nghiệp. Cụ thể, điểm xét tốt nghiệp sẽ được xác định theo tỷ lệ 50% điểm học bạ và 50% điểm thi, trong đó điểm học bạ được lấy từ kết quả học tập ba năm THPT, với trọng số tăng dần từ lớp 10 đến lớp 12.

Kỳ thi đã giảm áp lực cho thí sinh vì chỉ phải thi 4 môn

Điểm mới này nhằm khuyến khích học sinh học tập đều đặn, nghiêm túc suốt ba năm phổ thông, thay vì chỉ tập trung ôn thi vào năm cuối. Bên cạnh đó, một số quy định về điểm ưu tiên cũng được điều chỉnh theo hướng thực chất hơn. Ví dụ, học sinh không còn được cộng điểm khuyến khích nhờ chứng chỉ nghề hay tin học như trước. Thí sinh là người nước ngoài học chương trình phổ thông Việt Nam có thể sử dụng chứng chỉ tiếng Việt để được miễn thi Ngữ văn trong xét tốt nghiệp, phù hợp với thực tiễn hội nhập.

Để phục vụ tốt cho kỳ thi mới, Bộ GD&ĐT đã ban hành Thông tư 24/2024/TT-BGDĐT, hướng dẫn tổ chức thi, tập huấn giáo viên và cán bộ coi thi, xây dựng ngân hàng đề thi theo hướng đánh giá năng lực, đồng thời chuẩn bị hạ tầng công nghệ cho giai đoạn sau năm 2030.

Trong giai đoạn từ 2025 đến 2030, kỳ thi vẫn được tổ chức theo hình thức truyền thống trên giấy. Tuy nhiên, từ sau năm 2030, Bộ sẽ thí điểm tổ chức thi trên máy tính đối với các môn trắc nghiệm tại những địa phương đủ điều kiện. Nếu thành công, hình thức này sẽ được nhân rộng, tiến tới triển khai toàn quốc.

Đây là bước đi phù hợp với xu thế số hóa giáo dục, góp phần hiện đại hóa hoạt động kiểm tra, đánh giá, đồng thời giảm thiểu rủi ro, sai sót trong chấm thi và xử lý dữ liệu.

Tác động của phương án thi mới không chỉ dừng lại ở khía cạnh tổ chức thi mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến quá trình dạy và học trong nhà trường. Với việc đề thi được thiết kế theo hướng phát triển năng lực và tích hợp liên môn, giáo viên buộc phải thay đổi phương pháp giảng dạy, hướng tới việc phát triển tư duy phản biện, khả năng giải quyết vấn đề cho học sinh.

Điều này đòi hỏi sự thay đổi không chỉ về kỹ thuật mà còn về tư duy giáo dục của toàn ngành. Đồng thời, học sinh cũng cần thích nghi với phương pháp học chủ động, phát huy vai trò làm chủ tri thức thay vì học thuộc lòng, ghi nhớ máy móc như trước.

Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 vừa diễn ra, là năm đầu tiên Kỳ thi trở thành công cụ kiểm định đầu ra cho toàn bộ chương trình giáo dục phổ thông mới. Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, sự thay đổi về kỳ thi là bước đi hợp lý, cần thiết và đúng thời điểm. Nó không chỉ phù hợp với mục tiêu đổi mới giáo dục, mà còn tạo cơ sở dữ liệu đáng tin cậy cho các trường đại học, cao đẳng trong tuyển sinh.

Mặc dù trong giai đoạn đầu có thể phát sinh một số bỡ ngỡ, đặc biệt ở những địa phương vùng sâu, vùng xa, nhưng với lộ trình chuẩn bị kỹ lưỡng và sự đồng hành từ các cấp, ngành, kỳ thi đã đạt được hiệu quả như mong đợi.

Thay đổi cách thức tổ chức thi là một phần không thể tách rời trong công cuộc cải cách giáo dục. Với phương án thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025, Việt Nam đang từng bước tiệm cận với các chuẩn đánh giá giáo dục quốc tế, chú trọng nhiều hơn đến đánh giá quá trình, năng lực thực tế thay vì chỉ dựa vào một kỳ thi cuối cấp.

Học sinh sẽ có nhiều cơ hội thể hiện bản thân, lựa chọn hướng đi phù hợp và được đánh giá một cách công bằng, khách quan hơn. Quan trọng hơn cả, phương án thi mới thể hiện tư duy “lấy người học làm trung tâm”, điều mà mọi cải cách giáo dục đều hướng đến.

Sự thành công của kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 không chỉ là thước đo chất lượng của chương trình mới, mà còn là tiền đề quan trọng cho những bước tiến tiếp theo trong hành trình đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục nước nhà.

HOÀNG HƯƠNG