Hạ tầng tạo lực cho giảm nghèo bền vững

Ở Việt Nam, đặc biệt trong giai đoạn triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia, hạ tầng đã và đang trở thành “đòn bẩy” quan trọng, tạo lực thúc đẩy giảm nghèo bền vững từ gốc.

Xã Ứng Hòa đầu tư mạnh hạ tầng giao thông nông thôn giúp nâng cao đời sống người dân. Ảnh: Quang Thái

Hạ tầng nền tảng mở đường cho cơ hội phát triển

Hạ tầng, nhất là giao thông, thủy lợi, trường học, trạm y tế, nhà văn hóa và nhà ở, có ý nghĩa quyết định trong việc kết nối sản xuất, lưu thông hàng hóa, tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản. Với người dân vùng nông thôn, miền núi, nơi điều kiện tự nhiên còn nhiều khó khăn, hạ tầng không chỉ là những công trình vật chất, mà còn là “cánh cửa” mở ra tri thức, việc làm và sinh kế bền vững.

Theo tổng hợp từ các chương trình mục tiêu quốc gia, trong giai đoạn vừa qua, cả nước đã hoàn thành hơn 2.600 công trình hạ tầng thiết yếu, gồm hàng nghìn công trình giao thông, thủy lợi, giáo dục, y tế, nước sạch, văn hóa, điện sinh hoạt… Đồng thời, hàng nghìn công trình khác được duy tu, bảo dưỡng để phát huy hiệu quả lâu dài. Những con số ấy không chỉ phản ánh quy mô đầu tư, mà quan trọng hơn là tác động lan tỏa đến đời sống người dân: Đường làng được bê tông hóa, trẻ em đến trường an toàn hơn, nông sản ra thị trường thuận lợi hơn, dịch vụ y tế đến gần hơn với người dân nghèo.

Hạ tầng vì thế trở thành “bệ đỡ” để các chính sách giảm nghèo đi vào thực chất, tránh tình trạng hỗ trợ manh mún, ngắn hạn. Khi đường sá còn chia cắt, thủy lợi chưa bảo đảm, trường lớp xuống cấp, thì dù có hỗ trợ vốn hay giống cây, con, hiệu quả giảm nghèo cũng khó bền vững.

Tại Hà Nội, công tác giảm nghèo bền vững luôn được đặt trong tổng thể phát triển kinh tế - xã hội và xây dựng nông thôn mới. Thành phố xác định rõ: Đầu tư hạ tầng không chỉ để “đổi thay diện mạo”, mà còn để nâng cao năng lực tự vươn lên của người dân, nhất là ở các xã nông thôn, miền núi.

Giai đoạn 2021-2025, nhiều địa phương của Hà Nội đã triển khai hàng trăm dự án hạ tầng thuộc các lĩnh vực giao thông, thủy lợi, trường học, y tế, văn hóa, cải tạo cảnh quan và hạ tầng nông thôn mới nâng cao. Những công trình này góp phần làm cho bức tranh nông thôn ngày càng khởi sắc, đời sống người dân không ngừng được cải thiện, tỷ lệ hộ nghèo giảm nhanh và bền vững.

Điểm chung trong cách làm của Hà Nội là ưu tiên các công trình có tác động lan tỏa lớn, phục vụ trực tiếp dân sinh và sản xuất. Đầu tư công được xác định là nguồn lực “dẫn dắt”, tạo sức hút để huy động các nguồn lực xã hội hóa, từ đó mở rộng không gian phát triển kinh tế nông thôn.

Tại xã Ứng Hòa, hạ tầng được coi là một trong những trụ cột quan trọng để thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững. Giai đoạn 2021-2025, xã đã triển khai hàng trăm dự án thuộc các lĩnh vực giao thông, thủy lợi, giáo dục, y tế, văn hóa và xây dựng nông thôn mới nâng cao. Những tuyến đường liên thôn, liên xóm được nâng cấp; hệ thống kênh mương được kiên cố hóa; trường học, nhà văn hóa được đầu tư khang trang, tạo diện mạo nông thôn ngày càng đồng bộ.

Xã Ứng Hòa đầu tư hạ tầng thiết chế văn hóa, các nhà văn hóa là nơi sinh hoạt cộng đồng, nâng cao đời sống người dân. Ảnh: Quang Thái

Trên cơ sở tổng kết giai đoạn 2021-2025, xã Ứng Hòa đã chủ động xây dựng kế hoạch đầu tư công trung hạn 2026-2030 với định hướng rõ ràng, ưu tiên cho các công trình có ý nghĩa chiến lược, tác động trực tiếp đến dân sinh và phát triển sản xuất. Tổng nhu cầu vốn đầu tư giai đoạn tới dự kiến hơn 13.400 tỷ đồng, tập trung vào giao thông, giáo dục, y tế, hạ tầng thương mại - dịch vụ và các công trình phục vụ phát triển kinh tế nông thôn.

Dưới góc nhìn của cơ quan tham mưu kinh tế, Trưởng phòng Kinh tế xã Ứng Hòa Nguyễn Phi Hoàng đánh giá, đầu tư hạ tầng trong những năm qua đã tạo ra tác động toàn diện, trực tiếp và lâu dài đối với đời sống người dân cũng như sự phát triển của kinh tế nông thôn trên địa bàn.

Theo ông Nguyễn Phi Hoàng, hệ thống giao thông nông thôn được đầu tư đồng bộ đã rút ngắn đáng kể khoảng cách giữa các thôn, xóm với trung tâm xã và các khu vực sản xuất, tiêu thụ hàng hóa. “Khi đường sá thuận lợi, chi phí vận chuyển giảm, nông sản của người dân dễ dàng tiếp cận thị trường hơn, qua đó nâng cao giá trị sản phẩm và thu nhập. Đây là yếu tố then chốt giúp nhiều hộ từng thuộc diện khó khăn có điều kiện vươn lên ổn định cuộc sống”, ông Hoàng nhấn mạnh.

Cùng với giao thông, hạ tầng thủy lợi, trường học, y tế, thiết chế văn hóa được quan tâm đầu tư đã góp phần cải thiện rõ rệt chất lượng sống của người dân nông thôn. Hệ thống kênh mương được kiên cố hóa giúp sản xuất nông nghiệp chủ động nước tưới, hạn chế rủi ro do thời tiết, tạo nền tảng cho việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, phát triển các mô hình sản xuất hàng hóa quy mô lớn. Trong khi đó, trường học, trạm y tế, nhà văn hóa khang trang không chỉ đáp ứng nhu cầu thiết yếu mà còn góp phần nâng cao dân trí, chăm sóc sức khỏe và tăng cường gắn kết cộng đồng.

Theo Trưởng phòng Kinh tế xã Ứng Hòa, đầu tư hạ tầng không chỉ mang ý nghĩa trước mắt mà còn là giải pháp căn cơ cho mục tiêu giảm nghèo bền vững. “Hạ tầng đi trước sẽ mở đường cho sản xuất phát triển, dịch vụ mở rộng và các nguồn lực xã hội được thu hút. Khi nền tảng được củng cố, người dân có thêm cơ hội tiếp cận việc làm, sinh kế ổn định, từ đó giảm nghèo một cách bền vững và lâu dài”, ông Nguyễn Phi Hoàng khẳng định.

Phó Chủ tịch UBND xã Ứng Hòa Lê Thanh Tùng cho biết, xã chỉ đạo phân bổ vốn theo hướng tập trung, không dàn trải gắn với kiểm soát tiến độ và hiệu quả giải ngân. Đầu tư công không chỉ là xây dựng công trình, mà còn là tạo nền tảng để thu hút đầu tư xã hội, mở ra dư địa phát triển mới cho kinh tế nông thôn.

Hạ tầng đi trước, giảm nghèo theo sau

Tại xã Phượng Dực, đầu tư hạ tầng được xác định là nội dung then chốt để các chính sách hỗ trợ sản xuất và an sinh xã hội phát huy hiệu quả. Sau sáp nhập, địa bàn rộng, dân cư phân tán, nhiều thôn ở xa trung tâm, việc tiếp cận dịch vụ còn hạn chế. Trong bối cảnh đó, địa phương ưu tiên lồng ghép các nguồn lực, tập trung cho những hạng mục thiết yếu như giao thông, thủy lợi, nhà văn hóa, trường học.

Hạ tầng giao thông nông thôn là đòn bẩy giúp nâng cao đời sống người dân xã Ứng Hòa. Ảnh: Sơn Tùng

Theo Chủ tịch UBND xã Phượng Dực Nguyễn Trọng Vĩnh, giao thông nông thôn được nâng cấp theo phương châm “Nhân dân làm, Nhà nước hỗ trợ” đã tạo chuyển biến rõ rệt trong đời sống và sản xuất. Khi đường sá thuận lợi, việc đi lại và giao thương không còn bị gián đoạn theo mùa; nông sản được đưa ra thị trường nhanh hơn, chi phí vận chuyển giảm, khả năng kết nối giữa các thôn được cải thiện rõ rệt.

Song song với giao thông, hệ thống thủy lợi được đầu tư xây dựng mới và sửa chữa, giúp người dân chủ động nguồn nước tưới, ổn định năng suất cây trồng. Đây là yếu tố quan trọng giúp giảm rủi ro mất mùa một trong những nguyên nhân khiến nhiều hộ nghèo dễ tái nghèo.

Là người trực tiếp thụ hưởng các công trình hạ tầng, ông Nguyễn Văn Lâm, người dân xã Phượng Dực, chia sẻ: “Trước đây đường đất lầy lội, mưa xuống là đi lại rất khó, nông sản làm ra bán cũng vất vả. Từ khi đường được bê tông hóa, xe cộ vào tận ruộng, việc buôn bán thuận lợi hơn nhiều. Con cháu đi học an toàn, người ốm đi trạm y tế cũng nhanh hơn. Đường mở ra thì cuộc sống cũng đổi thay”.

Câu chuyện của ông Lâm là minh chứng sinh động cho vai trò của hạ tầng đối với giảm nghèo bền vững. Khi điều kiện sống được cải thiện, người dân không chỉ bớt khó khăn trước mắt, mà còn có thêm niềm tin và động lực để vươn lên.

Thực tiễn ở nhiều địa phương của Hà Nội cho thấy, khi hạ tầng được đầu tư hợp lý, đồng bộ, các cơ hội phát triển của người dân được mở rộng không chỉ về thu nhập, mà cả giáo dục, y tế và không gian sản xuất, kinh doanh. Hạ tầng không chỉ phục vụ mục tiêu kinh tế, mà còn góp phần củng cố gắn kết cộng đồng, đưa các chủ trương, chính sách của Nhà nước đến với người dân nhanh hơn, đầy đủ hơn.

Ở các xã miền núi của Hà Nội như Suối Hai, Ba Vì, Yên Bài, việc tập trung đầu tư hạ tầng thiết yếu trong những năm qua đã và đang tạo ra những chuyển biến rõ nét trong đời sống kinh tế – xã hội. Từ những tuyến đường giao thông được kiên cố hóa, hệ thống điện, nước sinh hoạt được nâng cấp, đến trường học, trạm y tế, nhà văn hóa được đầu tư đồng bộ, người dân vùng núi đã có điều kiện tiếp cận tốt hơn với các dịch vụ xã hội cơ bản, từng bước thu hẹp khoảng cách với khu vực đồng bằng.

Diện mạo nông thôn khang trang, sạch đẹp tại xã Cổ Đô. Ảnh: Hồng Đạt

Theo Bí thư Đảng ủy xã Suối Hai Đỗ Mạnh Hưng, hạ tầng không chỉ là yếu tố phục vụ dân sinh trước mắt mà còn là “điểm tựa” quan trọng để người dân mạnh dạn đầu tư sản xuất, chuyển đổi sinh kế và thay đổi tư duy làm ăn. Khi giao thông thuận lợi hơn, việc vận chuyển nông sản, vật tư sản xuất không còn bị gián đoạn theo mùa, chi phí giảm, hiệu quả kinh tế tăng. Đây là điều kiện then chốt để người dân yên tâm phát triển các mô hình sản xuất nông nghiệp hàng hóa, chăn nuôi tập trung, gắn với liên kết tiêu thụ.

Nhìn tổng thể, có thể khẳng định rằng hạ tầng chính là nền tảng để giảm nghèo bền vững đi vào chiều sâu. Đầu tư hạ tầng không chỉ mang ý nghĩa kinh tế, mà còn là chính sách xã hội dài hạn, tạo điều kiện để người dân tiếp cận các cơ hội phát triển một cách bình đẳng hơn.

Từ những con đường mới mở, những trường học khang trang, những kênh mương được kiên cố hóa, đến những ngôi nhà văn hóa rộn ràng sinh hoạt cộng đồng, câu chuyện giảm nghèo không còn là những con số khô khan, mà là sự chuyển mình rõ nét trong đời sống của từng người dân. Hạ tầng đi trước, giảm nghèo theo sau – đó là bài học thực tiễn, đồng thời cũng là định hướng bền vững cho chặng đường phát triển nông thôn trong những năm tới.

Bạch Thanh