Hạ tầng số quốc gia: 'Pháo đài' vững chắc bảo vệ chủ quyền trên không gian mạng

Hạ tầng số - nền móng của chủ quyền số

Hạ tầng số quốc gia được hiểu là hệ thống các yếu tố kỹ thuật, công nghệ cốt lõi phục vụ quá trình chuyển đổi số: trung tâm dữ liệu, điện toán đám mây, mạng viễn thông thế hệ mới (5G, tiến tới 6G), nền tảng định danh và xác thực điện tử, hệ thống an ninh mạng, cũng như các nền tảng số quốc gia dùng chung. Một hệ thống dữ liệu quốc gia lưu giữ thông tin dân cư, y tế, tài chính, giáo dục… nếu không đặt dưới sự kiểm soát của Nhà nước, sẽ khiến quốc gia dễ bị tổn thương trước sự thao túng của các thế lực bên ngoài.

Thực tế, những cuộc tấn công mạng nhằm vào hạ tầng điện, giao thông, y tế ở nhiều nước đã chứng minh rằng một cuộc chiến mạng có thể gây hậu quả không kém chiến tranh truyền thống. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, nhiều cuộc tấn công mạng vào các hệ thống hạ tầng trọng yếu có thể gây ra khủng hoảng diện rộng, làm tê liệt chuỗi cung ứng và ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống xã hội. Trong bối cảnh căng thẳng chính trị hoặc xung đột, số lượng các cuộc tấn công có thể tăng đột biến, buộc các quốc gia phải dồn lực ứng phó.

Tại Việt Nam, cuối năm 2024, Hiệp hội An ninh mạng quốc gia công bố, có tới 46,15% cơ quan, doanh nghiệp cho biết đã từng bị tấn công mạng ít nhất 1 lần trong năm, trong đó 6,77% thường xuyên bị tấn công. Tổng số vụ tấn công mạng trong năm ước tính lên tới hơn 659.000 vụ, trong đó có nhiều vụ nhằm vào hệ thống dữ liệu quan trọng. Đây không chỉ là thiệt hại kinh tế mà còn là mối đe dọa trực tiếp tới an ninh quốc gia, tới đời sống và niềm tin của Nhân dân.

Chính vì vậy, bàn về chủ quyền quốc gia trong giai đoạn hiện nay không thể tách rời khỏi việc xây dựng một hạ tầng số vững mạnh, độc lập, tự chủ và đủ sức phòng thủ trước những nguy cơ trên không gian mạng.

Nếu thiếu một “pháo đài” hạ tầng số vững chắc, quốc gia sẽ phải đối mặt với nhiều hiểm nguy: các cuộc tấn công mạng có thể làm tê liệt sân bay, bệnh viện hay hệ thống điện; dữ liệu quan trọng nếu lưu trữ ở nước ngoài dễ bị kiểm soát, khai thác; sự phụ thuộc vào công nghệ ngoại quốc sẽ khiến chúng ta bị động trong luật chơi toàn cầu.

Lịch sử đã dạy rằng, không được để một tấc đất bị xâm lược, thì hôm nay, trên không gian mạng, chúng ta cũng không thể để mất dù chỉ một “tấc đất số”. Chính vì thế, hạ tầng số quốc gia phải trở thành tường thành vô hình, bảo đảm dữ liệu chiến lược luôn nằm trong tay Việt Nam, ngăn chặn tấn công, duy trì chủ quyền số và tạo dựng niềm tin khi người dân yên tâm rằng thông tin cá nhân được bảo vệ, dịch vụ số an toàn, tiện lợi.

Từ quyết sách Chính phủ đến nguồn lực quốc gia

Từ nhiều năm nay, nhiều quốc gia đã coi hạ tầng số là ưu tiên chiến lược. Có thể kể đến Singapore đầu tư hàng tỷ đô la cho chương trình Quốc gia thông minh (Smart Nation) và nhiều chương trình hỗ trợ khác; Hàn Quốc mỗi năm chi hơn 500 triệu USD cho an ninh mạng và trung tâm dữ liệu nội địa; Israel dành một phần lớn trong ngân sách quốc phòng cho an ninh mạng...

So với họ, Việt Nam tuy mới ở giai đoạn đầu nhưng đã có những bước đi quyết liệt như xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, triển khai định danh điện tử, phát triển trung tâm dữ liệu trong nước... Điều này chứng tỏ quyết tâm của Chính phủ muốn đưa đất nước trở thành một trong những “cường quốc” về công nghệ số, đi cùng với trách nhiệm bảo vệ vững chắc chủ quyền trên không gian mạng.

Về hành lang pháp lý, Việt Nam đã ban hành Luật An ninh mạng (2018), Nghị định bảo vệ dữ liệu cá nhân (2023) và nhiều văn bản liên quan đến chuyển đổi số. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để kiểm soát dữ liệu, xử lý vi phạm và bảo đảm an toàn hệ thống thông tin..

Xây dựng hạ tầng số quốc gia không chỉ là nhiệm vụ phát triển, mà còn là nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. (Ảnh: VT)

Ngày 9/10/2024, Thủ tướng phê duyệt Chiến lược Hạ tầng số đến năm 2025 và định hướng đến năm 2030. Trong chương trình chào mừng Ngày Chuyển đổi số quốc gia năm 2024 diễn ra vào ngày 12/10/2024, Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định chuyển đổi số là xu thế tất yếu, yêu cầu khách quan, là lựa chọn chiến lược, ưu tiên hàng đầu cho phát triển nhanh và bền vững. Thủ tướng yêu cầu đẩy mạnh 3 đột phá chiến lược về thể chế số, hạ tầng số và nhân lực số, với phương châm "thể chế thông thoáng, hạ tầng thông suốt, nhân lực thông minh". Trong đó, về hạ tầng số, cần sớm đưa 5G vào thương mại tại một số thành phố lớn, đẩy mạnh đầu tư, nâng cấp hạ tầng trục viễn thông quốc gia, mở rộng kết nối cáp quang biển quốc tế, phát triển vệ tinh, nâng cấp và phát triển hạ tầng Internet vạn vật, tạo lập quỹ đất sạch để hình thành các trung tâm công nghiệp kỹ thuật số quy mô lớn, thu hút đầu tư xây dựng các Trung tâm dữ liệu, khẩn trương xây dựng và đưa Trung tâm dữ liệu quốc gia số 1 đi vào hoạt động vào cuối năm 2025. Đây được coi là mục tiêu lớn, thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong chuyển đổi số, xây dựng hạ tầng số, bảo vệ an ninh số của quốc gia.

Trong mục tiêu lớn của đất nước liên quan đến chuyển đổi số, doanh nghiệp nội địa luôn đóng một vai trò nòng cốt, cực kỳ quan trọng. Tại hội nghị tháng 4/2025, Thủ tướng đã nhấn mạnh yêu cầu phát triển hạ tầng số của các tập đoàn, tổng công ty nhà nước để góp phần kiến tạo hạ tầng số quốc gia, đồng thời khuyến khích việc xây dựng dữ liệu, đẩy mạnh số hóa và ứng dụng trí tuệ số nội bộ nhằm bảo vệ an ninh mạng.

Trong bối cảnh đó, những doanh nghiệp công nghệ lớn của Việt Nam như: Viettel, FPT, VNPT giữ vai trò tiên phong, thực sự là “chiến sĩ” trên mặt trận số. Năm 2024, Viettel đạt doanh thu hợp nhất 190.000 tỷ đồng, nộp ngân sách 42.600 tỷ đồng; riêng mảng giải pháp công nghệ thông tin tăng trưởng 38%, chiếm 40% doanh thu, dẫn đầu lĩnh vực giải pháp cho khối đầu tư công. Doanh nghiệp này đã công bố rằng mạng 5G đã được triển khai và phủ sóng tới khoảng 95% thủ phủ các tỉnh/thành phố trong cả nước. Viettel cũng đưa vào vận hành trung tâm dữ liệu lớn nhất Việt Nam tại Hòa Lạc với 60.000 máy chủ, hơn 2.400 rack, diện tích mặt sàn khoảng 21.000m² và công suất điện 30MW, trở thành trung tâm dữ liệu lớn nhất Việt Nam.

Trên phạm vi toàn quốc, tổng doanh thu của doanh nghiệp công nghệ số năm 2024 đạt gần 158 tỷ USD, trong đó giá trị nội địa chiếm khoảng 32%. Những con số ấy cho thấy doanh nghiệp số nội địa đã trở thành lực lượng chủ lực, đóng góp to lớn cho tiến trình chuyển đổi số và bảo đảm chủ quyền quốc gia trên không gian mạng.

Xây dựng pháo đài số: Thành công và thách thức

Với quyết tâm mạnh mẽ và nhiều bước đi vững chắc, năm 2024, Việt Nam đã ghi dấu nhiều thành tựu quan trọng trên bản đồ số thế giới: xếp hạng Chính phủ điện tử tăng 15 bậc, lên vị trí 71/193 quốc gia; chỉ số an toàn, an ninh mạng cũng tăng 8 bậc, vươn lên top 17/194. Đến cuối 2024 Việt Nam đang có 73.788 doanh nghiệp công nghệ số, tăng 10,1% so với cùng kỳ năm 2023, cùng với gần 1,26 triệu lao động hoạt động trong lĩnh vực công nghệ thông tin và truyền thông. Theo báo cáo từ Bộ Thông tin và Truyền thông, tổng doanh thu của các doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam trong năm 2024 đạt gần 158 tỷ USD, tăng 10,2% so với năm trước.

Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn khi Chính phủ quyết tâm thúc đẩy chuyển đổi số, cộng đồng doanh nghiệp công nghệ ngày càng lớn mạnh, người dân nhanh chóng thích ứng với công nghệ mới. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, vẫn còn một số rào cản có thể làm chậm bước tiến chuyển đổi số, cần có những giải pháp phù hợp. Có thể kế đến một số vấn đề trọng yếu như: Hoàn thiện hành lang pháp lý trước sự biến đổi nhanh chóng của công nghệ; chiến lược đầu tư đồng bộ vào các trung tâm dữ liệu đạt chuẩn quốc tế, bảo đảm dữ liệu quan trọng được lưu trữ trong nước, phát triển nền tảng điện toán đám mây quốc gia nhằm giảm phụ thuộc bên ngoài; doanh nghiệp trong nước cần được tạo điều kiện đầu tư, làm chủ công nghệ, kết hợp với mô hình hợp tác công - tư để huy động nguồn lực xã hội; chọn lọc trong hợp tác quốc tế, tiếp thu công nghệ nhưng giữ vững chủ quyền dữ liệu và an ninh mạng; đào tạo đội ngũ nhân lực chất lượng cao về an ninh mạng, dữ liệu và quản trị hệ thống...

Trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược toàn cầu ngày càng gay gắt, xây dựng hạ tầng số quốc gia không chỉ là nhiệm vụ phát triển, mà còn là nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Đó là hành trình cần sự kiên định, đồng lòng của Nhà nước, doanh nghiệp và toàn dân để Việt Nam bước vào kỷ nguyên số với một “pháo đài” kiên cố, đủ sức bảo vệ chủ quyền và lợi ích quốc gia, dân tộc.

Ngọc Mai