Hà Nội thử nghiệm 'mắt thần AI': Bước ngoặt số hóa trong quản lý giao thông

“Tuần tra” trên môi trường điện tử

Nhiều phương tiện vượt đèn đỏ bị camera AI tự động bắt lỗi vi phạm. Ảnh minh họa/ Minh Nhật.

Giữa dòng xe đông đúc trên các tuyến phố của Thủ đô, hình ảnh quen thuộc của những chiến sĩ cảnh sát giao thông cầm gậy điều tiết đang dần được thay thế bằng “lực lượng” mới - những chiếc camera tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI), được ví như những “mắt thần” lặng lẽ giám sát trật tự giao thông.

Dù mới được Cục Cảnh sát giao thông (CSGT) - Bộ Công an lắp đặt và vận hành thí điểm tại một số tuyến đường, hệ thống camera AI đã nhanh chóng chứng minh hiệu quả cao trong phát hiện vi phạm, hoạt động ổn định 24/7, bất kể ngày đêm hay điều kiện thời tiết.

Điểm nhấn trong giai đoạn triển khai là việc Cục CSGT đưa vào vận hành Trung tâm Thông tin chỉ huy - trung tâm quản trị cấp 1, ứng dụng công nghệ hiện đại kết hợp AI để giám sát, phân tích và xử lý dữ liệu giao thông. Tại đây, toàn bộ hình ảnh, video từ hàng trăm camera giám sát trên địa bàn được truyền về, phân tích tự động, đối chiếu với hệ thống dữ liệu đăng ký xe, đăng kiểm, thuế, hải quan, y tế, cơ sở dữ liệu dân cư và nhiều nguồn dữ liệu chuyên ngành khác. Nhờ đó, các hành vi vi phạm được tự động nhận diện và lập hồ sơ quản lý, thay thế phần lớn khâu xử lý thủ công trước đây.

Theo Cục CSGT, hệ thống AI hiện có khả năng nhận diện hơn 20 loại hành vi vi phạm giao thông, từ những lỗi phổ biến như vượt đèn đỏ, đi sai làn, sử dụng điện thoại khi lái xe đến các hành vi nguy hiểm hơn như mang hung khí hoặc chạy quá tốc độ... Toàn bộ quy trình phát hiện, ghi hình, phân tích và xử lý đều được thực hiện khép kín, đảm bảo tính minh bạch và khách quan.

Sau khi AI nhận diện vi phạm, dữ liệu được chuyển về trung tâm, đối chiếu với thông tin đăng ký xe và dân cư, rồi gửi thông báo trực tiếp đến chủ phương tiện qua ứng dụng điện tử - một bước tiến lớn trong số hóa quy trình xử lý vi phạm.

Kết quả thí điểm tại phố Phạm Văn Bạch (phường Cầu Giấy) cho thấy hiệu quả rõ rệt. Chỉ trong 12 giờ (từ 0h đến 12h ngày 24/9), hai camera AI đã phát hiện tổng cộng 1.798 trường hợp vi phạm. Trong đó, có 343 người đi xe máy không đội mũ bảo hiểm, 1.452 trường hợp vượt đèn đỏ (gồm 1.339 xe máy và 113 ô tô) và 3 xe máy đi ngược chiều.

Và sau gần 10 ngày triển khai thí điểm, camera AI đã phát hiện gần 2.000 trường hợp vi phạm trên hai tuyến phố nội đô Hà Nội. Cụ thể, tại nút giao phố Phạm Văn Bạch - Hoàng Quán Chi, hệ thống tự động ghi nhận 1.131 trường hợp không đội mũ bảo hiểm, 518 trường hợp vượt đèn đỏ và 7 xe đi ngược chiều.

Tại tuyến Lê Văn Lương, camera phát hiện thêm 332 phương tiện đi sai làn đường. Tất cả các trường hợp này đều được chuyển cho Công an TP Hà Nội và các đơn vị chức năng để thực hiện thủ tục xử lý theo quy định.

Những con số này không chỉ cho thấy năng lực xử lý vượt trội của hệ thống, mà còn là lời cảnh tỉnh về ý thức chấp hành luật giao thông của một bộ phận người dân.

Bên cạnh đó, hệ thống camera AI cũng chứng tỏ tính hữu dụng trong hỗ trợ điều tra. Theo Cục CSGT, trong trường hợp một phương tiện gây tai nạn rồi bỏ chạy, trung tâm có thể sử dụng dữ liệu từ camera để lọc thông tin, tái dựng lại hành trình di chuyển của phương tiện trong khung thời gian cụ thể, phục vụ công tác truy xuất và xác minh nghi phạm. Đây là một bước tiến quan trọng trong ứng dụng công nghệ phục vụ an ninh trật tự đô thị, giúp lực lượng chức năng xử lý nhanh, chính xác và kịp thời hơn.

Trong thời gian tới, Cục CSGT sẽ phối hợp cùng Công an TP Hà Nội mở rộng hệ thống, lắp đặt thêm hơn 5.000 camera trên các tuyến cao tốc, quốc lộ và khu vực đô thị. Song song với đó, Hà Nội cũng đã hoàn tất lắp đặt 261 camera AI tích hợp 10 tiện ích thông minh, hướng tới mục tiêu đến ngày 18/12, lực lượng cảnh sát giao thông không cần trực tiếp làm nhiệm vụ trên đường mà vẫn kiểm soát được tình hình trật tự an toàn giao thông toàn thành phố.

Bước ngoặt số hóa trong quản lý giao thông

Hiện tại, công nghệ AI được tích hợp trong hệ thống camera có khả năng nhận diện hơn 20 loại hành vi vi phạm giao thông. Ảnh minh họa/ Việt An.

Thực tế thí điểm đã cho thấy, hệ thống camera AI không chỉ giúp giảm tải áp lực cho lực lượng chức năng mà còn là bước tiến cụ thể trong tiến trình chuyển đổi số lĩnh vực giao thông - một hướng đi phù hợp với xu thế phát triển của các đô thị thông minh trên thế giới. Khi công nghệ trở thành “cảnh sát số”, hoạt động 24/7 và không bị chi phối bởi cảm xúc chủ quan, việc phát hiện và xử lý vi phạm trở nên công bằng, minh bạch và hiệu quả hơn bao giờ hết.

Mỗi hình ảnh, mỗi thông báo vi phạm là một lời nhắc nhở cụ thể, khách quan - một cách giáo dục bằng dữ liệu rõ ràng và thuyết phục hơn mọi lời kêu gọi. Khi người dân nhận thông báo qua ứng dụng, họ buộc phải nhìn lại hành vi của chính mình - một hình thức “giáo dục số” đang dần thay thế phương thức xử lý truyền thống.

Không chỉ dừng ở việc răn đe, hệ thống còn góp phần hình thành thói quen tuân thủ, xây dựng văn hóa giao thông văn minh - nơi luật lệ được tôn trọng không phải vì sợ bị xử phạt, mà vì ý thức rằng mọi hành vi đều được ghi nhận và lưu giữ bằng công nghệ. Khi mỗi người tự điều chỉnh hành vi của mình, thành phố sẽ vận hành an toàn, trật tự hơn.

Ở cấp độ quản lý, Trung tâm Thông tin chỉ huy của Cục CSGT hoạt động như một “bộ não số”, kết nối toàn bộ camera, thiết bị nghiệp vụ và dữ liệu trên toàn quốc. Mô hình này cho phép cảnh sát giao thông “tuần tra trên môi trường điện tử”, kiểm soát hành vi vi phạm, điều phối lực lượng tuần tra, thậm chí theo dõi lộ trình phương tiện nghi vấn trong các vụ tai nạn. Công nghệ Nhận dạng biển số tự động (ANPR) giúp ghi nhận biển số theo thời gian thực, xác định chủ xe, thời gian và vị trí phương tiện, hỗ trợ điều tra cũng như phân tích luồng giao thông một cách chính xác và nhanh chóng.

Từ đây, cảnh sát giao thông không chỉ làm nhiệm vụ trên đường phố, mà còn trở thành lực lượng vận hành trong không gian dữ liệu số hóa toàn diện.

Tại Hà Nội, với 261 camera AI tích hợp 10 tiện ích thông minh đã được vận hành, lực lượng chức năng có thể theo dõi cùng lúc hàng trăm điểm giao thông trọng yếu. Thay vì lập chốt và dừng xe thủ công, cảnh sát nay ngồi trước màn hình, xử lý vi phạm chỉ bằng vài thao tác điện tử. Thông báo vi phạm được gửi về chủ xe thông qua ứng dụng; người dân có thể nộp phạt trực tuyến, không cần tới trụ sở công an. Quy trình xử lý trở nên nhanh gọn, công khai và giảm tối đa việc tiếp xúc trực tiếp - một thay đổi nhỏ nhưng mang ý nghĩa lớn trong xây dựng nền hành chính số.

Ở góc nhìn xã hội, bước chuyển đổi này góp phần minh bạch hóa công tác xử phạt, loại bỏ tình trạng “xin - cho” hay tranh cãi tại chỗ; đồng thời giúp giảm chi phí vận hành và nâng cao hiệu quả giám sát trên quy mô lớn. Quan trọng hơn, nó tạo nên hiệu ứng răn đe bằng dữ liệu thực tế - khi mọi hành vi đều được lưu lại, người tham gia giao thông ý thức hơn rằng “mắt thần” đang quan sát.

Công nghệ không thể ngay lập tức thay đổi con người, nhưng khi hệ thống vận hành đồng bộ và quy trình xử lý được thực hiện minh bạch, người dân sẽ dần hình thành thói quen tôn trọng luật lệ, như cách họ tôn trọng chính sự an toàn của bản thân. Với Hà Nội - nơi có mật độ giao thông thuộc nhóm cao nhất cả nước, việc thí điểm "mắt thần AI" không chỉ là một dự án công nghệ, mà còn là thí nghiệm xã hội thể hiện quyết tâm số hóa quản lý, nâng tầm văn hóa giao thông, hướng tới mô hình đô thị an toàn, thông minh.

Vũ Đậu