Hà Nội cần sớm đầu tư hệ thống quan trắc không khí

Thành phố Hà Nội cần sớm đầu tư mạng lưới quan trắc chất lượng không khí. Ảnh internet

Hệ thống quan trắc thiếu trầm trọng

Hoạt động quan trắc chất lượng không khí ở Hà Nội bắt đầu vào khoảng năm 1993, khi Luật Bảo vệ môi trường chính thức được ban hành. Đến năm 2016, UBND thành phố Hà Nội đã đầu tư, xây dựng và đưa vào vận hành 10 trạm quan trắc chất lượng không khí tự động liên tục (2 trạm cố định và 8 trạm cảm biến). Sau đó, nhiều tổ chức, doanh nghiệp tiếp tục lắp đặt trạm quan trắc không khí tại Hà Nội, tích hợp vào mạng lưới quan trắc của thành phố, nâng tổng số lên 35 trạm quan trắc không khí.

Tuy nhiên, từ tháng 12-2025, toàn bộ 35 trạm quan trắc chất lượng không khí của thành phố Hà Nội quản lý không còn hoạt động, mà chỉ có 3 trạm quan trắc chất lượng không khí cố định của Trung tâm Môi trường miền Bắc (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) lắp đặt tại số 556 Nguyễn Văn Cừ, phường Long Biên, Đại học Bách khoa - cổng Parabol đường Giải Phóng và Công viên hồ điều hòa Nhân Chính còn hoạt động, công khai dữ liệu. PGS.TS Nguyễn Thị Nhật Thanh (Trường Đại học công nghệ - Đại học Quốc gia Hà Nội) nhận định: “Hà Nội vừa thiếu trạm, vừa thiếu sự ổn định trong vận hành. Dữ liệu gián đoạn khiến việc đánh giá ô nhiễm theo thời gian thực rất khó khăn, trong khi đây là điều kiện bắt buộc để xây dựng chính sách hiệu quả”.

Sáng 9-12, chất lượng không khí ở một số khu vực Hà Nội ở ngưỡng xấu và rất xấu, ảnh hưởng đến sức khỏe người dân

Còn ông Vũ Thế Năng - người dân ở phường Từ Liêm thường xuyên cập nhật chỉ số chất lượng không khí trên cổng thông tin moitruongthudo.vn cho biết, trong tháng 11-2025 nhiều ngày không thể truy cập được do lỗi tên miền, khiến người dân không tiếp cận được thông tin ngay trong thời điểm ô nhiễm không khí tăng cao.

Một số chuyên gia môi trường cho rằng, sự chậm trễ trong sửa chữa và bảo trì là nguyên nhân chính khiến nhiều trạm hỏng phải chờ kinh phí sửa chữa rất lâu. Thậm chí, các đơn vị được giao quan lý, vận hành không có cơ chế tài chính ổn định để bảo dưỡng, duy trì nên các trạm quan trắc chất lượng không khí nhanh xuống cấp, dữ liệu thiếu đồng bộ.

“Những tồn tại kéo dài cho thấy, thành phố Hà Nội đang cần một bước chuyển căn bản, đầu tư mới nhưng phải đồng bộ, vận hành phải ổn định, mở rộng nhưng phải dựa trên nhu cầu thực tế ô nhiễm”, Chủ tịch mạng lưới không khí sạch Hoàng Dương Tùng kiến nghị.

Thành phố Hà Nội đang bước vào mùa ô nhiễm, người dân cần đeo khẩu trang phòng, chống bụi mịn ảnh hưởng đến sức khỏe. Ảnh internet

Sớm đầu tư hệ thống quan trắc hiện đại

Thực hiện Chỉ thị số 20/CT-TTg (ngày 12-7-2025) của Thủ tướng Chính phủ về kiểm soát ô nhiễm, thành phố Hà Nội đã chỉ đạo xây dựng một đề án tổng thể, nhằm khắc phục những tồn tại của hệ thống quan trắc hiện nay. Ông Khúc Duy Vinh, chuyên viên Phòng Quản lý môi trường (Sở Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, ngày 22-10, đơn vị đã trình Báo cáo số 8390/SNNMT-QLMT đề xuất UBND thành phố dự án xây dựng hệ thống mạng lưới quan trắc môi trường thành phố Hà Nội. Chỉ 2 ngày sau đó, UBND thành phố giao Sở Tài chính chủ trì thẩm định chủ trương đầu tư. Đến ngày 10-11, Sở Tài chính tiếp tục phối hợp các sở, ngành để hoàn thiện nội dung điều chỉnh. Ngoài ra, thành phố giao Sở Nông nghiệp và Môi trường khẩn trương rà soát toàn bộ hệ thống quan trắc hiện có, xác định rõ các điểm thiếu, yếu và đề xuất mô hình mạng lưới mới theo tiêu chuẩn hiện đại.

Đầu tư trạm quan trắc không khí tự động, liên tục là yêu cầu bắt buộc, nếu Hà Nội muốn quản lý chất lượng môi trường theo thời gian thực. Bởi, hệ thống mới sẽ bảo đảm dữ liệu được thu thập liên tục - truyền dẫn ổn định - công khai minh bạch, từ đó phục vụ cảnh báo, dự báo và ra quyết sách kịp thời. Hiện, Phòng Quản lý môi trường (Sở Nông nghiệp và Môi trường) đang phối hợp chặt chẽ với Sở Tài chính để bảo đảm đề án có tính khả thi cao, vừa phù hợp ngân sách, vừa đáp ứng yêu cầu quản lý.

Trong quá trình thẩm định, Sở Tài chính đặc biệt quan tâm cơ chế tài chính cho vận hành và bảo trì trạm quan trắc. Tránh tình trạng đầu tư rồi để xuống cấp, vì không có kinh phí duy trì. Theo đó, Sở Tài chính xác định 3 nguyên tắc trong thiết kế cơ chế tài chính mới, gồm: Đầu tư đồng bộ, tránh manh mún; bảo trì thường xuyên, tránh gián đoạn dữ liệu; minh bạch dữ liệu, phục vụ quản lý và người dân. Đặc biệt, dự án hướng tới ba trọng tâm là xây dựng mạng lưới trạm quan trắc không khí tự động, liên tục, ưu tiên các điểm nóng ô nhiễm, khu dân cư đông đúc và vùng ngoại thành đang thiếu trạm. Đầu tư hệ thống giám sát tài nguyên nước tự động, kết nối dữ liệu theo thời gian thực, công khai trên cổng thông tin của sở. Hiện đại hóa toàn diện hạ tầng quan trắc, bảo đảm đồng bộ, liên thông theo yêu cầu của quy hoạch bảo vệ môi trường quốc gia. Dự án thực hiện từ năm 2026 đến năm 2030, tạo nền tảng chuyển từ giám sát thụ động sang quản lý chủ động chất lượng môi trường.

Một số cơ sở sản xuất, hấp nhuộm vải ở thôn Vân Côn, xã An Khánh đốt chất thải xả khói đen gây ô nhiễm môi trường không khí cần được xử lý nghiêm. Ảnh: Đức Duy

Để mạng lưới quan trắc phát huy hiệu quả tối đa, thành phố xác định một loạt nhóm giải pháp trọng tâm: Hoàn thiện chính sách, tăng chế tài xử phạt đối với hoạt động xả thải, đốt rác, bụi xây dựng và khí thải phương tiện. Ứng dụng mạnh mẽ công nghệ AI, IoT, Big Data, tích hợp dữ liệu trạm chuẩn - cảm biến - vệ tinh cho phân tích và dự báo. Kiểm soát chặt bụi và khí thải công nghiệp, giám sát quan trắc tự động tại các cơ sở lớn. Tăng cường truyền thông và minh bạch dữ liệu, mở rộng bảng thông tin tại các khu vực công cộng. Bố trí nguồn lực ổn định để bảo trì hệ thống, chấm dứt tình trạng trạm hỏng kéo dài.

Trong bối cảnh ô nhiễm không khí gia tăng, không khí sạch đang trở thành yêu cầu sống còn cho sự phát triển bền vững. Việc Hà Nội đầu tư hệ thống quan trắc hiện đại, phủ kín toàn thành phố là bước đi cần thiết, thể hiện tinh thần chủ động, trách nhiệm và tầm nhìn dài hạn. Tuy nhiên, các chuyên gia môi trường cho rằng, từ ngày 10-11 đến nay, dự án vẫn tiếp tục xin ý kiến, hoàn thiện nội dung… thì không biết đến bao giờ mới được đầu tư xây dựng.

Đầu tư mạng lưới quan trắc đồng bộ - hiện đại - minh bạch, đủ năng lực cảnh báo, dự báo không chỉ là đầu tư cho hạ tầng môi trường, mà là đầu tư trực tiếp cho sức khỏe người dân, hướng tới một Thủ đô xanh hơn, sạch hơn và đáng sống hơn. Do đó, dự án này cần được các sở, ngành sớm hoàn thiện hồ sơ trình UBND thành phố phê duyệt triển khai.

Đức Duy