Gửi hàng qua xe khách bị mất: Có được bồi thường toàn bộ giá trị hàng?

Với sự đa dạng của các hệ thống phương tiện giao thông ngày nay, dịch vụ gửi hàng qua xe khách được nhiều người lựa chọn vì nhanh, tiện và chi phí hợp lý.

Tuy nhiên, không ít khách hàng “đau đầu” khi hàng hóa thất lạc, mất mát trong quá trình vận chuyển. Có người phản ánh họ chỉ nhận được mức đền bù rất thấp dựa trên quy định nội bộ của nhà xe.

Vậy câu hỏi đặt ra: Trong trường hợp mất hàng, quyền lợi của người gửi được pháp luật bảo vệ ra sao?

Nhiều xe khách hiện nay đều nhận chở thêm hàng hóa và chỉ thực hiện giao dịch bằng miệng. Ảnh: HUỲNH THƠ

Mất hàng, bồi thường nhỏ giọt

Anh Huỳnh Văn Khánh (ngụ phường Phú Thạnh, TP.HCM) cho biết anh từng gửi một kiện hàng linh kiện điện tử trị giá khoảng 8 triệu đồng cho người thân ở Vĩnh Long thông qua một nhà xe chạy tuyến TP.HCM – Vĩnh Long.

Kiện hàng được đóng gói kỹ, ghi rõ thông tin người nhận và đã được nhân viên thu phí 100.000 đồng.

Tuy nhiên, khi xe về đến Vĩnh Long, người thân của anh Khánh được thông báo… hàng đã mất. Nhà xe sau đó chỉ đồng ý đền 1 triệu đồng, viện dẫn “mức đền tối đa” theo quy định nội bộ áp dụng cho tất cả các trường hợp mất hàng.

Anh Khánh bức xúc: “Tôi có thông báo rõ giá trị hàng, dặn tài xế và lơ xe cẩn thận, vậy mà mất cả kiện hàng chỉ trả một phần nhỏ. Như vậy là quá thiệt thòi cho tôi”.

Câu chuyện của anh Khánh không phải trường hợp cá biệt. Chị Anh Thư, một người kinh doanh quần áo online, cũng không ít lần rơi vào tình huống dở khóc dở cười. Nhiều đơn hàng gấp, chị phải gửi xe khách để kịp hẹn với khách. Thế nhưng, có lô hàng đến nơi thì nguyên vẹn, có lô… mất tích.

Những câu chuyện này cho thấy, chỉ một sơ suất trong quá trình vận chuyển, khách hàng có thể mất hàng. Tuy vậy, bên cạnh những nhà xe làm ăn uy tín thì đôi khi vẫn có những khách hàng bị thiệt thòi bởi những “quy định nội bộ” mà bản thân họ chưa bao giờ được đọc hoặc đồng ý rõ ràng.

Quy định nội bộ không thể trái luật

Luật sư Hoàng Anh Sơn, Đoàn Luật sư TP.HCM cho biết, theo Điều 530 BLDS 2015, hợp đồng vận chuyển hàng hóa là sự thỏa thuận giữa các bên, theo đó bên vận chuyển có nghĩa vụ vận chuyển hàng hóa đến địa điểm đã định trong thời hạn đã thỏa thuận, bảo đảm an toàn cho hàng hóa; bên thuê vận chuyển có nghĩa vụ trả cước phí.

Hợp đồng vận chuyển mang bản chất là hợp đồng song vụ, mỗi bên đều có quyền và nghĩa vụ tương ứng. Cụ thể, bên vận chuyển phải giao hàng nguyên vẹn, đúng thời hạn, đúng nơi nhận thì bên thuê mới trả phí.

Đây là dạng hợp đồng dịch vụ, nhưng có tính đặc thù vì đối tượng là hàng hóa được xác định cụ thể về số lượng, chủng loại, tình trạng, giá trị… để làm căn cứ giao nhận và tính bồi thường nếu mất mát.

Quan hệ này cũng đòi hỏi yếu tố tin cậy và bảo đảm an toàn cao; hàng hóa chỉ được phép hư hỏng hoặc mất mát trong trường hợp bất khả kháng hoặc có thỏa thuận khác. Hình thức hợp đồng có thể là văn bản, lời nói hoặc hành vi, nhưng trên thực tế, thường được thể hiện qua phiếu gửi hoặc hóa đơn vận chuyển.

Luật sư cũng cho biết thêm, Điều 534 BLDS quy định rất rõ nghĩa vụ của bên vận chuyển, trong đó quan trọng nhất là bảo đảm giao hàng đầy đủ, an toàn, đúng thời hạn và địa điểm.

“Điều đó có nghĩa là hàng không được thiếu, không bị biến dạng, hư hỏng, mất khả năng sử dụng, và phải giao đúng người nhận. Đây là nghĩa vụ tiên quyết, nếu vi phạm, bên vận chuyển có thể bị buộc bồi thường thiệt hại” - luật sư nhấn mạnh.

Về trách nhiệm bồi thường, luật sư dẫn Điều 534 kết hợp với khoản 1 Điều 541 BLDS, bên vận chuyển phải bồi thường khi để mất hoặc làm hư hỏng hàng, trừ khi có thỏa thuận khác hoặc pháp luật quy định khác.

Đồng thời, Điều 360 BLDS cũng nêu: bên vi phạm nghĩa vụ gây thiệt hại thì phải bồi thường toàn bộ, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật quy định khác.

Do đó nếu các bên không có thỏa thuận khác hoặc luật không có quy định khác thì khi hàng hóa mất mát, hư hỏng do lỗi của bên vận chuyển thì bên vận chuyển phải có trách nhiệm bồi thường thiệt hại.

Liên quan đến “quy định nội bộ” của nhà xe, luật sư cho rằng đây chỉ là quy tắc tự đặt ra để quản lý hoạt động của doanh nghiệp và “không thể cao hơn luật”.

Luật sư giải thích: “Theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2015, chỉ cơ quan nhà nước có thẩm quyền mới được ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Nếu muốn giới hạn mức bồi thường, nhà xe phải thông báo rõ và được khách hàng đồng ý trước. Nếu khách chưa từng biết hoặc ký vào điều khoản này, thì ‘quy định nội bộ’ đó không có giá trị ràng buộc.”

Ngoài ra, Điều 16 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cũng quy định, điều khoản hợp đồng vô hiệu nếu loại trừ trách nhiệm hoặc gây bất lợi cho người tiêu dùng trái pháp luật.

“Như đã đề cập ở trên, khi hàng hóa bị mất do lỗi của bên vận chuyển, người gửi hàng có thể căn cứ các Điều 360, Điều 534 và 541 BLDS yêu cầu bên vận chuyển bồi thường, trường hợp không thỏa thuận được mức bồi thường thì bồi thường theo giá trị thực tế.

Để thực hiện quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại, người gửi hàng có quyền yêu cầu cung cấp bằng chứng (biên bản giao nhận, giấy tờ vận chuyển, quy trình xử lý mất hàng)” - luật sư nói.

HUỲNH THƠ