Góp ý Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV: Để doanh nghiệp không còn 'loay hoay xoay xở'

Đại biểu Quốc hội thảo luận tại tổ về Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV. Ảnh: N.Y

Tạo cơ chế để doanh nghiệp nhà nước sáng tạo

Trong tuần qua - tuần làm việc thứ ba của Kỳ họp thứ mười, Quốc hội đã dành một buổi để thảo luận tại tổ về Dự thảo Văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng. Một trong những vấn đề được nhiều đại biểu quan tâm chính là nội dung được Tổng Bí thư Tô Lâm đề cập trong phát biểu gợi mở thảo luận. Đó là cần “nói thật rõ vì sao có những đạo luật, những nghị định, những thông tư ban hành rất công phu, rất dày, nhưng cán bộ cơ sở không dám làm, doanh nghiệp loay hoay xoay xở, người dân lúng túng xuôi ngược”.

Nhận xét chung, Ủy viên là đại biểu hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại Trịnh Xuân An (Đồng Nai) cho rằng, phần thể chế để phát triển doanh nghiệp tại Dự thảo còn quá cô đọng, vắn tắt. Nhấn mạnh, thể chế đối với doanh nghiệp rất quan trọng, ông An góp ý, Dự thảo cần dành dung lượng nhất định nói về đổi mới và thay đổi cung cách quản lý điều hành đối với hệ thống doanh nghiệp, bao gồm cả doanh nghiệp nhà nước và tư nhân.

Liên quan đến doanh nghiệp nhà nước, Dự thảo Văn kiện đề cập “đổi mới kinh tế nhà nước, trọng tâm là doanh nghiệp nhà nước theo các chuẩn mực quốc tế, tăng cường hiệu quả và vai trò dẫn dắt của doanh nghiệp nhà nước”.

Theo đại biểu Phạm Đức Ấn, Chủ tịch UBND TP. Đà Nẵng, trong điều kiện tình hình thay đổi rất nhanh chóng, nếu doanh nghiệp nhà nước vẫn bị “bó buộc” như hiện nay, thì việc đổi mới sẽ rất chậm, chắc chắn đi sau các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực khác rất nhiều.

Vì vậy, đại biểu cho rằng, cần bổ sung rõ là phải tăng cường tính tự chủ đi đôi với giám sát để tránh “chệch đường ray”, để kịp thời chấn chỉnh và xử lý cán bộ. “Quan trọng nhất là đã tin thì phải giao quyền cho họ, để họ có những quyền tương đồng với các doanh nghiệp tư nhân, có thể quyết đoán được ngay”, ông Ấn nhấn mạnh và nói thêm, hiện tại, các thủ tục, trình tự vận hành của doanh nghiệp nhà nước không cởi mở hơn nhiều so với cơ quan nhà nước là mấy.

Trong bối cảnh hiện nay, theo Chủ tịch UBND TP. Đà Nẵng, việc phát huy vai trò dẫn dắt của doanh nghiệp nhà nước cần phải đặc biệt coi trọng, nhất là trong lĩnh vực hợp tác ứng dụng khoa học công nghệ và phát triển sản phẩm mới, cần phải tạo một cơ chế để doanh nghiệp nhà nước sáng tạo và tổ chức phối hợp, hợp tác với các đơn vị bên ngoài.

Phân tích ở góc độ khác, đại biểu Trần Văn Lâm (Bắc Ninh) đặt vấn đề, doanh nghiệp nhà nước là một công cụ quan trọng để điều tiết vĩ mô, Nhà nước cần giữ một số doanh nghiệp trụ cột của nền kinh tế để điều tiết, giữ vai trò chủ đạo, nhưng không phải tất cả. Chủ trương cổ phần hóa đã có từ lâu, nhưng cả nhiệm kỳ vừa rồi làm không được bao nhiêu.

“Tới đây, cần đưa vào chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Đại hội XIV nội dung đẩy mạnh cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, chỗ nào, lĩnh vực nào Nhà nước không cần nắm giữ phải cho tư nhân vào làm. Nhà nước không nên vừa giữ nguồn lực, vừa giữ phạm vi dư địa hoạt động thị trường”, ông Lâm thẳng thắn.

Góp ý về mục tiêu tăng cường phát triển doanh nghiệp trong nước, đại biểu Bùi Xuân Thống (Đồng Nai) cho rằng, phải có giải pháp giải quyết tình trạng doanh nghiệp nước ngoài có thể núp bóng các doanh nghiệp trong nước, thông qua các doanh nghiệp trong nước để tận dụng các chính sách ưu đãi nhưng cũng “lách” được các vấn đề thuế quan.

Vị đại biểu Đồng Nai đề nghị, thời gian tới, phải có giải pháp để tạo ra được sự phát triển lành mạnh của doanh nghiệp trong nước, nhưng thực chất phía sau lại là các ông chủ nước ngoài. Ông Thống lấy ví dụ, ở Đồng Nai, giám sát một doanh nghiệp cho thấy, đầu tiên vốn đầu tư nước ngoài không lớn, nhưng hiện tại doanh nghiệp này đã lớn mạnh lên và họ chi phối cả một chuỗi sản xuất từ khâu sản xuất thức ăn chăn nuôi đến khâu phân phối.

“Nếu không giải quyết được vấn đề này, thì chúng ta sẽ mất thị trường và lệ thuộc trong quản trị điều hành doanh nghiệp trong nước”, ông Thống lo ngại.

Quan tâm hơn nữa đến khu vực kinh tế tư nhân

Với kinh tế tư nhân, Dự thảo Văn kiện nêu rõ: “Tạo môi trường thuận lợi, an toàn để doanh nghiệp tư nhân tiếp cận bình đẳng và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực; mở rộng sản xuất, kinh doanh, đa dạng hóa thị trường, xây dựng và phát triển thương hiệu, nghiên cứu và ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo; thu hút các nhà đầu tư chiến lược vào khu vực nông nghiệp, nông thôn. Chú trọng phát triển các tập đoàn kinh tế tư nhân Việt Nam lớn, mạnh, ngang tầm khu vực và thế giới. Hỗ trợ tích cực và tạo môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, kinh tế hợp tác, kinh tế tập thể, hộ nông nghiệp và phi nông nghiệp tiếp cận đất đai, vốn, công nghệ, thị trường. Phát triển các làng nghề gắn với phát huy các giá trị văn hóa và bảo vệ môi trường”.

Nhấn mạnh động lực tăng trưởng dài hạn chính từ khu vực kinh tế tư nhân, đại biểu Trần Văn Tuấn (Bắc Ninh) nhận xét, doanh nghiệp nhỏ và vừa còn nhiều tiềm năng nhưng phát triển chưa tương xứng. Vì thế, theo đại biểu, trong phần hạn chế, yếu kém về phát triển kinh tế, cần bổ sung nhấn mạnh, tăng trưởng kinh tế chưa thực sự bền vững, việc phát huy động lực tăng trưởng từ khu vực kinh tế tư nhân, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa tương xứng với tiềm năng.

Ông Tuấn đề nghị, quan tâm hơn nữa động lực dài hạn từ khu vực kinh tế tư nhân, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa, nhấn mạnh định hướng “phát triển kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng trong đó các doanh nghiệp nhỏ và vừa là xương sống của nền kinh tế”, tập trung quan tâm hơn doanh nghiệp nhỏ và vừa. “Tại các nước phát triển hiện nay, tỷ lệ doanh nghiệp nhỏ và vừa đều chiếm khoảng 98 - 99% trong tổng số doanh nghiệp của nền kinh tế, không thể coi nhẹ khối doanh nghiệp này”, ông Tuấn nêu quan điểm.

Nêu con số chưa đầy 1 triệu doanh nghiệp tư nhân ở thời điểm hiện tại, đại biểu Nguyễn Trúc Sơn (Vĩnh Long) nhận xét, đây là con số “còn nhỏ”. Nghị quyết 68-NQ/TW đặt mục tiêu đến năm 2030 phấn đấu có 2 triệu doanh nghiệp và tăng lên ít nhất 3 triệu doanh nghiệp vào năm 2045. Bày tỏ “rất tán thành” mục tiêu này, đại biểu Sơn đề nghị, cần có lộ trình và chương trình để hỗ trợ phát triển doanh nghiệp từ thể chế, cơ chế chính sách đến những hỗ trợ nền tảng của Nhà nước trong các vấn đề liên quan đến doanh nghiệp.

“Luật Đất đai phải là một trong những trụ cột chính để thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân vì nó gắn liền với sản xuất, với quyền sở hữu”, ông Sơn nêu quan điểm.

Đề nghị tiếp tục quan tâm cải thiện thể chế, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, khuyến khích các khu vực tư nhân phát triển lành mạnh, trở thành 1 động lực quan trọng của nền kinh tế, đại biểu Trần Thị Vân (Bắc Ninh) phản ánh thực tế ở địa phương, nơi có các tập đoàn rất lớn của nước ngoài, các doanh nghiệp Việt Nam chưa tham gia sâu vào chuỗi cung ứng của họ.

Bà Vân nói, nếu được hỗ trợ đúng hướng, đúng mức, các doanh nghiệp trong nước hoàn toàn có thể tham gia sâu hơn chuỗi giá trị toàn cầu để thúc đẩy kết nối khu vực FDI với khu vực kinh tế trong nước trong thực hiện chuyển giao công nghệ hay kỹ năng quản lý, đào tạo nguồn nhân lực, hình thành hệ sinh thái chuỗi liên kết, đảm bảo được mục tiêu đến năm 2030 có ít nhất 20 doanh nghiệp lớn tham gia chuỗi giá trị toàn cầu như Nghị quyết 68-NQ/TW đã đề ra.

Nêu thực tế khu vực kinh tế tư nhân đang đóng góp từ 42% đến 43% GDP, nhưng năng suất bình quân chỉ bằng một nửa của khối khu vực FDI, vị đại biểu Bắc Ninh góp ý, cần các cơ chế ưu đãi hơn nữa và chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa để tiếp cận tín dụng, đất đai, công nghệ. Từ đó hình thành các cụm liên kết ngành, chuỗi cung ứng nội địa để khu vực tư nhân đóng góp đạt trên 55% GDP như chỉ tiêu đã đặt ra trong nhiệm kỳ tới, xứng đáng là trụ cột của nền kinh tế tự chủ, có khả năng chống chịu cao sức biến động của nền kinh tế bên ngoài.

Nguyễn Lê