Góp ý dự thảo Văn kiện đại hội XIV của Đảng: Thể chế hóa vai trò giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận thành cơ chế quyền lực mềm

GS.TS Phan Trung Lý. Ảnh: Quang Vinh.

Dự thảo Văn kiện thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng về phát triển đất nước

GS.TS Phan Trung Lý đánh giá cao Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV được chuẩn bị công phu, toàn diện, phản ánh sâu sắc tầm nhìn chiến lược của Đảng ta về phát triển đất nước trong Kỷ nguyên mới - kỷ nguyên hội nhập sâu rộng, chuyển đổi số toàn diện và khát vọng vươn mình của dân tộc.

“Dự thảo Báo cáo chính trị lần này có nhiều đổi mới quan trọng khi tích hợp nội dung của 3 văn kiện (Báo cáo chính trị, Báo cáo kinh tế - xã hội và Báo cáo xây dựng Đảng), thể hiện tư duy tổng thể, xuyên suốt, vừa bao quát, vừa cụ thể, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ thực hiện” - ông Phan Trung Lý nhận định.

Ông Phan Trung Lý bày tỏ tán thành với những vấn đề lớn, có ý nghĩa định hướng, chiến lược lâu dài, bảo đảm tính toàn diện, sâu sắc, thiết thực, khả thi, thể hiện tinh thần trách nhiệm cao đối với Đảng, với Nhân dân và với tương lai phát triển của đất nước.

Đi sâu phân tích về chủ đề, tư tưởng chỉ đạo, tầm nhìn chiến lược và mô hình phát triển đất nước trong Dự thảo Văn kiện, ông Lý cho rằng cần làm rõ tính khái quát, cô đọng, thể hiện ý chí, khát vọng và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc; khẳng định bản lĩnh tự chủ, tự cường, tự tin của dân tộc Việt Nam trong kỷ nguyên hội nhập sâu rộng và chuyển đổi số toàn cầu.

Đánh giá cao các giải pháp về cơ chế, chính sách cụ thể để hiện thực hóa những chủ trương lớn đã nêu trong Dự thảo Văn kiện như hoàn thiện pháp luật, cải cách hành chính, phát triển thị trường lao động, nâng cao năng suất, hiệu quả đầu tư, khuyến khích đổi mới sáng tạo, tuy nhiên theo GS.TS Phan Trung Lý, Dự thảo cần đặc biệt quan tâm nhiệm vụ, giải pháp phát huy sức mạnh của nhân dân và khối đại đoàn kết toàn dân tộc - nhân tố quyết định mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam.

Đẩy mạnh chuyển đổi số công tác giám sát, phản biện xã hội

Bày tỏ quan điểm về yêu cầu phát huy vai trò của MTTQ Việt Nam trong giám sát, phản biện xã hội đáp ứng yêu cầu phát triển của kỷ nguyên mới, ông Phan Trung Lý cho rằng, trong nội dung Dự thảo, phần về xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phát huy vai trò của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội là điểm đặc biệt quan trọng. Đây không chỉ là vấn đề chính trị - xã hội, mà còn là yêu cầu thể chế căn bản để bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân được thực hiện thực chất, thông qua giám sát, phản biện xã hội và kiến nghị chính sách.

Góp ý một số định hướng và giải pháp nhằm phát huy mạnh mẽ, thực chất hơn nữa vai trò của MTTQ Việt Nam trong giai đoạn tới, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội cho rằng phải thể chế hóa vai trò giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận thành cơ chế quyền lực mềm trong hệ thống chính trị.

“Cần nhận thức rõ rằng, giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận không phải là “phụ trợ”, mà là một hình thức giám sát quyền lực của nhân dân, được Hiến pháp 2013 và Quyết định số 217-QĐ/TW, 218-QĐ/TW của Bộ Chính trị xác lập” - ông Lý đặt vấn đề.

Từ nhận định trên, GS.TS Phan Trung Lý đề xuất, dự thảo Văn kiện nên bổ sung định hướng xây dựng cơ chế pháp lý rõ ràng, ổn định, có tính bắt buộc để các cơ quan nhà nước, tổ chức Đảng, chính quyền các cấp có trách nhiệm tiếp thu, giải trình kết quả giám sát và phản biện của MTTQ.

Cùng với đó, cần nâng cấp khuôn khổ pháp lý hiện hành như sửa đổi Luật MTTQ Việt Nam, các nghị định hướng dẫn nhằm xác định cụ thể thẩm quyền, quy trình, tiêu chuẩn, trách nhiệm giải trình sau giám sát, phản biện. Xây dựng “Cơ chế phản hồi chính sách xã hội” - theo hướng các ý kiến của Mặt trận phải được đưa vào quy trình soạn thảo, thẩm định và đánh giá chính sách, luật pháp của Nhà nước.

GS.TS Phan Trung Lý cũng cho rằng phải đổi mới nội dung, phương thức giám sát, phản biện xã hội theo hướng hiện đại, dữ liệu số và dựa trên bằng chứng. Giám sát xã hội không thể dừng ở hình thức “báo cáo” hay “nêu vấn đề”, mà phải trở thành hoạt động khoa học, chuyên nghiệp, có căn cứ dữ liệu.

Từ đó, ông đề xuất cần đẩy mạnh chuyển đổi số công tác giám sát, phản biện xã hội, xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về ý kiến, kiến nghị của nhân dân do MTTQ Việt Nam chủ trì, kết nối với các bộ, ngành, địa phương.

Đặc biệt cần đẩy mạnh ứng dụng phân tích dữ liệu xã hội, công nghệ AI và nền tảng tương tác công dân số, tạo điều kiện để người dân tham gia phản ánh, giám sát trực tiếp, công khai, minh bạch. Song hành với đó là nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ Mặt trận về kỹ năng nghiên cứu chính sách, phân tích pháp luật, kỹ thuật phản biện lập pháp và quản trị xã hội.

Nhấn mạnh hiệu lực của giám sát, phản biện xã hội phụ thuộc vào mức độ phối hợp và tính trách nhiệm giải trình của các chủ thể có liên quan, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội cho rằng, phải xây dựng cơ chế phối hợp đồng bộ giữa Mặt trận và các cơ quan trong hệ thống chính trị. Cần thiết lập Quy chế phối hợp 3 bên giữa MTTQ - Quốc hội - Chính phủ về giám sát chính sách, chương trình phát triển kinh tế - xã hội, nhất là các lĩnh vực liên quan trực tiếp đến quyền lợi nhân dân như đất đai, môi trường, an sinh xã hội.

GS.TS Phan Trung Lý: “Phát huy vai trò giám sát, phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam chính là phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong điều kiện Nhà nước pháp quyền XHCN, là nhân tố cốt lõi để xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, kiến tạo và phục vụ nhân dân. Tôi tin tưởng rằng, với tầm nhìn của Đại hội XIV, cùng sự đổi mới mạnh mẽ về thể chế, cơ chế và phương thức hoạt động, MTTQ Việt Nam sẽ thực sự trở thành trung tâm đại đoàn kết, tiếng nói phản biện của nhân dân, góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước liêm chính, dân chủ, hiện đại, vì hạnh phúc của nhân dân”

Anh Vũ