Gỡ rào cản trong nông nghiệp tuần hoàn

Kinh tế tuần hoàn (KTTH) trong nông nghiệp là mô hình sản xuất khép kín, trong đó sử dụng phế, phụ phẩm nông nghiệp (như rơm rạ, vỏ trấu, bã mía, vỏ cà phê, chất thải chăn nuôi...) thông qua việc áp dụng khoa học công nghệ để làm nguyên liệu đầu vào cho các quy trình sản xuất mới, giúp tối ưu hóa tài nguyên, giảm chi phí đầu vào, giảm tác động tiêu cực đến môi trường.

Thiếu chính sách khuyến khích

Nhiều năm trước, trong quá trình sản xuất, để tiêu hủy hàng nghìn tấn bã mía thải ra môi trường, Công ty Cổ phần mía đường Lam Sơn (Thanh Hóa) đã phải tốn không ít chi phí và nhân công. Tuy nhiên, từ khi đầu tư công nghệ về hệ thống phát điện và dây chuyền đốt sinh khối, bã mía đã trở thành tài nguyên đầu vào để vận hành Nhà máy phát điện, công suất 33,5 MW/năm, giúp công ty tiết kiệm chi phí sản xuất. Nếu quy đổi sang CO2, mỗi năm công ty giảm được 33 nghìn tấn CO2 thải ra môi trường.

Ông Nguyễn Thanh Luân, Phó Giám đốc Nhà máy đường cho biết, với công suất ép 7.500 tấn mía cây/ngày, nếu dùng hoàn toàn điện lưới quốc gia sẽ tiêu tốn trên 400 triệu tiền điện/ngày – tương đương một năm là hơn 40 tỷ đồng tiền điện. Từ khi có nhà máy phát điện từ bã mía, công ty không những tiết kiệm được chi phí tiền điện hàng năm, mà lượng điện dư thừa từ nhà máy điện còn được phát lên lưới điện quốc gia, mang lại doanh thu 80 tỷ đồng/năm.

Tuy nhiên, theo ông Đỗ Văn Tùng, Phó Giám đốc nhà máy phát điện từ bã mía, hiện giá bán điện dư thừa từ nhà máy phát lên lưới điện quốc gia đang áp dụng cho công ty là 7,03 USD/cent, trong khi giá bán điện của nhà máy điện sinh khối khác lại là 8,47 USD/cent.

“Công ty rất mong được áp dụng cơ chế giá bán điện hợp lý. Hiện hợp đồng mua bán điện từ nhà máy điện chạy bằng bã mía và các nhiên liệu Biomass để phát lên lưới điện quốc gia giữa chúng tôi và EVN chưa được ký kết lại, do vướng mắc một số thủ tục liên quan. Rất mong việc này sớm được tháo gỡ”, ông Tùng cho hay.

Sản xuất nông nghiệp phụ thuộc rất nhiều vào thời tiết, vì vậy người nông dân thường tìm cách tiết kiệm chi phí đầu vào thông qua mô hình kinh tế tuần hoàn.

Anh Nguyễn Đức Chinh, Giám đốc Hợp tác xã (HTX) nông nghiệp hữu cơ Gen Xanh, xã Hát Môn, TP Hà Nội cho biết, trước đây những cây cỏ dại, tàn dư thực vật trong quá trình canh tác, bà con thường đem đốt, rất dễ gây ô nhiễm môi trường, nhiều năm nay HTX đã thu gom về, kết hợp với phần dư thừa không thu hoạch được của HTX như lá rau, gốc, rễ cây, lá cây và phân gà đã qua xử lý để ủ thành phân vi sinh, bón cho đất và cây trồng. Quá trình này sẽ làm tăng hàm lượng mùn, giúp đất tơi xốp, thoáng khí, màu mỡ, giảm chi phí đầu vào và mang lại nhiều dinh dưỡng cho cây trồng.

“Chúng tôi mong muốn chính quyền tạo điều kiện cho thuê đất với thời gian lâu dài, để mở rộng canh tác và đầu tư, vì hiện HTX đang thuê đất của bà con nông dân với thời gian ngắn, khoảng 5-10 năm, như vậy rất khó cho quá trình canh tác. Nhà nước cần có chương trình xúc tiến thương mại quy mô HTX, nông hộ để người nông dân quảng bá sản phẩm của mình tới người tiêu dùng, giúp nâng cao giá trị và đầu ra cho sản phẩm trên thị trường”, anh Chinh đề nghị.

Việc chuyển đổi sang nông nghiệp tuần hoàn vẫn gặp phải những rào cản cần tháo gỡ về đất đai, vốn, khoa học công nghệ và một số cơ chế khuyến khích khác.

Theo ông Hoàng Quang Phòng, Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), mô hình KTTH trong nông nghiệp có thể giúp giảm từ 40-50% chi phí đầu vào và tăng từ 25-30% thu nhập cho nông hộ, tuy nhiên, việc chuyển đổi sang nông nghiệp tuần hoàn vẫn gặp phải những rào cản cần tháo gỡ về đất đai, vốn, khoa học công nghệ và một số cơ chế khuyến khích khác. Bên cạnh đó quy mô sản xuất nhỏ lẻ cũng đang là rào cản khi áp dụng hình thức sản xuất khép kín, tập trung với diện tích canh tác lớn.

Chính sách KTTH cần lấy người nông dân làm chủ thể

Việt Nam đang đối mặt với những thách thức lớn trong phát triển nông nghiệp như suy thoái tài nguyên, đất đai bị thoái hóa (khoảng trên 11 triệu ha), cũng như tác động nặng nề của biến đổi khí hậu bao gồm hạn hán, lũ lụt, xâm nhập mặn, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đã cam kết đạt mục tiêu Net-Zero vào năm 2050, ông Lê Đức Thịnh, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho rằng, cần xây dựng chiến lược quốc gia riêng về kinh tế nông nghiệp tuần hoàn, đồng thời xây dựng các mô hình tuần hoàn cấp vùng, ngành và địa phương, đặc biệt trong những lĩnh vực có thế mạnh.

Nhìn nhận một cách thực tế, mục đích của quá trình sản xuất là phải mang lại lợi ích, trong khi đó kinh tế tuyến tính đã tồn tại nhiều thập kỷ, người nông dân thường tập trung vào lợi ích trước mắt, nếu làm KTTH mà bị thua thiệt thì họ sẽ không làm. Vì vậy, phát triển KTTH trong nông nghiệp cần lấy người nông dân làm chủ thể, để có những chính sách phù hợp, nhất là chính sách hỗ trợ làm KTTH.

Chính sách phát triển nông nghiệp tuần hoàn cần lấy người nông dân làm chủ thể.

Theo ông Hoàng Quang Phòng, Phó Chủ tịch VCCI, cần hoàn thiện khung pháp lý hỗ trợ doanh nghiệp, người nông dân tiếp cận đất đai, nguồn vốn một cách thuận lợi để khuyến khích nông hộ chuyển đổi theo mô hình nông nghiệp tuần hoàn. Nghiên cứu triển khai thí điểm mô hình cho vay thế chấp bằng hợp đồng liên kết sản xuất và thu mua nông sản giữa doanh nghiệp và HTX - đây là mô hình cho vay liên kết theo hợp đồng ba bên: Ngân hàng - Doanh nghiệp đầu chuỗi liên kết thu mua nông sản - HTX và nông dân.

“Đặc biệt, Nhà nước cần có cơ chế, chính sách ưu đãi để thu hút doanh nghiệp đầu tư nông nghiệp tuần hoàn, quan trọng hơn hết là có giải pháp dài hơi để doanh nghiệp và người nông dân gắn kết chặt chẽ, cùng xây dựng liên kết theo chuỗi giá trị”, ông Phòng nhấn mạnh.

Lê Thanh-CTV Phượng Ngọc/VOV.VN