Gỡ rào cản cho hoạt động nghiên cứu khoa học

Luật xác lập các chính sách lớn nhằm thúc đẩy nghiên cứu, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo, trong đó tập trung vào phát triển hạ tầng, khuyến khích mạo hiểm, khoán chi linh hoạt và miễn trừ trách nhiệm khi chấp nhận rủi ro.

Việc sớm thông qua Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo sẽ góp phần quan trọng để thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 57-NQ/TƯ của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đồng thời, thể hiện nỗ lực của Việt Nam trong việc hoàn thiện thể chế, loại bỏ mọi tư tưởng, quan niệm và rào cản cản trở sự phát triển, với mục tiêu biến thể chế thành một lợi thế cạnh tranh trong việc phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Những điểm mới trong Nghị quyết số 57-NQ/TƯ và Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đã thực sự “cởi trói” tâm lý "buộc phải nghiên cứu thành công" khi tham gia vào các dự án sử dụng ngân sách nhà nước. Bởi từ trước đến nay, các đề tài nghiên cứu khoa học sử dụng ngân sách nhà nước phải trải qua việc đánh giá, nghiệm thu kết quả theo quy định của Thông tư số 11/2014/TT-BKHCN. Điều 13 Thông tư này quy định việc đánh giá xuất sắc, đạt hay không đạt dựa trên việc đáp ứng đúng và đủ yêu cầu theo đơn đặt hàng. Trong trường hợp bị đánh giá "không đạt", người thực hiện sẽ phải hoàn trả kinh phí ở mức độ nào đó và bị hạn chế quyền thực hiện tiếp các đề tài cấp quốc gia. Đây chính là lý do vì sao hầu hết các đề tài của chúng ta đều ít mạo hiểm và thường có sản phẩm mà không phải xã hội và các nhà khoa học mong muốn, gần như chỉ là sản phẩm trung gian, mang tính chất thử nghiệm, sản phẩm ở giai đoạn phòng thí nghiệm, sản xuất thử...

Giờ đây, khi có Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, các nhà khoa học đã thực sự được tháo gỡ rào cản bấy lâu nay. Bởi tổ chức, cá nhân thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu khoa học nếu tuân thủ đầy đủ quy trình, quy định và không có hành vi gian lận, vi phạm pháp luật hay sử dụng sai mục tiêu, phạm vi kinh phí thì được miễn trách nhiệm hành chính, dân sự khi gây ra thiệt hại cho Nhà nước.

Để Luật sớm đi vào cuộc sống, các cơ quan chức năng cần nhanh chóng ban hành các quy định về việc thành lập và sử dụng các quỹ đầu tư mạo hiểm dành cho khởi nghiệp sáng tạo, ươm tạo công nghệ và chuyển đổi số. Bổ sung các chính sách mới như cơ chế miễn trừ trách nhiệm trong thử nghiệm công nghệ số mới, mô hình kinh doanh mới ứng dụng công nghệ số; cơ chế ưu đãi về đất đai, tín dụng, thuế trong nghiên cứu, thử nghiệm, ứng dụng, phát triển công nghệ số chiến lược, công nghiệp công nghệ số, công nghiệp dữ liệu lớn, công nghiệp an toàn, an ninh mạng, công nghiệp internet vạn vật.

Cùng với đổi mới về thể chế, chúng ta cũng sẽ có những đột phá mạnh mẽ về công tác cán bộ. Theo đó, các bộ, ngành, địa phương cần thực hiện nghiêm Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TƯ, đó là bố trí cán bộ có chuyên môn, kinh nghiệm về khoa học kỹ thuật trong đội ngũ lãnh đạo từng cơ quan nhà nước, tối thiểu đạt tỷ lệ 25%. Cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm trong phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo phải được khuyến khích và bảo vệ.

Với việc thông qua Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo và những đột phá về công tác cán bộ, chắc chắn Việt Nam sẽ xây dựng được một hệ sinh thái tốt hơn để các nhà khoa học có thể đóng góp nhiều nhất cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Dù điều kiện làm việc ở Việt Nam có thể chưa bằng các quốc gia phát triển, nhưng vẫn có thể thu hút những nhà khoa học yêu nước, các nhà khoa học tài năng từ bỏ những điều kiện tốt ở nước ngoài để trở về phục vụ cho sự nghiệp phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Hà Trang