Giữ vững giấc mơ giảng đường giữa áp lực cơm áo

Một trong những vấn đề đáng quan tâm hiện nay là hành trình vượt khó của những sinh viên rời quê lên thành phố học đại học, đối mặt với nhiều áp lực về tài chính và cuộc sống. Ông có thể chia sẻ một tấm gương tiêu biểu đã vượt qua hoàn cảnh đó không?

Ở Đại học Kinh tế Quốc dân có rất nhiều tấm gương truyền cảm hứng. Tôi nhớ về một sinh viên, chính là học trò của tôi, quê ở Tuyên Quang, là một trong những gương mặt tiêu biểu của trường.

Bạn ấy học vào buổi sáng, buổi chiều đi làm tại VPBank và sau đó được giữ lại làm việc chính thức. Mức lương thực tập ban đầu là 6 triệu đồng/tháng, nhưng với khoản thu nhập đó, bạn vẫn có thể tiết kiệm để mua được... một chỉ vàng! Điều khiến tôi ấn tượng là bạn biết rất rõ mình cần gì, muốn gì và chủ động thực hiện điều đó.

TS. Khúc Thế Anh, Giảng viên Viện Ngân hàng - Tài chính, Đại học Kinh tế Quốc dân.

Dù là nam, làm việc toàn thời gian (full-time), buổi tối bạn vẫn tự nấu ăn để hôm sau mang đi làm. Không chỉ vậy, bạn còn tự học và hoàn thành các chứng chỉ khó như MIM Level 1 và CFA Level 3, tất cả đều do tự nỗ lực vươn lên, tự trang trải cuộc sống của mình.

Tất nhiên, mỗi gia đình sẽ có hoàn cảnh khác nhau, nhưng tôi tin rằng đây là tấm gương rất đáng để các bạn sinh viên nhìn vào và soi chiếu. Đây là câu chuyện truyền cảm hứng mà năm nào tôi cũng nhắc lại với sinh viên. Trong quá trình giảng dạy, tôi đã chứng kiến rất nhiều bạn trẻ vừa học tập, vừa lao động, vừa nỗ lực vươn lên để tự lo cho cuộc sống, điều đó khiến tôi thực sự trân trọng và cảm thấy rất tự hào.

Trước áp lực chi phí sinh hoạt ngày càng cao tại các đô thị lớn, theo ông, sinh viên cần làm gì để quản lý tài chính cá nhân một cách hiệu quả?

Khi giảng dạy môn Tài chính cá nhân, điều đầu tiên tôi luôn nhấn mạnh với sinh viên là: hãy xác định rõ mình đang có gì và mình thực sự muốn gì.

Tôi thường nói rằng, để “liệu cơm gắp mắm” hiệu quả, các bạn nên chi tiêu theo công thức: Tổng thu nhập – Tiết kiệm – Đầu tư = Chi tiêu. Tức là trước tiên, các bạn cần tính toán kỹ tổng thu nhập của mình đến từ đâu – từ gia đình, từ công việc làm thêm hay các nguồn khác. Sau đó, hãy trừ đi khoản cần dành cho tiết kiệm và đầu tư, phần còn lại mới là số tiền được dùng để chi tiêu hàng ngày.

Cách quản lý này sẽ giúp các bạn tránh rơi vào cảnh phải vay nợ, đặc biệt là khi không có khả năng trả. So với việc chi tiêu trước rồi mới nghĩ đến tiết kiệm hay đầu tư, phương pháp này sẽ mang lại sự chủ động và ổn định tài chính tốt hơn.

Trong bối cảnh các ứng dụng vay tiền trực tuyến xuất hiện ngày càng nhiều với hình thức quảng cáo rầm rộ, nhưng tiềm ẩn không ít rủi ro và nguy cơ lừa đảo tài chính, theo ông, sinh viên cần trang bị cho mình những kiến thức và kỹ năng gì để tránh rơi vào vòng xoáy nợ tiêu dùng ngay từ sớm?

Đây là một câu hỏi rất hay, và tôi thực sự đánh giá cao vì năm nào cũng có sinh viên đặt ra vấn đề này.

Lời khuyên đầu tiên là: hãy cảnh giác với những đồng tiền được cho vay quá dễ dàng, vì đằng sau đó luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro. Các bạn nên đặc biệt chú ý đến những quảng cáo như "cho vay nhanh", "giải ngân thần tốc", "không cần thế chấp", đó đều có thể là dấu hiệu của những hình thức tín dụng không an toàn.

Bên cạnh đó, ngay từ các buổi học đầu khóa như sinh hoạt công dân, nhà trường thường xuyên cung cấp thông tin chính thống về những điều sinh viên nên và không nên làm, đây là nguồn tham khảo rất đáng tin cậy để tránh bị lừa đảo.

Ngoài ra, sinh viên thường ở cùng nhau hoặc sinh hoạt chung trong các câu lạc bộ. Tôi nghĩ đây là cơ hội tốt để các bạn tân sinh viên học hỏi từ anh chị khóa trên, trao đổi thông tin và kinh nghiệm thực tế. Việc lắng nghe từ những người đi trước sẽ giúp các bạn có thêm góc nhìn và tránh được những cái bẫy tín dụng không đáng có.

Bên cạnh việc quản lý chi tiêu hợp lý, chắc hẳn các bạn sinh viên cũng cần biết đến những kênh chính thống và uy tín để được hỗ trợ tài chính khi gặp khó khăn. Ông có thể chia sẻ cụ thể hơn về những kênh đó không ạ?

Với kinh nghiệm giảng dạy trong lĩnh vực tài chính, tôi nhận thấy hiện nay vẫn có một số kênh hỗ trợ tài chính đáng tin cậy dành cho sinh viên.

Trước hết, các bạn có thể tiếp cận nguồn vay từ Ngân hàng Chính sách Xã hội – một kênh rất lớn và chính thống, hỗ trợ sinh viên có hoàn cảnh khó khăn trong quá trình học tập và nghiên cứu.

TS. Khúc Thế Anh chia sẻ những kênh uy tín giúp sinh viên được hỗ trợ tài chính.

Bên cạnh đó, các trường đại học cũng thường có những chương trình học bổng, hỗ trợ từ phía nhà trường hoặc Đoàn Thanh niên dành cho sinh viên nghèo vượt khó. Đây đều là những nguồn hỗ trợ uy tín, rõ ràng, mà các bạn nên ưu tiên tìm đến.

Ngoài việc tiếp cận các kênh tài chính hỗ trợ, tôi rất khuyến khích sinh viên đi làm thêm. Việc đi làm thêm không chỉ giúp các bạn có thêm thu nhập để trang trải cuộc sống, mà còn là cơ hội để tích lũy kỹ năng mềm, những kỹ năng mà giảng đường đại học khó có thể cung cấp đầy đủ.

Hơn nữa, đi làm thêm cũng giúp các bạn hiểu và quản lý chi tiêu hiệu quả hơn. Khi phải tự kiếm tiền, các bạn sẽ buộc phải cân nhắc: thu nhập của mình bao nhiêu, có khoản nào dư ra để phụ giúp gia đình hay không, đó chính là những trải nghiệm rất quý giá.

Đối với sinh viên năm nhất, năm hai , những người còn ít kinh nghiệm thực tế và kỹ năng nghề nghiệp, ông có thể gợi ý một số công việc làm thêm phù hợp để các bạn vừa có thu nhập, vừa tích lũy trải nghiệm?

Trong bối cảnh hiện nay, tôi cho rằng không nên mặc định sinh viên năm nhất hay năm hai là thiếu trải nghiệm. Thời đại đã thay đổi rất nhanh chóng và sinh viên trẻ ngày càng năng động, chủ động hơn trong việc tìm kiếm cơ hội.

Một công việc rất phổ biến và phù hợp với các bạn sinh viên hiện nay là làm gia sư, đặc biệt cho các gia đình có con nhỏ đang đi học. Đây là công việc vừa giúp các bạn có thu nhập ổn định, vừa tận dụng được vốn kiến thức sẵn có.

Ngoài ra, các quán đồ ăn, đồ uống cũng thường xuyên tuyển nhân viên thời vụ, phù hợp với thời gian linh hoạt của sinh viên. Những trải nghiệm như vậy giúp các bạn rèn luyện kỹ năng giao tiếp và thích nghi với môi trường làm việc thực tế.

Bước vào năm 3, năm 4, giai đoạn bắt đầu học các môn chuyên ngành, ông có lời khuyên nào dành cho sinh viên khối ngành Kinh tế để vừa có thể kiếm thêm thu nhập, vừa xây dựng một bộ hồ sơ đẹp, sẵn sàng chinh phục công việc mơ ước sau khi tốt nghiệp không ạ?

Với sinh viên năm 3, năm 4 trong khối ngành Kinh tế, đặc biệt tại Đại học Kinh tế Quốc dân, nơi tôi đang giảng dạy, phần lớn các bạn đều được khuyến khích thực tập sớm và tốt nghiệp sớm.

Nhà trường hiện có Trung tâm Hướng nghiệp chuyên kết nối giữa sinh viên với các nhà tuyển dụng, đồng thời tổ chức các buổi định hướng nghề nghiệp, chia sẻ kiến thức và kỹ năng chuyên sâu. Bên cạnh đó, chúng tôi còn xây dựng một website tuyển dụng riêng, hoạt động như một trang tin chuyên nghiệp, nơi sinh viên có thể dễ dàng tìm kiếm và ứng tuyển các vị trí phù hợp với chuyên môn được đào tạo – hoặc thậm chí là những công việc "lệch ngành" nhưng đúng với định hướng phát triển cá nhân. Điều đặc biệt là nhiều vị trí thực tập này vẫn có thu nhập, và việc tuyển dụng diễn ra thường xuyên, liên tục.

Về việc làm đẹp hồ sơ, sinh viên trong trường cũng rất tích cực tham gia các cuộc thi học thuật, kỹ năng chuyên môn, khởi nghiệp... Đây không chỉ là cơ hội để rèn luyện, nâng cao năng lực cạnh tranh mà còn giúp các bạn mở rộng mạng lưới kết nối với sinh viên các trường khác trong cả nước và quốc tế.

Và tất nhiên, nhiều cuộc thi có giải thưởng giá trị, cũng là một nguồn động viên tài chính đáng kể để các bạn sinh viên mạnh dạn thử sức.

Trân trọng cảm ơn TS. Khúc Thế Anh!

Ảnh: NVCC