Giữ lại mùa nước nổi bằng tranh lá sen

Điều đặc biệt, những bức tranh này là sản phẩm đầu tay của chị em phụ nữ, người lao động nhàn rỗi địa phương sau năm ngày tham gia lớp tập huấn vẽ tranh lá sen.

Làm tranh lá sen là một trong những nội dung của dự án “Phát triển chuỗi giá trị bền vững các sản phẩm từ tơ sen”, do Liên minh Bảo tồn thiên nhiên Quốc tế (IUCN) Việt Nam thực hiện tại An Giang, Long An (nay là Tây Ninh), Đồng Tháp giai đoạn 2023 - 2026, nhằm góp phần hỗ trợ chiến lược trữ lũ vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL).

Tham gia lớp tập huấn vẽ tranh trên lá sen, người dân được hướng dẫn toàn bộ quy trình làm tranh lá sen, xử lý lá làm nền tranh, dán lá đạt chuẩn, tái tạo màu, biết các nguyên tắc cơ bản trong vẽ như bố cục, màu sắc,… và thực hành tạo sản phẩm.

Tranh lá sen do người dân làm được trưng bày tại buổi sơ kết Dự án "Phát triển chuỗi giá trị bền vững các sản phẩm từ tơ sen". Ảnh: Lê Quỳnh

Bà Phạm Thị Diệu Liên, cán bộ Trạm Kỹ thuật Nông nghiệp khu vực Tịnh Biên, một trong hai giảng viên chương trình tập huấn, cho biết: mục đích chính là qua đó, người nông dân biết cách nhận biết và xử lý lá sen để có thể tận dụng khai thác lá làm các sản phẩm khác như làm nón lá sen, túi (dán) lá sen,… chứ không nhất thiết chỉ cho dòng tranh vì khả năng vẽ mỗi người khác nhau.

“Giá tranh khoảng từ 900 ngàn đồng - 1,5 triệu đồng/bức. Đã có vài lời ngỏ mua tranh của người dân hôm sơ kết dự án nhưng bị… từ chối vì họ muốn giữ tranh lại làm kỉ niệm”, bà Liên chia sẻ.

Theo ông Tăng Phương Giản, cán bộ điều phối viên hiện trường IUCN, sau một thời gian triển khai dự án “Phát triển chuỗi giá trị bền vững các sản phẩm từ tơ sen”, nhận thấy thực tế ở An Giang, việc làm tranh lá sen phù hợp hơn lấy tơ sen so với địa phương khác do đặc điểm nguồn nguyên liệu đầu vào và từ nhu cầu người dân, nên chương trình đã linh hoạt hỗ trợ bà con.

Bên cạnh trồng sen với các mô hình sinh kế dựa vào mùa nước nổi như sen - lúa, sen - cá - lúa, trồng sen lấy ngó, củ, gương,… thì việc lấy tơ sen hay dùng lá sen để làm tranh là một trong những cách tăng giá trị cây sen, thêm thu nhập người dân lúc nhàn rỗi, đồng thời góp phần hạn chế lúa ba vụ và trữ lũ vùng ĐBSCL trong bối cảnh tổng lượng nước lũ chảy vào đồng bằng đã giảm gần một nửa trong giai đoạn 2000 - 2011. Tại vùng Tứ giác Long Xuyên, diện tích ngập lũ đã thu hẹp khoảng 42% (tương đương 110.000 ha), làm gián đoạn dòng chảy phù sa và nguồn lợi thủy sinh tự nhiên, vốn là nền tảng sinh kế của cộng đồng địa phương.

Kế hoạch thời gian tới, từ thực tiễn tại An Giang, người dân có nhu cầu cần hỗ trợ thêm kỹ thuật trồng sen, hạn chế tình trạng chết dây,... Việc thành lập tổ hợp tác cũng sẽ hỗ trợ người dân tham gia chuỗi dự án có thêm kênh và cơ hội tìm đầu ra cho sản phẩm.

Nằm trong thể loại tranh thủ công mỹ nghệ, những năm gần đây, tranh lá sen là một trong những loại tranh khá được chú ý trên thị trường bởi tính sáng tạo, độc đáo lẫn gần gũi. Tranh được vẽ trên lá sen khô sau quá trình chọn lọc lá và xử lý nền cẩn thận, còn rõ gân lá. Tranh thường có giá thành như một sản phẩm mỹ nghệ thủ công cao cấp, dễ hiểu và dễ được mua để làm quà tặng. Giống sản phẩm vẽ trên gốm Bát tràng, tranh vẽ mỹ nghệ nói chung, tranh lá sen nói riêng được vẽ theo một khuôn mẫu sáng tạo, vẽ đi vẽ lại; thần thái nét vẽ tùy vào sự tài hoa, điêu luyện của mỗi người.

Lê Quỳnh