Giữ hồn chiêng giữa nhịp trẻ đại ngàn

Tại Trường THCS Tân Thượng, xã Đinh Trang Thượng (Lâm Đồng), âm thanh của tiếng cồng chiêng vẫn đang được nối dài qua bàn tay của các em học sinh dân tộc thiểu số. Lớp học cồng chiêng không chỉ rèn kỹ năng, mà còn truyền lửa văn hóa, giữ cho tiếng chiêng ngân vang giữa đời thường.

Nghệ nhân Da Cha Vũ Bảo hướng dẫn các cách dùng lực để đánh chiêng

Sáng cuối thu, chiếc xe nhỏ chầm chậm men theo con đường nhựa uốn lượn dẫn lên xã Đinh Trang Thượng (Lâm Đồng). Gió heo may khẽ lay những vạt cà phê xanh ngắt, mang theo hương đất đỏ bazan nồng nàn - mùi hương quen thuộc của miền cao nguyên trù phú.

Học sinh Trường THCS Tân Thượng mặc đồng phục vào các sáng thứ hai hàng tuần

Chúng tôi dừng trước cổng Trường THCS Tân Thượng, ngôi trường nép mình bên sườn đồi, nơi hơn 90% học sinh là con em dân tộc thiểu số. Hiệu trưởng Nguyễn Văn Dũng đón chúng tôi bằng cái bắt tay chắc nịch, nụ cười lộ rõ niềm tự hào của người thầy gắn bó nhiều năm với vùng đất này.

Các em học sinh khóa 2024 - 2025 đã tốt nghiệp và được cấp giấy chứng nhận hoàn thành lớp học cồng chiêng

“Lứa học sinh lớp cồng chiêng năm 2025 nay đã tốt nghiệp rồi,” thầy kể, giọng đầy phấn khởi. “Các em giờ có thể về buôn dạy lại bà con. Còn lớp mới, thầy Da Cha Vũ Bảo đang hướng dẫn, chuẩn bị cho kỳ kiểm tra định kỳ sắp tới”.

Nói rồi, thầy mời tôi theo bước chân mình đến khu tập chiêng - nơi những âm thanh ngân vang đang dần thức dậy giữa sườn đồi lộng gió.

Thầy giáo Nguyễn Văn Dũng, Hiệu trưởng Trường THCS Tân Thượng chia sẻ về ý nghĩa các hoạt động của lớp học cồng chiêng

Các em đang tập đánh cồng chiêng với sự hướng dẫn của Nghệ nhân Da Cha Vũ Bảo

Từ phía khu rừng thưa, tiếng chiêng vọng lại, trầm bổng, ngân dài như lời thì thầm của núi rừng Đinh Trang Thượng. Trên khoảng sân nhỏ dưới tán cây, hơn bốn mươi em học sinh, độ tuổi từ 11 đến 14, xếp hàng ngay ngắn. Những chiếc áo thổ cẩm sặc sỡ ôm lấy dáng người bé nhỏ, tay các em nâng niu từng chiếc cồng, chiêng - gương mặt rạng rỡ, ánh lên niềm háo hức trước giờ tập luyện.

Nghệ nhân Da Cha Vũ Bảo đang dạy những kỹ năng đánh chiêng cho các em

Lớp học được dẫn dắt bởi nghệ nhân Da Cha Vũ Bảo - người đã dành hàng chục năm gắn bó với tiếng chiêng của buôn làng - cùng cô Ka Duýs, giáo viên Ngữ văn đồng thời phụ trách công tác bảo tồn văn hóa của trường. Với sự tận tâm và kiên nhẫn, thầy cô tỉ mỉ uốn nắn từng động tác, từng nhịp chiêng cho các em. Mỗi buổi học không chỉ là giờ rèn luyện kỹ năng, mà còn là hành trình để các em cảm nhận và gìn giữ trọn vẹn hơi thở của văn hóa cồng chiêng giữa đời thường.

Các em tập múa với nhau

Dưới tán rừng xanh, dáng hình nghệ nhân Da Cha Vũ Bảo cùng các thầy cô đã trở nên quen thuộc với bao thế hệ học trò Trường THCS Tân Thượng. Khi hướng dẫn, thầy Bảo cất giọng trầm ấm, ánh mắt hiền từ dõi theo từng nhịp chiêng của các em.

Sau phần hướng dẫn của ông Bảo, những tiếng chiêng bắt đầu vang lên. Ban đầu còn chệch choạc, loạng choạng, rồi dần dần, từng nhịp chiêng hòa quyện vào nhau, ngân vang giữa khoảng sân rợp nắng chiều. Âm thanh ấy như dòng chảy của ký ức, len lỏi qua tán lá, vọng về núi rừng - nơi tiếng chiêng đã trở thành hơi thở, thành linh hồn của bao thế hệ.

Nghệ nhân Da Cha Vũ

Tôi nhìn những khuôn mặt non nớt, mồ hôi lấm tấm trên trán, mà ánh mắt lại sáng lên mỗi khi nhịp chiêng vang tròn. Tiếng chiêng ấy không ồn ào, không phô trương - mộc như đất, thật như người - thứ âm thanh khiến lòng người nghe bỗng chùng xuống.

Giữa không gian ấy, ta không chỉ cảm nhận được sự hồn nhiên, say mê của con trẻ, mà còn thấy thấp thoáng niềm hy vọng: Rằng truyền thống sẽ không bị lãng quên và hồn chiêng - tiếng gọi của núi rừng vẫn sẽ ngân vang mãi giữa đại ngàn.

Tự tập cho nhau

Ba tháng trước, lớp học cồng chiêng khởi đầu đầy khó khăn. Mưa Tây Nguyên dầm dề khiến lịch học gián đoạn, kinh phí eo hẹp, những bộ chiêng cũ phải mượn tạm từ các buôn làng lân cận.

Vượt qua những bỡ ngỡ và e ngại ban đầu, chỉ sau hơn mười buổi học, K’Hoàng Duy nay đã có thể tự tin dẫn nhịp, đôi tay nhỏ khéo léo phân chia cao thấp, tạo nên những giai điệu chiêng hài hòa, rộn ràng giữa sân trường.

Học sinh K’ Hoàng Duy, Trường THCS Tân Thượng, xã Đinh Trang Thượng

Học sinh Ka Trìn, Trường THCS Tân Thượng, xã Đinh Trang Thượng

Ngồi cùng chúng tôi dưới hiên trường, ông Phạm Ngọc Hậu, Chủ tịch UBND xã Đinh Trang Thượng, chậm rãi chia sẻ: “Xã mới thành lập, nhưng di sản của người K’Ho thì không đổi. Các em học sinh chính là những hạt giống giữ gìn văn hóa bản địa. Chính quyền địa phương sẽ cùng nhà trường chung tay phát triển mô hình giáo dục gắn với bảo tồn văn hóa - để những giá trị truyền thống không chỉ nằm trong sách vở, mà được thực hành, lan tỏa và trở nên sống động trong đời sống hằng ngày”.

Ông Phạm Ngọc Hậu, Chủ tịch UBND xã Đinh Trang Thượng

Mỗi năm, Trường THCS Tân Thượng đều đặn mở lớp dạy cồng chiêng, mời các nghệ nhân về trực tiếp hướng dẫn. Nhờ sự kiên trì của thầy cô và nỗ lực của học sinh, lớp học nay không còn là nhiệm vụ trong công tác bảo tồn văn hóa, mà đã trở thành niềm vui, niềm tự hào của nhà trường và buôn làng.

Từ những nhịp chiêng ngập ngừng ban đầu, các em đã dần tìm được nhịp riêng của mình - nhịp của truyền thống và của niềm tin. Mô hình này không chỉ rèn kỹ năng, mà còn khơi dậy trong thế hệ trẻ ý thức gìn giữ bản sắc dân tộc, tạo nền tảng vững chắc để tiếng chiêng vẫn mãi ngân vang giữa đại ngàn.

Múa xoan phối hợp

Đảng ủy xã xác định việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc là nhiệm vụ trọng tâm. Chúng tôi sẽ nhân rộng mô hình lớp học cồng chiêng ra toàn xã, liên kết với các buôn làng để tổ chức giao lưu, lễ hội, tạo nên những sân chơi văn hóa rộng khắp.

Dù biết rằng từ bao đời nay, tiếng chiêng đã ngân vang trong những đêm hội làng, trong lễ mừng lúa mới, trong tiếng khóc chào đời hay trong mỗi dịp sum vầy của buôn làng. Nhưng giờ đây, chính những bàn tay nhỏ bé của các em học sinh lại tiếp nối nhịp điệu ấy, đánh thức âm thanh của đại ngàn giữa đời thường. Từ lớp học nhỏ nơi sườn đồi, tiếng chiêng đang được truyền lại, nối quá khứ với tương lai, để hồn chiêng vẫn mãi ngân vang, sống động và đầy tự hào giữa cao nguyên Đinh Trang Thượng.

Các em học sinh chủ động luyện tập đánh cồng chiêng và múa xoan trong các giờ giải lao

Nội dung, ảnh: Ánh Nguyệt
Trình bày: Hoàng Anh

Ánh Nguyệt