Giới tỷ phú khiến hệ thống đại học Mỹ chao đảo

Ảnh hưởng của giới siêu giàu tới các trường ở Mỹ hiện diện ngày càng rõ. Ảnh: Reuters.

Dưới thời Tổng thống Trump, các tỷ phú không chỉ xuất hiện với vai trò nhà tài trợ còn trở thành “kiến trúc sư” của những ý tưởng về chính sách giáo dục, mở ra cuộc tranh luận gay gắt.

Theo New York Times, kể từ khi ông Trump nhậm chức, tổng thống Mỹ cùng các đồng minh đã theo đuổi chiến dịch mạnh mẽ tái định hình mối quan hệ giữa chính phủ liên bang với trường cao đẳng, đại học trên toàn quốc.

Những tỷ phú được Tổng thống Trump nâng đỡ bao gồm Bill Ackman - một nhà quản lý quỹ đầu cơ, Marc Rowan - đồng sáng lập Apollo Global Management và Stephen A. Schwarzman - giám đốc điều hành của Blackstone.

Bill Ackman phát biểu tại một sự kiện ở New York vào tháng 6. Ảnh: Reuters.

Ảnh hưởng của các tỷ phú ngày càng tăng

Năm 2023, hai nhà tài phiệt Bill Ackman và Marc Rowan khởi xướng cách thức mới để gây ảnh hưởng đến các trường học.

Những lời công kích của Ackman về chính sách đa dạng - công bằng - hòa nhập đã châm ngòi cho cuộc tranh luận mà sau đó ông Trump nhanh chóng biến thành chính sách khi trở lại Washington.

Trong khi đó, mùa thu năm nay, tỷ phú Rowan được xem là “kiến trúc sư” khi chính quyền Trump tìm kiếm một thỏa thuận với các trường đại học. Ông Rowan dường như rất quan tâm đến việc phá vỡ các mô hình truyền thống.

Vài ngày sau lễ nhậm chức của ông Trump, ông Rowan nói tại Giáo đường Công lộ Park Avenue rằng: “Tôi không nghĩ cần phải thay đổi hàng nghìn trường đại học. Tôi nghĩ bạn chỉ cần thay đổi 5 trường”.

Theo ông Rowan, thế giới học thuật đang trở nên thiếu trách nhiệm và vượt khỏi mọi kiểm soát. Trong bài phát biểu tại giáo đường, ông lý giải ngay cả những người có quyền lực trong đại học cũng “quá e ngại, không dám nói gì vì không muốn làm phật lòng nữ giới, người da màu, các nhóm thiểu số, người có xu hướng tính dục khác biệt hay bất kỳ ai khác”.

Chiến thắng tái cử của ông Trump mở ra cho ông Rowan cơ hội mới.

Giới chức Trump thảo luận về việc cắt tài trợ đối với những trường bị coi là “lệch hướng”. Song, ông Rowan còn nói tại giáo đường rằng ông muốn tái định hình “điều kiện để chúng ta cấp vốn cho những trường đại học này”.

Marc Rowan, giám đốc điều hành của Apollo Global Management, phát biểu tại một hội thảo ở Hong Kong (Trung Quốc) vào năm 2023. Ảnh: Vernon Yuen/NurPhoto.

Làm việc với các đồng minh, ông Rowan đã xây dựng đề xuất, trong đó bao gồm yêu cầu các trường “thừa nhận rằng tự do học thuật không phải là tuyệt đối” và loại bỏ việc cân nhắc các yếu tố như giới tính, quan điểm chính trị hay xu hướng tính dục trong tuyển sinh cùng tuyển dụng.

Một bản sao không ký tên của đề xuất này đã âm thầm lan truyền trong giới giáo dục đại học vào mùa đông năm 2024, khiến nhiều người lo ngại đây có thể là bản phác thảo cho một động thái tương lai của chính quyền Trump.

Và đúng như vậy.

Bản thỏa thuận dài 10 trang được Nhà Trắng gửi đến 9 trường đại học hàng đầu vào đầu tháng 10, kèm theo lời hứa “ưu tiên đặc biệt trong việc tiếp cận nguồn quỹ liên bang” cho những trường chấp thuận ký kết.

Đổi lại, các cơ sở giáo dục phải đồng ý với hàng loạt điều khoản của ông Trump như đóng băng học phí, giới hạn sinh viên quốc tế, loại bỏ yếu tố chủng tộc và giới tính trong tuyển sinh...

Theo New York Times, một phần lớn nội dung trùng khớp với bản thảo mà ông Rowan đồng chấp bút. Các phần còn lại cũng rất tương đồng.

Ông Rowan thậm chí còn tham gia lựa chọn những trường mà chính quyền sẽ gửi đề xuất xin ý kiến.

Tuy nhiên, phần lớn trường cho rằng bản thỏa thuận này đang can thiệp vào quyền tự chủ đại học, vi phạm nguyên tắc xét duyệt dựa trên năng lực và tiềm ẩn nguy cơ hình thành hệ thống hai tầng trong cấp vốn liên bang.

Trong 9 trường được liên hệ ban đầu, 7 trường đã thẳng thừng bác bỏ đề xuất. Các trường nêu lo ngại về việc phải từ bỏ tính độc lập.

Một trường khác bày tỏ sự băn khoăn với một số nội dung. Tháng trước, ông Rowan tham gia cuộc gọi của Nhà Trắng để nghe trực tiếp ý kiến của các lãnh đạo đại học. Theo 3 nguồn tin am hiểu sự việc, ông phát biểu nhiều hơn một số cố vấn của ông Trump nhưng vẫn không thuyết phục được nhiều người.

Theo một số nguồn tin, sau cuộc gọi, Nhà Trắng cam kết sẽ điều chỉnh, báo hiệu khả năng viết lại đề xuất với những thay đổi lớn.

Gây tranh cãi

“Trải nghiệm của tôi với giới tỷ phú là họ không hề khiêm tốn”, Janet Napolitano, cựu bộ trưởng An ninh Nội địa dưới thời ông Obama và Chủ tịch Đại học California, cho biết. “Họ nghĩ rằng vì họ đã kiếm được khối tài sản, và đang tiếp tục kiếm thêm, nên họ biết nhiều hơn người khác”.

Tuy nhiên, những tỷ phú như Rowan lại nghĩ khác. Ông lập luận rằng các trường đại học không hành động đủ để tự thay đổi. Vì vậy, những lực lượng bên ngoài, như chính phủ liên bang, có vai trò nhất định.

“Nhiều trường cao đẳng, đại học - đặc biệt là trường lâu đời và danh giá - đang bị trói buộc bởi cấu trúc quản trị lỗi thời, khiến việc tự cải tổ gần như không thể. Điều đó có nghĩa là thay đổi phải đến từ bên ngoài”, Rowan viết.

Cuộc biểu tình của Hiệp hội Giáo sư Đại học Mỹ bên ngoài trụ sở của Apollo ở New York. Ảnh: New York Times.

Nhà trắng cho hay những người giàu từ lâu đóng vai trò cải thiện hệ thống giáo dục đại học. Các quan chức chính quyền nói rằng nếu không có những thay đổi như Rowan đề xuất, giáo dục đại học Mỹ sẽ suy yếu.

Một quan chức Nhà Trắng, yêu cầu ẩn danh để thảo luận về chiến lược của chính quyền Trump, cho rằng từ lâu giới siêu giàu đã góp phần định hình và cải thiện các thể chế Mỹ. Vai trò của ông Rowan trong quá trình hoạch định chính sách là sự tiếp nối tự nhiên của truyền thống đó.

Tuy nhiên, một số người tự hỏi liệu ông Trump có đang trao quá nhiều ảnh hưởng cho những người chỉ trích giáo dục đại học hay không.

“Ai cũng có quyền bày tỏ quan điểm của mình về các trường đại học, chỉ trích các trường”, Lee C. Bollinger, cựu Chủ tịch Đại học Columbia và Đại học Michigan, nói. “Nhưng đến một điểm nào đó, mức độ ảnh hưởng đã vượt quá xa so với giá trị thực của lời cáo buộc ấy”.

Dù vậy, ảnh hưởng của ông Rowan không có dấu hiệu giảm bớt: Vào tháng 11, ông nằm trong số các khách mời dự bữa tối kín tại Nhà Trắng.

Trong bối cảnh đó, một số tiếng nói trong lĩnh vực giáo dục đại học hy vọng các tỷ phú sẽ sớm chuyển hướng sự chú ý sang lĩnh vực khác.

“Tôi hơi hoài niệm về thời kỳ mà các tỷ phú đắm mình trong thú sưu tầm trứng Fabergé hay nuôi ngựa quý”, Barmak Nassirian, Phó Chủ tịch tổ chức Veterans Education Success - nhóm thúc đẩy các chương trình hỗ trợ giáo dục dành cho cựu binh - nói.

Minh An