Gìn giữ bản sắc, tinh hoa làng nghề Hà Nội qua các sản phẩm OCOP

Không gian du lịch tại làng lụa Vạn Phúc. Ảnh: Lê Minh

Làng nghề truyền thống - nền tảng phát triển sản phẩm OCOP

Hà Nội hiện có trên 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó có 318 làng nghề được công nhận là làng nghề truyền thống. Mỗi sản phẩm làng nghề không chỉ là một mặt hàng tiêu dùng thông thường mà còn là kết tinh của lịch sử, văn hóa, nghệ thuật và tinh thần dân tộc.

Chương trình OCOP giúp định danh và nâng cao giá trị cho các sản phẩm làng nghề thông qua việc tiêu chuẩn hóa quy trình sản xuất, cải tiến mẫu mã, xây dựng thương hiệu và kết nối thị trường. Nhờ đó, nhiều sản phẩm truyền thống từng bị mai một hoặc chỉ được tiêu thụ trong phạm vi hẹp đã có cơ hội “hồi sinh” và lan tỏa mạnh mẽ hơn.

Tiêu biểu là làng gốm Bát Tràng (huyện Gia Lâm) với hàng chục sản phẩm được xếp hạng OCOP từ 3 sao đến 5 sao. Những sản phẩm gốm tinh xảo, từ bộ ấm chén, bình hoa, tượng trang trí đến gạch gốm nghệ thuật… không chỉ thể hiện tay nghề bậc thầy mà còn mang đậm dấu ấn văn hóa Việt. Đáng chú ý, nhiều nghệ nhân đã biết cách lồng ghép các yếu tố thiết kế hiện đại vào sản phẩm truyền thống, tạo nên các dòng gốm vừa mới mẻ, vừa gần gũi với người tiêu dùng trẻ.

Tại làng Vạn Phúc (quận Hà Đông), lụa tơ tằm truyền thống được khoác lên mình hơi thở thời đại với những bộ sưu tập khăn lụa, vải thời trang, trang phục cao cấp đạt chuẩn OCOP. Các sản phẩm này không chỉ nổi bật bởi chất liệu mềm mại, nhẹ nhàng mà còn bởi họa tiết tinh tế, màu sắc thanh lịch – thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa nghệ thuật dệt cổ truyền và tư duy thiết kế hiện đại. Lụa Vạn Phúc đã xuất hiện tại nhiều hội chợ quốc tế, trở thành lựa chọn của nhiều nhà thiết kế thời trang trong nước.

Ngoài ra, còn có thể kể đến các sản phẩm nổi bật khác như: đồ mộc mỹ nghệ Chàng Sơn (huyện Thạch Thất), sản phẩm rèn Đa Sỹ (quận Hà Đông), khảm trai Chuôn Ngọ (huyện Phú Xuyên), nón lá Chuông (huyện Thanh Oai), bánh cốm Nguyên Ninh (quận Hoàn Kiếm), bánh chưng Tranh Khúc (huyện Thanh Trì)… Mỗi sản phẩm đều mang trong mình câu chuyện văn hóa riêng, phản ánh đặc trưng vùng miền và nét đẹp lao động của người Hà Nội.

Chương trình OCOP giúp nâng cao giá trị sản phẩm làng nghề

Chương trình OCOP không chỉ giúp nâng cao chất lượng sản phẩm mà còn là một chiến lược bài bản để phát triển kinh tế nông thôn theo hướng bền vững và hiện đại. Các làng nghề truyền thống, thông qua chương trình OCOP, đã từng bước đổi mới mô hình sản xuất, chú trọng đến tiêu chuẩn hóa, thiết kế bao bì, xây dựng thương hiệu và truy xuất nguồn gốc.

Nhờ sự hỗ trợ của chính quyền thành phố và các sở, ngành chuyên môn, nhiều cơ sở sản xuất làng nghề đã đầu tư máy móc hiện đại, áp dụng công nghệ cao để nâng cao năng suất, đồng thời vẫn bảo tồn phương pháp sản xuất thủ công truyền thống. Điều này giúp sản phẩm vừa giữ được "hồn cốt" truyền thống, vừa đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường hiện đại.

Tính đến cuối năm 2024, Hà Nội có gần 2.500 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, trong đó phần lớn là sản phẩm từ các làng nghề. Đây là con số ấn tượng, phản ánh nỗ lực không ngừng nghỉ của cả hệ thống chính quyền, doanh nghiệp và người dân trong việc xây dựng thương hiệu OCOP Hà Nội.

Bên cạnh đó, OCOP cũng là cầu nối hiệu quả giữa sản phẩm làng nghề và thị trường. Thông qua các hội chợ, triển lãm, sàn thương mại điện tử, chương trình OCOP giúp các sản phẩm làng nghề đến gần hơn với người tiêu dùng trong và ngoài nước. Nhiều sản phẩm đã được xuất khẩu sang các thị trường như Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ, châu Âu… tạo ra giá trị kinh tế lớn, đồng thời lan tỏa hình ảnh văn hóa Việt Nam ra thế giới.

Một hướng đi sáng tạo và đầy tiềm năng là kết nối sản phẩm OCOP với phát triển du lịch làng nghề. Hà Nội đã và đang triển khai nhiều mô hình tour du lịch gắn với trải nghiệm làm gốm tại Bát Tràng, dệt lụa tại Vạn Phúc, làm nón tại làng Chuông hay làm bánh truyền thống tại Xuân Đỉnh… Những trải nghiệm này không chỉ mang đến giá trị văn hóa sâu sắc mà còn giúp du khách hiểu và trân trọng hơn giá trị lao động, đồng thời tạo đầu ra bền vững cho sản phẩm làng nghề.

Tuy nhiên, để sản phẩm OCOP thực sự trở thành động lực cho phát triển bền vững làng nghề, vẫn còn không ít thách thức. Nhiều làng nghề vẫn thiếu chiến lược dài hạn trong việc đào tạo nhân lực kế thừa, chưa đầu tư đầy đủ vào khâu nghiên cứu thị trường, thiết kế bao bì hay xây dựng câu chuyện thương hiệu. Ngoài ra, môi trường làng nghề cũng cần được cải thiện để đảm bảo phát triển xanh, sạch và thân thiện với du lịch.

Mây Hạ