Gieo neo thi hành án dân sự vùng cao-Bài 2: Những người làm một nghề, nhưng phải biết nhiều nghề

Khi chấp hành viên phải "diễn nhiều vai"

Cục trưởng Cục Thi hành án dân sự tỉnh Lào Cai, đồng chí Đỗ Ngọc Ba, đúc kết một câu ngắn gọn nhưng chất chứa tất cả mọi sự khó khăn, nặng nhọc của người làm nghề thi hành án: “Chấp hành viên vùng cao phải biết làm cả... cán bộ dân vận, nhà ngoại giao, điều tra viên, chuyên gia tâm lý, người anh em dân bản và có lúc là cả vai trò... nhà nông”.

Quả thật, trong nhiều tình huống, chấp hành viên không thể đơn thuần áp dụng quy định cứng nhắc. Giữa vùng đất mà sự hiểu biết pháp luật của đồng bào dân tộc vẫn còn nhiều hạn chế, lòng tin dành cho luật pháp còn chưa vững vàng thì trước khi thi hành bản án, người thi hành phải học cách để... được lắng nghe.

Ở những xã giáp biên như Bát Xát, Mường Khương, Si Ma Cai..., nơi người dân tộc thiểu số còn gìn giữ nếp sống cổ truyền và tin tưởng sâu sắc vào những người “gần dân, sống cùng dân”, chấp hành viên buộc phải tìm đến những người có uy tín trong cộng đồng.

“Cán bộ thi hành án dân sự nói, đôi khi đồng bào dân tộc thiểu số không nghe, vì hay nói luật, nói lý. Còn các anh Bộ đội Biên phòng rất gần dân, sát dân, hiểu dân, rất được đồng bào dân tộc thiểu số yêu quý. Vì thế, chỉ cần Bộ đội Biên phòng lên tiếng, là đồng bào tin và nghe theo. Khi thực thi nhiệm vụ mà gặp những trường hợp khó vận động, chúng tôi cũng hay phối hợp với các anh Bộ đội Biên phòng. Nhờ vậy, mọi việc cũng thuận lợi hơn, giảm được số vụ phải cưỡng chế thi hành”, đồng chí Vũ Ngọc Phương, Chi cục trưởng Chi cục Thi hành án dân sự huyện Bát Xát, kể lại.

Một vụ cưỡng chế, kê biên tài sản để thi hành án. Ảnh do Cục Thi hành án dân sự tỉnh Lào Cai cung cấp

Không chỉ Bộ đội Biên phòng mà vai trò của già làng, trưởng bản, cán bộ hội phụ nữ, đoàn viên, thanh niên... cũng không thể thiếu trong mỗi vụ vận động thi hành án. Chỉ khi đồng bào hiểu và đồng thuận, một bản án mới thật sự đi vào đời sống.

“Với đồng bào dân tộc thiểu số, họ rất tin tưởng già làng, trưởng bản. Vì thế, khi triển khai bất cứ nhiệm vụ nào liên quan tới bà con đồng bào dân tộc thiểu số, tôi đều liên hệ và nhờ già làng, trưởng bản hỗ trợ. Ấy thế mà vẫn bị... phạt vạ vì lần lơ đễnh “cầm đèn chạy trước trưởng bản”, vào nhà người dân khi họ đã treo khăn đỏ trước cửa thông báo không tiếp người lạ trong thời gian gia đình kiêng cữ”, đồng chí Nguyễn Thị Thu Thủy (chấp hành viên Cục Thi hành án dân sự tỉnh Lào Cai) chia sẻ.

Căng mình trước áp lực không tên

Không chỉ đối mặt với những người dân, chấp hành viên còn nhiều lần phải... đối mặt với áp lực từ chính quyền địa phương.

Đồng chí Nguyễn Văn Mười, Chi cục trưởng Chi cục Thi hành án dân sự huyện Bảo Thắng kể lại một vụ tưởng như đơn giản nhưng đã khiến cả đơn vị phải "nín thở" nhiều ngày. Đó là vụ thi hành bản án buộc một đối tượng trả 100 triệu đồng. Khi được vận động, thuyết phục tự giác chấp hành phán quyết của tòa án, đối tượng thách thức lực lượng thi hành án: Không ai có thể “lấy” được tài sản của ông ấy. Vấn đề càng trở nên phức tạp hơn khi kê biên ngôi nhà có giá hơn 3 tỷ đồng của đối tượng, hàng loạt chủ nợ khác kéo đến kiện tiếp. Theo 10 bản án được tuyên, tổng số tiền mà đối tượng phải thi hành lên tới 1,2 tỷ đồng.

Trước ngày tổ chức cưỡng chế, bỗng dưng có điện thoại của một lãnh đạo huyện gọi tới. “Chúng tôi không biết đối tượng kia đã nói những gì, nhưng lãnh đạo huyện gọi hỏi rất cụ thể”, đồng chí Mười kể. Tuy nhiên, sau khi được giải thích cặn kẽ và đối chiếu bản án, chính vị lãnh đạo này đã gọi lại cho đối tượng, yêu cầu phải chấp hành nghiêm luật pháp.

“Đó là lúc chúng tôi thấy thực sự yên tâm với công việc giữ gìn công lý. Quả thực, nếu chấp hành viên không vững về nghiệp vụ và lập trường, trong những tình huống như vậy rất có thể sẽ khiến mọi thứ đi chệch hướng”, đồng chí Mười nói.

Trở thành điều tra viên bất đắc dĩ

Vụ việc ám ảnh nhất với Cục trưởng Đỗ Ngọc Ba lại không đến từ xung đột quyền lợi kinh tế, mà là nỗi đau dai dẳng của một gia đình bị hại trong vụ án giết người.

Một vụ ẩu đả ở phường Pom Hán (TP Lào Cai) khiến một người tử vong, một người bị thương. Đối tượng gây án bị tuyên án tù chung thân, bồi thường tổng cộng 146 triệu đồng, nhưng chỉ mới nộp 20 triệu đồng, sau đó “chây ỳ”, mặc kệ mọi yêu cầu.

“Hai vợ chồng bị hại, vợ bị giết, chồng bị thương tật vĩnh viễn 20%, gia cảnh rất khó khăn. Nhưng đối tượng bị tuyên án chung thân nên thờ ơ với mọi yêu cầu, gia đình đối tượng cũng khăng khăng “không có tài sản”. Tôi bèn quay lại hồ sơ, dò từng chi tiết, tra cứu từng trang sổ địa chính của địa phương, tìm kiếm thông tin từ mọi đầu mối”, đồng chí Ba nhớ lại.

Và rồi, một manh mối nhỏ từ bộ hồ sơ xin cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu căn nhà tập thể cũ được hé lộ. Căn nhà đó là tài sản chung của vợ chồng đối tượng. Sau hàng loạt đợt vận động và cảnh báo cưỡng chế, cuối cùng, gia đình cũng chấp nhận thi hành toàn bộ khoản tiền 126 triệu đồng còn lại.

“Ngày nhận được tiền, gia đình bị hại lên cảm ơn, nhưng tôi từ chối không nhận quà của gia đình, giải thích rõ đây là tiền bồi thường tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của bị hại, việc làm cho bản án được thực thi đến cùng là trách nhiệm của chúng tôi”, đồng chí Đỗ Ngọc Ba kể thêm.

Chuyện... chu kỳ sinh học của cây quế

Ở một vụ khác tại huyện Bảo Yên (tỉnh Lào Cai), lực lượng thi hành án phải tiến hành cưỡng chế 3,6ha đất trồng cây quế và cây vải của một gia đình chây ỳ nghĩa vụ. Nhưng phá bỏ hàng loạt cây quế giữa lúc không đúng mùa thu hoạch sẽ khiến gia đình thiệt hại nặng và dễ nảy sinh mâu thuẫn.

Phó cục trưởng Cục Thi hành án dân sự tỉnh Lào Cai Nguyễn Huy Đàm, người từng công tác trong Quân đội, sau chuyển ngành sang công tác bên lĩnh vực thi hành án dân sự, kể tiếp về vụ cưỡng chế chặt 3,6ha cây quế và cây vải. “Chúng tôi phải tính đúng chu kỳ sinh học của cây quế để khi cưỡng chế chặt bỏ số cây quế, gia đình đối tượng vẫn có thể thu hoạch được quế thành phẩm đạt chất lượng”, đồng chí Nguyễn Huy Đàm cho biết.

Từ những câu chuyện đó, có thể thấy, chấp hành viên vùng cao không chỉ thực thi bản án mà còn là người kết nối, gỡ rối, hàn gắn. Làm sai "một ly", không chỉ ảnh hưởng đến vụ việc mà còn có thể làm rạn vỡ niềm tin của cả cộng đồng với pháp luật.

“Chúng tôi luôn đặt tuyên truyền và vận động lên hàng đầu. Cưỡng chế là biện pháp cuối cùng. Làm sao để không phải cưỡng chế, đó mới là thành công”, đồng chí Đỗ Ngọc Ba nhấn mạnh.

Ở những bản làng mù sương, mỗi bản án thi hành được không phải là sự kết thúc, mà là sự khởi đầu cho một niềm tin. Tin vào luật pháp, vào công lý và vào những người thầm lặng đi dựng lại trật tự giữa ngổn ngang đời sống.

(còn nữa)

CHIẾN THẮNG