Giáo viên dạy nghề hưởng mức phụ cấp độc hại chưa tương xứng với tính chất công việc

Trong bối cảnh đất nước tập trung phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, giáo dục nghề nghiệp giữ vai trò quan trọng trong việc cung cấp lực lượng lao động kỹ năng cao cho nền kinh tế. Đặc biệt, tại Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo đặt ra nhiệm vụ, giải pháp: Có chính sách thu hút chuyên gia, người lao động tay nghề cao tham gia giảng dạy, hướng dẫn kỹ năng nghề.

Để thực hiện nhiệm vụ này, bên cạnh các chính sách chung về tiền lương, việc áp dụng phụ cấp nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm cho nhà giáo dạy nghề là một trong những giải pháp quan trọng. Mức phụ cấp này đã được nêu trong Dự thảo Nghị định chính sách tiền lương, chế độ phụ cấp đối với nhà giáo. Theo đó, ngoài lương, nhà giáo dạy nghề được hưởng các loại phụ cấp nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm gồm các mức 0,1 đến 0,4 theo điều kiện được quy định.

Tuy nhiên, lãnh đạo một số trường cho rằng hệ số phụ cấp này không thay đổi so với quy định hiện hành trong thời gian dài và chưa thực sự tương xứng với cường độ lao động và rủi ro nghề nghiệp của thầy cô dạy nghề hiện nay.

Nguồn cung giáo viên, giảng viên trường nghề còn hạn chế do chế độ chưa tương xứng

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Lê Hữu Sỹ - Hiệu trưởng Trường Trung cấp Kỹ nghệ Hà Tĩnh chia sẻ, hiện nay, chế độ ưu đãi, hỗ trợ dành cho nhà giáo dạy nghề chưa tương xứng so với đóng góp của họ.

Thực tế, mặt bằng chế độ chính sách của nhà giáo khối giáo dục nghề nghiệp hiện nay gần tương đương với khối giáo dục phổ thông, nhưng tính chất công việc đòi hỏi kỹ năng cao hơn. Giáo viên, giảng viên trường nghề không chỉ cần có nghiệp vụ sư phạm mà còn phải có kỹ năng thực hành thành thạo, có thể trực tiếp hướng dẫn học viên trong môi trường lao động thực tế.

Mặt khác, nguồn cung giáo viên, giảng viên cho các trường nghề hiện còn rất hạn chế. Sinh viên tốt nghiệp các trường sư phạm kỹ thuật hoặc trường đào tạo khối kỹ thuật thường không mặn mà với việc trở thành giáo viên, giảng viên dạy nghề, do thu nhập thấp hơn nhiều so với làm việc tại doanh nghiệp. Chính vì vậy, cơ sở giáo dục nghề nghiệp, nhất là các trường nghề nhỏ tại địa phương đang gặp nhiều khó khăn trong tuyển dụng, đặc biệt là tìm kiếm và giữ chân những người có tay nghề cao và năng lực sư phạm vững vàng.

Ví dụ, một người tốt nghiệp trường đào tạo về kỹ thuật nếu làm giáo viên trường trung cấp nghề thì với hệ số lương hiện nay thu nhập chỉ khoảng 5-7 triệu đồng mỗi tháng. Trong khi đó, nếu họ làm kỹ sư tại doanh nghiệp, đúng chuyên môn được đào tạo, mức lương và chế độ đãi ngộ cao hơn rất nhiều.

Trong những năm qua, không ít trường nghề mất đi một lượng lớn thầy cô có tay nghề do nghỉ hưu hoặc chuyển sang làm việc tại doanh nghiệp hay tự tìm hướng khác để cải thiện thu nhập. Trong khi đó, việc tuyển dụng giáo viên trẻ lại vô cùng khó khăn, khiến các cơ sở giáo dục nghề nghiệp thiếu nhân lực giảng dạy chất lượng cao.

Những năm gần đây, giáo dục nghề nghiệp đã được Đảng và Nhà nước quan tâm hơn thông qua nhiều chính sách, nghị quyết khẳng định vai trò của giáo dục nghề nghiệp. Đặc biệt, tại Nghị quyết số 71-NQ/TW nêu: Giáo dục nghề nghiệp giữ vai trò then chốt trong phát triển lực lượng lao động kỹ năng cao.

Tuy nhiên, trên thực tế, lĩnh vực này vẫn chưa được đầu tư đúng với vai trò được nêu. Điển hình như mức phụ cấp nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm vẫn được giữ nguyên sau 17 năm áp dụng dù đã không còn phù hợp với bối cảnh kinh tế, xã hội hiện nay.

Mức phụ cấp này hiện được quy định tại Nghị định 113/2015/NĐ-CP quy định phụ cấp đặc thù, phụ cấp ưu đãi, phụ cấp trách nhiệm công việc và phụ cấp nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm đối với nhà giáo trong các cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập. Trước đó, tại Nghị định số 43/2008/NĐ-CP ngày 8/4/2008 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành điều 32 và điều 72 của Luật Dạy nghề cũng quy định mức phụ cấp này.

Thầy Lê Hữu Sỹ - Hiệu trưởng Trường Trung cấp Kỹ nghệ Hà Tĩnh. Ảnh: website nhà trường

Song, thầy Sỹ cũng nhấn mạnh: “Việc điều chỉnh hệ số phụ cấp độc hại đối với nhà giáo hiện nay còn cần phải căn cứ theo quy định chung về phụ cấp ngành nghề độc hại, nguy hiểm. Hiện nay, mức hưởng phụ cấp độc hại đối với cán bộ công chức, viên chức được thực hiện theo Thông tư 07/2005/TT-BNV của Bộ Nội vụ số 07/2005/TT-BNV ngày 05 tháng 01 năm 2005 hướng dẫn thực hiện chế độ phụ cấp độc hại nguy hiểm đối với cán bộ, công chức, viên chức.

Nếu hệ số phụ cấp chung cho cán bộ, viên chức làm việc trong môi trường nặng nhọc, độc hại chưa có sự thay đổi, thì ngành giáo dục cũng rất khó để điều chỉnh mức riêng”.

Cùng bàn về vấn đề này, Thạc sĩ Nguyễn Công Hùng - Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Thủy sản và Công nghệ Thực phẩm (Hải Phòng) cho rằng giáo viên, giảng viên dạy nghề khi giảng dạy thực hành thường xuyên phải tiếp xúc trực tiếp với máy móc, hóa chất, tiếng ồn, khói bụi và các yếu tố tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn lao động.

Ngoài ra, việc hướng dẫn người học thực hành trong môi trường sản xuất mô phỏng hoặc xưởng nghề đòi hỏi thầy cô vừa phải có kỹ năng nghề cao, vừa phải đảm bảo an toàn cho người học trong từng thao tác. Cường độ làm việc lớn, áp lực cao nhưng chế độ phụ cấp và bảo hộ lao động chưa tương xứng khiến nhiều thầy cô gặp khó khăn trong việc gắn bó lâu dài với nghề.

Trong khi chính sách cải cách tiền lương vẫn chưa được triển khai thực tế, giá cả thị trường liên tục biến động khiến đời sống của giáo viên, giảng viên dạy nghề gặp nhiều khó khăn hơn. Hiện nay, mức phụ cấp 0,1-0,4 là khá thấp, không còn phù hợp với mặt bằng giá cả và điều kiện làm việc hiện tại của thầy cô trường nghề. Do đó, cần xem xét điều chỉnh tăng mức phụ cấp này để đảm bảo quyền lợi cho nhà giáo, nhất là trong bối cảnh chi phí sinh hoạt ngày càng cao.

Giảng viên Trường Cao đẳng Thủy sản và Công nghệ Thực phẩm trong một tiết thực hành. Ảnh: website nhà trường

Cần cơ chế đãi ngộ và đầu tư đồng bộ để phát triển giáo dục nghề nghiệp

Trước những điểm khó trên, lãnh đạo trường nghề kiến nghị cần có chính sách đãi ngộ, phụ cấp và đầu tư phù hợp hơn để thu hút và giữ chân đội ngũ giáo viên, giảng viên có trình độ cao.

Theo Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Thủy sản và Công nghệ Thực phẩm (Hải Phòng), thực tế cho thấy, ở các trường nghề tại địa phương rất khó thu hút đội ngũ nhà giáo có trình độ cao bởi chế độ đãi ngộ còn hạn chế. Trong khi đó, những trường đào tạo nghề lớn có nguồn thu ngoài ngân sách, quỹ hỗ trợ hoặc các khoản thu nhập tăng thêm cho giáo viên, giảng viên nên có điều kiện ưu đãi tốt hơn. Điều này khiến nhiều thầy cô có tay nghề, có năng lực thường lựa chọn gắn bó với các cơ sở lớn, nơi có điều kiện làm việc và thu nhập ổn định hơn.

“Tôi mong muốn Nhà nước và các đơn vị liên quan cần xem xét để đội ngũ nhà giáo cũng như cán bộ trong các cơ sở giáo dục nghề nghiệp được hưởng chế độ đãi ngộ phù hợp với đặc thù nghề tương xứng với những đóng góp của họ.

Bên cạnh các ngành nghề độc hại cần được hưởng phụ cấp đặc thù, Nhà nước nên xem xét bổ sung thêm một khoản phụ cấp nghề riêng cho giáo viên, giảng viên dạy nghề có tay nghề cao nhằm khuyến khích họ gắn bó lâu dài với công việc, và đặc biệt là có thể thu hút những người có năng lực về đào tạo nghề, để tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao đóng góp cho sự phát triển của đất nước.

Cùng với đó, cần tạo cơ chế thông thoáng hơn trong chính sách tài chính, đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị thực hành, giúp nâng cao chất lượng đào tạo và môi trường làm việc của nhà giáo dạy nghề”, thầy Hùng bày tỏ.

Thạc sĩ Nguyễn Công Hùng - Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Thủy sản và Công nghệ Thực phẩm (ngoài cùng bên phải) tặng phần thưởng cho các em học sinh, sinh viên hoàn thành xuất sắc nội dung thực tập, trải nghiệm tại doanh nghiệp hè. Ảnh: website nhà trường

Trong khi đó, Hiệu trưởng Trường Trung cấp Kỹ nghệ Hà Tĩnh cho rằng, các chính sách ưu đãi, chế độ đầu tư cho cơ sở vật chất, trang thiết bị đào tạo, cũng như chế độ khác dành cho đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý trường nghề vẫn còn hạn chế, chưa tương xứng với những kỳ vọng và mục tiêu nêu trong nghị quyết về đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Công tác phân luồng học sinh hiện nay cũng gặp một số khó khăn dẫn đến việc tuyển sinh vào trường nghề chưa đạt như kỳ vọng. Sau khi tốt nghiệp trung học phổ thông, phần lớn học sinh lựa chọn học đại học; số còn lại chủ yếu trở thành lao động tự do, đi xuất khẩu lao động, rất ít em tiếp tục học tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp.

Mặt khác, nhiều doanh nghiệp hiện nay chưa thực sự quan tâm đến việc phối hợp với trường nghề trong công tác đào tạo. Không ít doanh nghiệp có xu hướng tự đào tạo lao động theo nhu cầu thực tế, thay vì tuyển dụng người đã qua đào tạo nghề. Những doanh nghiệp cần lao động có tay nghề cao thì thường ưu tiên tuyển dụng sinh viên tốt nghiệp từ các trường đại học, khiến cơ hội việc làm cho học viên trường nghề càng bị thu hẹp.

Vì vậy, để nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống giáo dục nghề nghiệp, cần có chính sách đồng bộ hơn trong việc đầu tư, hỗ trợ và tạo cơ chế phối hợp giữa Nhà nước - nhà trường - doanh nghiệp. Trước hết, Nhà nước cần tăng mức đầu tư cho cơ sở vật chất, thiết bị đào tạo thực hành, đồng thời rà soát, điều chỉnh chính sách tiền lương, phụ cấp, chế độ đãi ngộ cho đội ngũ nhà giáo dạy nghề, giúp họ yên tâm công tác và gắn bó lâu dài với nghề.

Việc tăng cường gắn kết với doanh nghiệp trong đào tạo, thực hành và tuyển dụng cũng là yếu tố quan trọng, góp phần hình thành lực lượng lao động có kỹ năng, đáp ứng yêu cầu của thị trường và mục tiêu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao của đất nước.

Cùng với đó, cần đẩy mạnh công tác truyền thông, hướng nghiệp để thay đổi nhận thức xã hội về việc học nghề, giúp học sinh và phụ huynh thấy rõ cơ hội việc làm, thu nhập và con đường phát triển bền vững của người lao động qua đào tạo nghề.

Hồng Mai