Giao thông công cộng - vận tải xanh: xây dựng lộ trình thay đổi từ nhận thức người dân

Vượt xa kế hoạch

Ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường là hai vấn đề, thách thức lớn đối với TP Hà Nội. Nhiều giải pháp đang được Hà Nội triển khai trong đó đặc biệt là phát triển phương tiện công cộng. Mới đây, Hà Nội ban hành Kế hoạch số 49 ngày 19/5/2025 nhằm cụ thể hóa lộ trình chuyển đổi và phát triển hệ thống vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt điện, năng lượng xanh.

Theo đó, đến hết năm 2030, toàn bộ xe buýt trên địa bàn TP Hà Nội sẽ sử dụng nhiên liệu xanh. Thời gian qua, các sở, ban, ngành và DN trên địa bàn Thủ đô Hà Nội luôn đặt tiêu chí, chuyển đổi phương tiện giao thông xanh là nhiệm vụ cấp thiết, cần triển khai quyết liệt, khẩn trương theo các chỉ đạo của Chính phủ, HĐND và UBND TP.

Ở Việt Nam, việc sử dụng phương tiện năng lượng xanh đã không còn mới, tuy nhiên, số người dân chưa có thói quen sử dụng phương tiện công cộng để đi lại, phần lớn vẫn phụ thuộc vào phương tiện cá nhân chạy bằng nhiên liệu xăng, dầu. Mặc dù còn nhiều khó khăn thách thức, tuy nhiên, TP Hà Nội là một trong những địa phương đi đầu cả nước trong chuyển đổi năng lượng xanh ngành GTVT.

Tỷ lệ xanh hóa phương tiện giao thông là sự cố gắng, nỗ lực của cả các DN và TP. Cùng với đó, Hà Nội đã cấp phép hoạt động cho hàng nghìn xe taxi điện; đưa xe đạp, xe đạp điện công cộng vào phục vụ nhu cầu đi lại của người dân tại một số quận nội thành.

Bên cạnh đó, Hà Nội cũng đã có 2 tuyến đường sắt đô thị đi vào hoạt động. Với năng lực vận tải hành khách khối lớn, hiệu quả về giảm thiểu ùn tắc giao thông, tính tiện lợi trong việc đi lại bằng tàu điện ở Hà Nội đã được thấy rõ.

Người dân Hà Nội dần chuyển thói quen sử dụng phương tiện cá nhân sang sử dụng các phương tiện công cộng. Ảnh: Phạm Hùng

Dù còn nhiều khó khăn thách thức nhưng Hà Nội đã đi đúng hướng trên con đường chuyển đổi phương thức vận tải hành khách công cộng (VTHKCC). Việc sử dụng phương tiện xanh trong VTHKCC không chỉ góp phần rất tích cực bảo vệ môi trường mà còn tạo nên sức hút mạnh mẽ với người dân, dần thay đổi thói quen sử dụng xe cá nhân, chuyển sang tàu điện, xe buýt.

Ông Thái Hồ Phương – Giám đốc Trung tâm Quản lý và vận hành giao thông TP Hà Nội cho biết, đến thời điểm hiện tại, trên địa bàn TP Hà Nội có 17 tuyến xe buýt điện với 392 phương tiện sử dụng nhiên liệu sạch. Theo kế hoạch, năm 2026 lượng xe buýt sử dụng nhiên liệu sạch đạt 15%, tuy nhiên, hết tháng 8/2025 tỷ lệ xe buýt sử dụng nhiên liệu điện đã đạt 20,9%.

“Kế hoạch đến năm 2030 Hà Nội sẽ hoàn thành việc chuyển đổi phương tiện xe buýt xanh. Trong quá trình thực hiện, chúng tôi tiếp tục có những giải pháp đẩy nhanh tiến độ chuyển đổi phương tiện xe buýt xanh. Hiện nay, đơn vị cũng đang tiếp tục khảo sát, tổ chức luồng tuyến xe buýt, đồng thời, chuẩn bị áp dụng thẻ vé liên thông giữa xe buýt và tàu điện nhằm tăng cường kết nối, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân” – ông Thái Hồ Phương cho biết thêm.

Ông Khuất Việt Hùng, Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty TNHH MTV Đường sắt Hà Nội cho biết, hai tuyến đường sắt đô thị thời gian qua đã tạo ra sự thay đổi lớn với dịch vụ vận tải công cộng chất lượng cao và sạch.

“Lấy ví dụ, tuyến Cát Linh - Hà Đông hiện có thể phục vụ 170 - 200 khách/lượt nên dư năng lực. Công ty đã thúc đẩy kết nối để người dân đi đến nhà ga nhanh nhất, dễ nhất và rẻ nhất bằng kết nối với các hãng xe công nghệ như Grab, Be, Xanh; bố trí trạm xe buýt gần nhà ga; tăng cường trông giữ phương tiện tại nhà ga; tổ chức xe buýt nhỏ, xe điện…” – ông Khuất Việt Hùng thông tin thêm.

Chị Chu Thị Lan Anh, trú tại Phường Hà Đông, Hà Nội chia sẻ: “Tôi đã chuyển sang sử dụng tàu điện để đi làm gần 2 năm nay. Việc đi lại bằng tàu điện thuận lợi hơn rất nhiều và tiết kiệm về kinh tế, thời gian cũng như an toàn, văn minh hơn phương tiện cá nhân. Các loại hình VTHKCC sử dụng nhiên liệu sạch không chỉ bổ trợ cho nhau về tính kết nối, vận chuyển mà còn đang cùng góp phần hình thành một hệ sinh thái của giao thông xanh".

Đủ khả năng và tiềm lực

Tuy nhiên, theo đại diện sở Xây dựng Hà Nội, các phương tiện vận tải công cộng đến nay chỉ đáp ứng được 19,5% nhu cầu đi lại của Nhân dân. Trong khi đó, Hà Nội hiện có khoảng 8 triệu xe máy, gần 1,5 triệu xe ô tô. Tốc độ gia tăng phương tiện cá nhân của TP là 4,5%/năm. Quy hoạch dành cho giao thông tĩnh phải đạt 3 - 4%, nhưng Hà Nội hiện chưa đạt 1%. Cùng với đó, tỷ lệ diện tích đất dành cho giao thông trên diện tích đất xây dựng đô thị ở Hà Nội chỉ đạt 12 - 13% - mới đạt một nửa so với quyết định của Chính phủ về quy hoạch giao thông vận tải Hà Nội (chỉ tiêu quy hoạch là 20 - 26% cho đô thị trung tâm)...

Mặc dù TP đã nỗ lực phát triển hệ thống giao thông, song không thể theo kịp sự gia tăng nhanh chóng của phương tiện cá nhân, đặc biệt, sau dịch Covid-19, từ đó, gia tăng tình trạng ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường.

Theo chuyên gia giao thông, Thạc sĩ Nguyễn Văn Dương, Hà Nội có đủ khả năng, tiềm lực để phát triển giao thông xanh. Tuy nhiên, việc sử dụng phương tiện cá nhân để di chuyển đã trở thành thói quen “ăn sâu, khó bỏ”. Do vậy, để có thể chuyển đổi sang sử dụng giao thông xanh thành công, TP Hà Nội cần có một lộ trình, chính sách cụ thể, chi tiết về cả nhận thức của người dân cũng như xây dựng cơ sở hạ tầng.

“Hà Nội cần tăng thêm nhiều ưu đãi để thúc đẩy các DN kinh doanh vận tải hành khách công cộng, hướng tới sử dụng xe buýt chạy bằng điện. Song song với đó là các biện pháp hạn chế xe cá nhân để hướng người dân đến với VTHKCC, vừa bảo đảm hiệu quả kinh tế, vừa hạn chế tối đa trở ngại cho phương tiện này khi lưu thông trên đường" - Chuyên gia giao thông, Thạc sĩ Nguyễn Văn Dương cho biết.

Theo vị chuyên gia này, muốn lộ trình chuyển đổi phương tiện vận tải công cộng sử dụng năng lượng xanh thành công, Chính phủ cũng như các địa phương cần đầu tư toàn diện, mạnh mẽ trong 30 năm tới nhất là hạ tầng cung cấp năng lượng, nhiên liệu cho xe buýt xanh. Hiện vấn đề này còn rất hạn chế do vốn đầu tư lớn, là thách thức không nhỏ với các đơn vị vận tải. Muốn các DN có thể sử dụng đại trà xe buýt điện, TP Hà Nội cũng cần bảo đảm nguồn cấp điện, các vị trí xây dựng trạm sạc. Nếu giao cho DN tự xây dựng cần có cơ chế ưu đãi đầu tư, hỗ trợ vốn để DN thực hiện.

Phạm Công