Giáo dục Việt Nam sau 80 năm: Đổi mới, hướng tới giáo dục hiện đại, nhân văn

4 bài học lớn từ chặng đường 80 năm giáo dục

Ngay sau khi giành được độc lập, Bộ Quốc gia Giáo dục được thành lập với nhiệm vụ xây dựng một nền giáo dục mới của dân, do dân và vì dân. Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, nền giáo dục cách mạng được xác lập với ba phương châm cốt lõi: dân tộc hóa, khoa học hóa, đại chúng hóa.

Giai đoạn 1945–1954, phong trào Bình dân học vụ và Bổ túc văn hóa đã xóa mù chữ cho hàng triệu người, nâng cao dân trí. Bất chấp chiến tranh, hệ thống trường lớp không ngừng được mở rộng, đào tạo nên thế hệ công dân kháng chiến - nguồn nhân lực cốt cán cho sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc.

Từ 1954 đến 1975, dù đất nước bị chia cắt và chìm trong khói lửa chiến tranh, giáo dục vẫn đạt được nhiều thành tựu nổi bật. Cuộc cải cách giáo dục năm 1956 đã xây dựng hệ thống giáo dục quốc dân hoàn chỉnh. Miền Bắc cơ bản xóa nạn mù chữ. Hàng vạn cán bộ, trí thức, kỹ sư, bác sĩ, giáo viên được đào tạo trong nước và ở các nước xã hội chủ nghĩa. Học sinh miền Nam được nuôi dưỡng, đào tạo trên đất Bắc đã trở thành nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp thống nhất và xây dựng đất nước.

Giai đoạn 1975–1986, đất nước gặp nhiều khó khăn do hậu quả chiến tranh và cơ chế quản lý tập trung, bao cấp. Tuy nhiên, giáo dục vẫn duy trì và mở rộng mạng lưới trường lớp, thống nhất hệ thống giáo dục quốc dân, thành công trong xóa mù chữ, nâng cao dân trí. Đồng thời, ngành đã xây dựng hệ thống chính sách giáo dục toàn diện, làm kim chỉ nam cho hoạt động nhiều năm sau đó.

Từ năm 1986 đến nay, trong công cuộc đổi mới và hội nhập, giáo dục được xác định là quốc sách hàng đầu. Nghị quyết 29-NQ/TW năm 2013 trở thành nền tảng đặc biệt quan trọng cho đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Hệ thống pháp luật và chính sách không ngừng được hoàn thiện, tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho đổi mới. Hai lần cải cách chương trình giáo dục phổ thông (năm 2006 và 2018), đặc biệt là chương trình năm 2018, đã đánh dấu bước ngoặt lớn khi chuyển từ dạy học nặng truyền thụ sang phát triển năng lực, phẩm chất người học, tạo nên diện mạo mới cho giáo dục cả về quy mô và chất lượng.

Tại Lễ khai giảng và kỷ niệm 80 năm truyền thống ngành giáo dục, Tổng Bí thư Tô Lâm trao Huân chương Lao động hạng Nhất tặng Bộ Giáo dục và Đào tạo. Ảnh: PV

Từ hành trình 8 thập kỷ, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn rút ra những bài học còn nguyên giá trị cho sự phát triển giáo dục hôm nay. Bài học thứ nhất là kiên định định vị con người ở vị trí trung tâm, coi hạnh phúc người học và sự tiến bộ xã hội là thước đo quan trọng, không chạy theo quy mô hay thành tích, mà hướng vào chất lượng thực và sự phát triển toàn diện.

Bài học thứ hai là thể chế phải đi trước một bước. Luật pháp, chính sách rõ ràng, đồng bộ, khả thi, minh bạch, kèm theo cơ chế giải trình, giám sát hiệu quả sẽ tạo điểm tựa bền vững cho đổi mới.

Bài học thứ ba là giáo dục phải là sự nghiệp của toàn dân, gắn liền với thực tiễn cuộc sống. Mọi chủ trương, quyết sách lớn cần được đo lường khách quan, lắng nghe nhà giáo, học sinh, phụ huynh và chuyên gia, tạo sự đồng thuận và huy động sức mạnh cộng đồng.

Bài học thứ tư là nhà giáo giữ vai trò quyết định trong thực hiện các quyết sách. Nếu không có đội ngũ đủ phẩm chất, năng lực và điều kiện nghề nghiệp tương xứng thì mọi chương trình, sách giáo khoa, thiết bị hay công nghệ đều không thể phát huy hết tác dụng.

Giáo dục Việt Nam đến 2045: Kiến tạo tương lai từ tri thức và nhân cách

Gửi thông điệp nhân dịp 80 năm thành lập ngành, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn khẳng định: Sự nghiệp giáo dục và đào tạo là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân. Với sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng, sự quản lý hiệu quả của Nhà nước, sự đồng hành của nhân dân và cộng đồng doanh nghiệp, cùng tinh thần trách nhiệm và khát vọng đổi mới của đội ngũ nhà giáo, ngành giáo dục có đầy đủ cơ sở để tin tưởng vào những bước tiến vững chắc.

Tiếp tục kiên định mục tiêu nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Ảnh: PV

Tiếp tục kiên định mục tiêu nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển giáo dục bao trùm, công bằng, chất lượng, gắn kết chặt chẽ giáo dục với khoa học công nghệ và thị trường lao động, ngành giáo dục hướng tới xây dựng nền giáo dục Việt Nam tiên tiến, hiện đại, nhân văn, đậm đà bản sắc dân tộc. Đây sẽ là nền tảng vững chắc để hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc vào năm 2045.

Phát biểu tại lễ khai giảng và kỷ niệm 80 năm thành lập ngành, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn đã điểm lại những kết quả đáng tự hào của giáo dục Việt Nam, từ phổ thông đến đại học, đồng thời khẳng định vai trò then chốt của giáo dục trong sự phát triển đất nước.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết, Việt Nam được quốc tế đánh giá là một trong những quốc gia có nền giáo dục phổ thông tốt, nhiều năm liền nằm trong nhóm 10 nước đạt thành tích cao nhất tại các kỳ thi Olympic quốc tế. Hiện cả nước có hơn 52.000 trường học, đáp ứng nhu cầu học tập cho 26 triệu học sinh, với 65% trường phổ thông đạt chuẩn. Đội ngũ 1,6 triệu nhà giáo được đào tạo bài bản, trong đó có những nhóm ưu tú không thua kém lực lượng giáo viên của bất kỳ quốc gia nào.

Ở bậc đại học và giáo dục nghề nghiệp, Việt Nam có 243 trường đại học, hơn 800 trường cao đẳng và trung cấp, với một số cơ sở thuộc nhóm 500 trường tốt nhất thế giới. Các trường đào tạo hầu hết các lĩnh vực, ngành nghề quốc tế đang có, đóng góp 75% sản phẩm nghiên cứu khoa học và sáng chế toàn quốc. Lực lượng nhà khoa học ngày càng đông đảo, nhiều người đã có đóng góp quan trọng trong nước và quốc tế.

“Đất nước ta có được cơ đồ và tiềm lực như hôm nay, có phần đóng góp quan trọng của giáo dục và đào tạo. Những gì ngành đã làm được trong 80 năm qua là một thành tựu to lớn, nếu không muốn nói là một kỳ tích,” Bộ trưởng nhấn mạnh.

Tại buổi lễ, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, trải qua 80 năm, đội ngũ nhà giáo Việt Nam lặng thầm mà bền bỉ, hy sinh, cống hiến vô cùng to lớn cho sự nghiệp “trồng người”. Thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Tổng Bí thư bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và tri ân chân thành tới các thế hệ thầy cô; mong các thầy cô tiếp tục nêu gương, đổi mới phương pháp, dẫn dắt học trò trên con đường tri thức và nhân cách; tiên phong chuyển đổi số, hướng dẫn học sinh, sinh viên sử dụng công nghệ (nhất là trí tuệ nhân tạo) một cách sáng tạo, hiệu quả, an toàn và nhân văn; tích cực tham gia đóng góp chính sách, cùng toàn ngành nâng cao chất lượng và công bằng trong giáo dục.

“Đảng ta luôn luôn xác định giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là động lực then chốt quyết định tương lai dân tộc”, Tổng Bí thư khẳng định.

Thu Hằng/VOV.VN