Giáo dục phổ thông - nghề nghiệp - thị trường lao động: Kết nối lỏng lẻo

Học sinh hệ trung cấp Trường Cao đẳng Thương mại (Đà Nẵng) thực hành nghiệp vụ nhà hàng. Ảnh: NTCC

Sự kết nối lỏng lẻo giữa giáo dục phổ thông - nghề nghiệp và thị trường lao động là một trong những nguyên nhân khiến việc phân luồng sau THCS còn nhiều nút thắt.

“Đứt gánh giữa đường”

Trung bình mỗi năm, số học sinh sau THCS của huyện Hòa Vang (Đà Nẵng) trúng tuyển vào lớp 10 các trường THPT công lập đạt từ 66% đến 68%, tính từ năm 2019 trở lại đây. Số học sinh vào học tại trung tâm giáo dục thường xuyên là 1.271 em, tỷ lệ 9,9%; số học sinh vào các cơ sở giáo dục nghề nghiệp: 1.019 em, tỷ lệ 7,9%; số học sinh học nghề tự do: 1.000 em, tỷ lệ 7,8%; số học sinh tham gia vào thị trường lao động không qua đào tạo: 348 em, tỷ lệ 2,7%; số học sinh còn lại là 483 em, chiếm tỷ lệ 3,8%.

Có khoảng 90% số học sinh huyện Hòa Vang khi vào học tại các trung tâm giáo dục thường xuyên đã đăng ký vừa học 7 môn văn hóa vừa học trung cấp nghề. Tuy nhiên, tỷ lệ học sinh đăng ký học nghề nhưng bỏ học nửa chừng khá cao.

Theo số liệu thống kê tại Trung tâm Giáo dục thường xuyên số 3 (Đà Nẵng) trong 4 năm từ 2019 đến 2022, toàn huyện có 594 em đăng ký nhưng chỉ có 193 em tốt nghiệp, đạt 32%. Với số liệu thống kê học sinh nhập học tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp là 1.019 em, chiếm 7,9% nhưng đến nay chỉ có 262 em, gồm 207 em đào tạo dài hạn, 55 em ngắn hạn được cấp chứng chỉ hoàn thành khóa học và trong đó 116 em có việc làm.

Lý do chung mà học sinh Trung tâm Giáo dục thường xuyên số 3 (Đà Nẵng) giải thích cho việc nghỉ học nghề do di chuyển quá xa; học cùng lúc 2 chương trình học nghề và văn hóa nên nhiều em không theo nổi, đành phải bỏ học.

Tuy nhiên, ông Lê Xuyên - Giám đốc Trung tâm Giáo dục thường xuyên số 3 thẳng thắn thừa nhận, dù có chức năng dạy nghề, song thực tế ở trung tâm hiện nay chủ yếu chỉ học văn hóa. Học nghề chỉ mang tính lý thuyết, vì không có điều kiện thực nghiệm, không có dụng cụ thực hành; không có cơ sở, đơn vị tiếp nhận học sinh tốt nghiệp nghề khi ra trường dẫn đến thiếu hiệu quả rõ nét.

“Nhiều công ty khi tìm lao động, họ chấp nhận tuyển lao động chưa qua đào tạo rồi tự dạy hệ sơ cấp theo nhu cầu mà không tiếp nhận học sinh tốt nghiệp trung cấp nghề. Bởi khi làm việc, ít em đáp ứng được yêu cầu trong khi lương theo quy định lại cao hơn, chưa kể doanh nghiệp phải đào tạo lại là thực trạng có thực”, ông Xuyên cho hay.

Ở một góc độ khác, ông Nguyễn Thanh Lịch - Trưởng phòng GD&ĐT quận Liên Chiểu (Đà Nẵng) so sánh: “Qua theo dõi, chúng tôi thấy số học sinh sau THCS của quận đăng ký học nghề tại Trường Cao đẳng Giao thông Vận tải Trung ương 5 đóng chân trên địa bàn quận ổn định.

Trong khi đó học sinh học nghề ở những địa điểm cách xa thường bỏ học giữa chừng. Khoảng cách di chuyển không phù hợp với điều kiện học sinh sau THCS là một lý do. Nhưng điều quan trọng nhất, học nghề để phục vụ nghề nghiệp, cuộc sống của các em sau này. Do đó, bài toán đầu ra cần được các sở, ngành liên quan làm mạnh mới mong thu hút học sinh học nghề”.

Học sinh hệ trung cấp, Trường Cao đẳng Thương mại (Đà Nẵng) được khen thưởng trong Lễ tổng kết năm học 2024 - 2025 tại Trung tâm Giáo dục thường xuyên số 2. Ảnh: PV

“Bài toán” người lao động chưa đủ 18 tuổi

Con gái chị Trần Thị Thủy (trú phường Hòa Hiệp Bắc, quận Liên Chiểu, Đà Nẵng) thi trượt kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 THPT công lập năm học 2024 - 2025. “Con trượt trường công, chúng tôi tham khảo một số trường THPT ngoài công lập nhưng mức học phí cao, lại cách xa nhà, gia đình không có điều kiện đưa đón nên đành chọn trường nghề cho cháu học”, chị Thủy kể.

Vừa theo học nghề tại Trường Cao đẳng Giao thông Vận tải Trung ương 5 gần nhà, vừa đăng ký cho con tiếp tục học văn hóa để sau này thi tốt nghiệp THPT, chị Thủy băn khoăn không biết con có theo nổi 3 năm học song song không vì “không đỗ trường công là lực học của con yếu. Mà học mỗi bằng nghề thì ra trường sợ khó xin việc làm”.

Chưa kể, học sinh học tại các trường nghề khi tốt nghiệp mới 17 tuổi. Với độ tuổi này, không thể tuyển dụng các em tham gia làm việc ở các công ty lĩnh vực công nghiệp nặng. Đây là hạn chế trong đào tạo nghề chương trình 9+ hiện nay.

Ông Phan Tiềm - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Thaco (Quảng Nam) cho rằng, vướng mắc này được giải quyết nếu học sinh tốt nghiệp THCS lựa chọn tiếp tục học chương trình giáo dục thường xuyên để thi lấy bằng tốt nghiệp THPT song song với học nghề.

Hiện Trường Cao đẳng Thaco liên kết với một số trường THPT ở huyện Núi Thành để tổ chức dạy - học chương trình văn hóa cho học viên hệ 9+. Một khi học viên yên tâm về đầu ra chương trình thì tỷ lệ bỏ học giữa chừng giảm đáng kể.

Từ thực tế đơn vị, ông Nguyễn Quý Nhẫn - Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Thương mại (Đà Nẵng) bày tỏ, theo quy định, thời gian đào tạo trung cấp tối đa là 2 năm. Do vậy, với học sinh sau THCS chọn theo học hệ 9+ thì hết năm lớp 11 các em đã xong chương trình đào tạo bậc trung cấp nghề.

Tuy nhiên phần lớn các em chưa đủ 18 tuổi, việc triển khai cho các em đến các doanh nghiệp, cơ sở kinh doanh để thực tập, trải nghiệm nghề nghiệp gặp khó khăn do vướng các thủ tục pháp lý theo quy định. Vì vậy, doanh nghiệp thường e ngại khi tiếp nhận các em đến thực tập nghề nghiệp.

Hà Nguyên