Giáo dục - đào tạo vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi đạt kết quả quan trọng

Quang cảnh hội thảo.

Sáng 26/8, Hội đồng Dân tộc, Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, Bộ GD&ĐT, Bộ Dân tộc và Tôn giáo tổ chức hội thảo quốc gia “Đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi: thực trạng, thách thức và giải pháp".

Dự hội thảo có ông Vũ Hồng Thanh, Phó Chủ tịch Quốc hội; ông Lê Thành Long, Phó Thủ tướng Chính phủ; lãnh đạo Hội đồng Dân tộc, Ủy ban Văn hóa và Xã hội, Bộ Dân tộc và Tôn giáo, Bộ GD&ĐT và lãnh đạo các địa phương, các chuyên gia nhà khoa học. Về phía Bộ GD&ĐT, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn dự hội nghị.

Chính sách phát triển giáo dục dân tộc luôn được đặc biệt quan tâm

Phát biểu khai mạc, ông Vũ Hồng Thanh, Phó Chủ tịch Quốc hội khẳng định: Đảng và Nhà nước luôn nhất quán đường lối, chính sách dân tộc dựa trên nguyên tắc các dân tộc bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng, giúp đỡ lẫn nhau và cùng phát triển. Phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi là nhiệm vụ chính trị đặc biệt quan trọng, có tính chất chiến lược, lâu dài.

Đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân, Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan hữu quan đã kịp thời ban hành các văn bản quy phạm pháp luật theo thẩm quyền nhằm thể chế hóa quan điểm của Đảng.

Các văn bản quy phạm pháp luật, chương trình mục tiêu quốc gia đã và đang khẳng định sự quan tâm, chăm lo của Đảng, Nhà nước đối với đồng bào dân tộc thiểu số, tạo nền tảng, tiền đề quan trọng, động lực mạnh mẽ cho công tác dân tộc và các chính sách dân tộc.

Ông Vũ Hồng Thanh, Phó Chủ tịch Quốc hội phát biểu khai mạc.

Đề dẫn hội thảo, ông Lâm Văn Mẫn, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc cũng khẳng định: Phát triển giáo dục và đào tạo được Đảng ta xác định là quốc sách hàng đầu, đồng thời là cơ sở quan trọng để thực hiện chính sách “bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng, giúp đỡ nhau cùng phát triển giữa các dân tộc”.

Để giải quyết bài toán nâng cao đời sống của người dân, phát triển kinh tế-xã hội bền vững cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đòi hỏi nhiều giải pháp đồng bộ, trong đó giáo dục và đào tạo được xem là giải pháp có tính then chốt, là động lực quan trọng cho sự phát triển.

Trong thời gian qua, Đảng, Nhà nước ta đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm ưu tiên phát triển giáo dục và đào tạo cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Quốc hội kịp thời ban hành các luật, nghị quyết để thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng về phát triển giáo dục và đào tạo cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi như: Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học, Luật Giáo dục nghề nghiệp, Luật Nhà giáo và các luật khác có liên quan. Trong đó, quy định một số chính sách nhằm hỗ trợ, đầu tư phát triển giáo dục vùng dân tộc thiểu số và miền núi vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn...

Trên cơ sở đó, Chính phủ cũng đã ban hành nhiều văn bản để cụ thể hóa các chính sách có liên quan đến công tác giáo dục và đào tạo ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi và tổ chức triển khai thực hiện đồng bộ, đạt được những kết quả đáng kể. Ngoài ra, nhiều địa phương cũng ban hành thêm chính sách đặc thù hỗ trợ phát triển giáo dục đối với vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trên địa bàn.

Bàn giải pháp tiếp tục phát triển GD-ĐT vùng dân tộc thiểu số, miền núi

Nhấn mạnh tầm quan trọng của hội thảo, ông Vũ Hồng Thanh cho rằng, đây sẽ là nơi các lãnh đạo, đại biểu các bộ, ngành, các đại biểu Quốc hội, nhà khoa học, chuyên gia, thầy cô giáo… cùng đánh giá khách quan việc ban hành, tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật về giáo dục và đào tạo tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Để thực hiện được điều đó, cần nhận diện đầy đủ nguyên nhân cốt lõi của các điểm nghẽn trong cơ chế chính sách và trong quá trình tổ chức thực hiện. Chuyển đổi mạnh mẽ tư duy, nhận thức trong xây dựng, thực thi cơ chế chính sách nói chung, nhất là đối với nhóm đối tượng quan trọng là đồng bào dân tộc thiểu số. Sớm khắc phục mô hình quản trị và cơ chế tài chính còn lạc hậu; đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên vừa thiếu về số lượng, vừa chưa đồng đều về chất lượng.

Chính sách hỗ trợ người học đã có nhiều tiến bộ song vẫn chưa bao quát hết nhu cầu thực tiễn. Cơ sở vật chất, thiết bị và công nghệ giáo dục còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu của đổi mới. Nguồn lực đầu tư từ ngân sách nhà nước cho giáo dục và đào tạo vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi còn chưa tương xứng với yêu cầu phát triển.

Hội thảo cũng là dịp để các bên đề xuất sáng kiến, ý tưởng và giải pháp có tính khả thi, đột phá, nhằm khắc phục khó khăn, bất cập hiện nay. Qua đó, kiến nghị với Đảng, Quốc hội, Chính phủ về tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách nhằm bảo đảm hiệu lực, hiệu quả, tính thực tiễn và phù hợp hơn, hướng tới mục tiêu tiếp cận công bằng về giáo dục cho đồng bào dân tộc thiểu số.

Đặc biệt, các kiến nghị, giải pháp cần gắn với bối cảnh Quốc hội sẽ xem xét, quyết định nhiều chính sách quan trọng liên quan đến lĩnh vực này tại kỳ họp thứ 10 sắp tới.

Trong phát biểu khai mạc, ông Vũ Hồng Thanh cũng nhấn mạnh 2 nhóm vấn đề lớn cần tập trung thảo luận, đánh giá và đề xuất giải pháp.

Thứ nhất, đánh giá khách quan, toàn diện về thực trạng thực hiện chính sách, pháp luật về giáo dục và đào tạo vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; đi sâu vào lĩnh vực giáo dục phổ thông, chế độ cử tuyển, giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp. Đồng thời, phân tích việc thể chế hóa các chủ trương của Đảng trong bảo đảm tiếp cận công bằng giáo dục và đào tạo cho người học thuộc các dân tộc thiểu số, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng, phục vụ phát triển kinh tế-xã hội của vùng miền và cả nước.

Thứ hai, trên cơ sở chủ trương của Đảng, nhất là “bộ tứ” nghị quyết của Trung ương (các Nghị quyết số 57, Nghị quyết số 59, Nghị quyết số 66 và Nghị quyết số 68), chúng ta sẽ thảo luận và kiến nghị các giải pháp đột phá, toàn diện, góp phần hoàn thiện thể chế, tháo gỡ điểm nghẽn, đổi mới cơ chế, nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao của vùng đồng bào dân tộc thiểu số, thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng miền, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, phục vụ yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Ông Lâm Văn Mẫn, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc phát biểu tại hội thảo.

Đánh giá công tác GD-ĐT vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trong thời gian qua đã đạt được những kết quả quan trọng, ông Lâm Văn Mẫn cho rằng, những kết quả này góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, hướng tới việc tăng cường tạo cơ hội việc làm cho đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, góp phần giảm nghèo đa chiều bền vững tại các địa bàn còn nhiều khó khăn này.

Một số kết quả tiêu biểu đã đạt được có thể kể đến như: chất lượng hoạt động dạy và học từng bước được cải thiện, góp phần đáp ứng nhu cầu học tập của con em đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi.

Tăng tỷ lệ huy động học sinh ra lớp; tỷ lệ học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở và trung học phổ thông hằng năm tăng rõ rệt. Hệ thống giáo dục chuyên biệt (trường phổ thông dân tộc nội trú, phổ thông dân tộc bán trú…) ngày càng phát huy hiệu quả tích cực.

Việc dạy và học tiếng dân tộc thiểu số trong trường phổ thông được quan tâm nhằm giữ gìn, bảo tồn tiếng nói, chữ viết của các dân tộc thiểu số. Chế độ cử tuyển đã góp phần đáng kể trong việc đào tạo cán bộ người dân tộc thiểu số có trình độ ở địa phương…

Tuy nhiên, bên cạnh những chuyển biến tích cực, công tác giáo dục ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi vẫn còn không ít khó khăn, bất cập. Mạng lưới trường lớp, điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị dạy học dù đã được tăng cường đầu tư nhưng vẫn chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu phát triển quy mô và nâng cao chất lượng giáo dục.

Đội ngũ giáo viên ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu về số lượng, chất lượng ở các cấp học so với các vùng, địa bàn khác; tỷ lệ giáo viên là người địa phương và người dân tộc thiểu số còn thấp.

Tỷ lệ huy động học sinh dân tộc thiểu số và miền núi đi học đúng độ tuổi các cấp học từ mầm non đến phổ thông còn thấp so với mặt bằng chung cả nước.

Công tác giáo dục nghề nghiệp, nhất là các chính sách đào tạo nghề ngắn hạn tại các địa phương hiệu quả chưa cao; số lượng, chất lượng lao động là người dân tộc thiểu số ở cả khu vực công và ngoài công lập còn hạn chế.

Nhân lực chất lượng cao còn thiếu hụt ở khu vực đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Một số chính sách phát triển giáo dục, hỗ trợ giáo viên và học sinh vùng dân tộc thiểu số và miền núi, vùng có điều kiện kinh tế, xã hội đặc biệt khó khăn không còn phù hợp nhưng chưa được điều chỉnh, bổ sung kịp thời…

Để khắc phục những khó khăn, hạn chế nêu trên, đòi hỏi phải có nhiều giải pháp mang tính đồng bộ, tổng thể, nhất là về mặt chính sách, pháp luật để nâng cao được chất lượng, hiệu quả hoạt động giáo dục và đào tạo.

Hiếu Nguyễn. Ảnh: Nguyễn Mạnh