Giảm trừ gia cảnh 15,5 triệu đồng/tháng: Chưa đáp ứng nhu cầu sinh hoạt thực tế

Đề xuất nâng mức giảm trừ gia cảnh lên 15,5 triệu đồng/tháng

Bộ Tài chính vừa gửi Bộ Tư pháp dự thảo Nghị quyết về điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh của thuế thu nhập cá nhân để thẩm định, trong đó đề xuất nâng mức giảm trừ cho người nộp thuế từ 11 triệu đồng/tháng lên 15,5 triệu đồng/tháng và mức giảm trừ cho mỗi người phụ thuộc từ 4,4 triệu đồng lên 6,2 triệu đồng/tháng.

Tại dự thảo Nghị quyết về điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) gửi Bộ Tư pháp thẩm định, Bộ Tài chính trình Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh theo phương án 2.

Cụ thể, điều chỉnh mức giảm trừ cho bản thân người nộp thuế từ 11 triệu đồng/tháng lên 15,5 triệu đồng/tháng; mức giảm trừ cho mỗi người phụ thuộc từ 4,4 triệu đồng/tháng lên 6,2 triệu đồng/tháng.

Bộ này tính toán, khi áp dụng theo mức giảm trừ gia cảnh dự kiến là 15,5 triệu đồng/tháng và 6,2 triệu đồng/tháng nêu trên, hầu hết số người nộp thuế ở bậc 1 sẽ chuyển sang diện không phải nộp thuế (khoảng trên 95% người nộp thuế ở bậc 1); một phần cá nhân nộp thuế ở bậc 2 chuyển sang diện không phải nộp thuế hoặc chuyển xuống nộp thuế ở bậc 1.

Tương tự, những cá nhân ở các bậc thuế còn lại đều được giảm số thuế thu nhập cá nhân phải nộp.

Dự kiến, số thu ngân sách nhà nước thuế thu nhập cá nhân là khoảng 84.477 tỷ đồng, giảm khoảng 21.000 tỷ đồng/năm so mức thu theo quy định hiện hành.

Số người còn phải nộp thuế là khoảng 2,21 triệu người, giảm 2,18 triệu người, giảm 49,66% (chuyển từ bậc 1 sang diện không chịu thuế) so với mức giảm trừ gia cảnh hiện hành.

Dự kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội năm 2025 sẽ xem xét, thông qua Nghị quyết về điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh của thuế thu nhập cá nhân tại phiên họp thứ 50 (tháng 10/2025). Mức giảm trừ gia cảnh mới sẽ được thực hiện kể từ khi nghị quyết có hiệu lực thi hành và áp dụng từ kỳ tính thuế năm 2026.

Mức giảm trừ gia cảnh Bộ Tài chính đề xuất là quá thấp

Trao đổi với PV Báo Điện tử Tiếng nói Việt Nam, PGS.TS Phạm Thế Anh, Trưởng Bộ môn Kinh tế vĩ mô (Đại học Kinh tế Quốc dân) cho rằng, mức giảm trừ gia cảnh Bộ Tài chính đưa ra là quá thấp, chưa phù hợp với chi phí sinh hoạt thực tế, đặc biệt tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM.

Theo PGS. TS. Phạm Thế Anh, mức giảm trừ gia cảnh là mức chi tiêu tối thiểu mà người lao động có thể trang trải cho những hàng hóa và dịch vụ thiết yếu để duy trì cuộc sống. Trong rổ hàng tính CPI, nhiều nhóm hàng thiết yếu có tốc độ tăng giá rất nhanh, ví dụ như hàng ăn và dịch vụ ăn uống tăng 1,63 lần, chi phí nhà ở và vật liệu xây dựng tăng 1,68 lần, chi phí giáo dục tăng 2,6 lần, chi phí y tế tăng 4,47 lần, cao hơn nhiều lần so với tốc độ tăng của CPI. Như vậy, điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh theo tốc độ tăng CPI trung bình sẽ khiến những nhóm người thu nhập thấp và trung bình – những người chủ yếu chi tiêu cho hàng hóa và dịch vụ thiết yếu chịu thiệt thòi hơn.

“Bộ Tài chính đề xuất điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh theo phương án 2 - điều chỉnh theo tốc độ tăng thu nhập bình quân đầu người và tốc độ tăng GDP bình quân đầu người. Phương án này ưu việt hơn phương án 1 bởi quan tâm đến mức sống của người lao động, tuy nhiên, cách tính lại có vấn đề khi sử dụng đồng USD để đo lường thu nhập và chỉ lấy mốc thời gian là 2020”, PGS. TS. Phạm Thế Anh nói.

PGS. TS. Phạm Thế Anh cho rằng, việc sử dụng GDP bình quân đầu người theo đơn vị USD là chưa phù hợp, bởi vì VND mới là đơn vị tiền tệ người dân được phép sử dụng để chi tiêu trong nước. Theo dữ liệu của Cục Thống kê, GDP bình quân đầu người của Việt Nam vào năm 2012 là 45,67 triệu đồng và cuối năm 2025 dự kiến là khoảng 127,53 triệu đồng, tăng khoảng 2,8 lần.

“Nếu dựa theo phương pháp này, mức giảm trừ gia cảnh nên là 25 triệu đồng (= 9 x 2,8) cho người nộp thuế và 10 triệu đồng (= 3,6 x 2,8) cho người phụ thuộc. Như vậy, mức đề xuất giảm trừ gia cảnh là 15,5 triệu và 6,2 triệu đồng là chưa bắt kịp so với sự gia tăng của bình quân đầu người”, PGS. TS. Phạm Thế Anh phân tích.

Bên cạnh đó, PGS. TS. Thế Anh cho rằng, việc đề xuất 1 con số cụ thể mà không sửa đổi các điều khoản luật liên quan, ví dụ như vẫn giữ nguyên tắc lạm phát tăng 20% mới điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh thì con số này cũng sẽ sớm bị lạc hậu.

“Nếu đề xuất 1 mức giảm trừ gia cảnh cụ thể thì phải đề xuất thêm điều kiện khi nào sẽ điều chỉnh, thay đổi hàng năm theo mức tăng của CPI hay 2 năm/lần… Bởi nếu đưa ra 1 con số cố định rồi chờ lạm phát tăng đủ 20% mới điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh thì thuế thu nhập cá nhân sẽ lại trở thành gánh nặng với người làm công ăn lương như thời gian vừa qua”, PGS. TS. Thế Anh nêu ý kiến.

Việt Nam hiện đang là nước có thu nhập bình quân đầu người ở mức trung bình, trung bình thấp. Tuy nhiên, đóng góp từ thuế TNCN vào tổng thu ngân sách nhà nước của Việt Nam bây giờ đang rất cao - chiếm hơn 9% tổng thu ngân sách.

“Nếu chúng ta muốn kích thích tiêu dùng thì phải nâng cao hơn các mức giảm trừ gia cảnh. Khi nâng mức giảm trừ gia cảnh lên thì đối tượng này có dư địa để chi tiêu. Thực tế, những đối tượng có thu nhập cao khi nâng mức giảm trừ gia cảnh gần như là không thay đổi được hành vi tiêu dùng của họ, họ cũng vẫn chi tiêu như trước đây. Do đó, muốn kích thích tiêu dùng trong nước, cần phải nâng giảm trừ gia cảnh của cả người lao động và người phụ thuộc”, PGS. TS. Phạm Thế Anh nói thêm.

Áp dụng từ kỳ tính thuế thu nhập cá nhân 2026 là quá chậm trễ

Cùng quan điểm, TS. Nguyễn Ngọc Tú, chuyên gia thuế, Giảng viên Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội cũng cho rằng phương án nâng mức giảm trừ gia cảnh lên 15,5 triệu đồng/tháng là chưa đủ để bù đắp những khó khăn kéo dài mà người làm công ăn lương đã trải qua.

“Trong suốt 5 năm qua, kể từ lần điều chỉnh gần nhất vào tháng 7/2020, người làm công ăn lương - nhóm đóng thuế ổn định nhất lại là nhóm gần như không nhận được chính sách hỗ trợ nào về thuế, vẫn phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế. Trong khi đó, nền kinh tế đã trải qua nhiều cú sốc lớn, từ đại dịch COVID-19 đến thiên tai, giá cả leo thang,...”, TS. Nguyễn Ngọc Tú nói.

Ông Tú cho rằng, nên nâng mức giảm trừ gia cảnh lên khoảng 18 triệu đồng/tháng đối với người nộp thuế và mức giảm trừ cho người phụ thuộc là 9 triệu đồng/tháng. Đồng thời, cần áp dụng ngay từ kỳ tính thuế 2025 thay vì chờ đến 2026.

“Áp dụng từ kỳ tính thuế thu nhập cá nhân 2026 là quá chậm trễ”, ông Tú thẳng thắn.

Theo vị chuyên gia, từ năm 2020 tới nay, giá cả biến động mạnh, mức lương cơ sở cũng được điều chỉnh tăng từ 1/7/2024. Giá tăng, lương tăng, nên điều chỉnh tăng mức giảm trừ gia cảnh ngay từ kỳ tính thuế năm 2025.

“Người nộp thuế đã chờ đợi lâu rồi và chịu nhiều thiệt thòi. Việc áp dụng ngay trong năm 2025 sẽ là một hỗ trợ kịp thời, đồng thời tạo động lực để họ tích cực lao động, tăng năng suất, góp phần thúc đẩy kinh tế – xã hội”, vị chuyên gia nhấn mạnh.

Cẩm Tú/VOV.VN