Giảm thuế thu nhập cá nhân – yêu cầu không thể chần chừ

Đã hơn một thập kỷ trôi qua kể từ lần sửa đổi gần nhất của Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) tại Việt Nam. Trong khoảng thời gian đó, đời sống người dân đã thay đổi sâu sắc, giá cả leo thang từng ngày nhưng mức thuế thu nhập cá nhân vẫn gần như bất động. Chính sách thuế thu nhập cá nhân đã trở nên lỗi thời, không công bằng và không còn phù hợp với bối cảnh kinh tế - xã hội hiện nay.

Mức thuế lỗi thời và bất hợp lý

Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế TNCN được Quốc hội thông qua từ cuối năm 2012, và chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7/2013. Từ đó đến nay, mức giảm trừ gia cảnh chỉ được điều chỉnh đúng một lần – vào năm 2020 – từ 9 triệu lên 11 triệu đồng/tháng.

Trong khi đó, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) đã tăng cộng dồn tới 46,5%, đồng nghĩa với việc giá cả trung bình hiện nay cao hơn gần một nửa so với năm 2013.

Việc duy trì một ngưỡng chịu thuế quá thấp trong suốt hơn 10 năm, trong khi CPI tăng như vậy đã khiến hàng triệu người lao động – vốn chỉ có thu nhập đủ sống – bị đẩy vào diện phải nộp thuế.

Luận điểm của ngành thuế rằng “chỉ điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh khi CPI tăng trên 20%” đã không còn phù hợp. Đó là một tư duy cơ học, xa rời với thực tế chi tiêu của người dân. Một bát phở bình dân giờ đây cũng đã tăng giá từ 30.000–40.000 đồng lên 50.000–60.000 đồng, mức tăng gấp rưỡi. Vậy mà hệ thống thuế lại giả định rằng người dân vẫn sống với cùng mức chi tiêu như cách đây một thập kỷ!

Nặng tay hơn so với Asean

Một điểm nghịch lý khác là Việt Nam dù có mức thu nhập bình quân đầu người còn thấp hơn nhiều quốc gia trong khu vực – lại đánh thuế thu nhập cá nhân sớm hơn và nặng hơn.

Trong khi đó, Việt Nam bắt đầu đánh thuế từ mức thu nhập chỉ khoảng 11 triệu đồng/tháng, không phân biệt vùng miền, và không cho phép khấu trừ các khoản thiết yếu như y tế, giáo dục, bảo hiểm sức khỏe… Như vậy, người làm công ăn lương tại Việt Nam đang bị gõ đầu thuế sớm hơn và nhiều hơn cả những nước có thu nhập cao hơn gấp nhiều lần.

Các đại biểu Quốc hội tham dự phiên thảo luận. Ảnh: Quochoi.vn

Giảm thuế TNCN là khôn ngoan

Chính phủ đã có chủ trương giảm 2% thuế giá trị gia tăng (VAT) để kích cầu.

Nếu nâng mức giảm trừ gia cảnh hoặc điều chỉnh biểu thuế TNCN, người dân có thu nhập chính quy sẽ được giảm gánh nặng ngay lập tức, tạo dư địa chi tiêu, kích cầu hiệu quả, và đặc biệt là xây dựng lại niềm tin vào chính sách thuế.

Tiêu dùng năm 55-60% GDP cho thấy tiêu dùng nội địa là trụ cột quan trọng trong tăng trưởng GDP. Trong bối cảnh đất nước đang phấn đấu tăng trưởng 8% năm 2024 và hướng đến 2 con số tới đây, thì kích cầu tiêu dùng bằng giảm thuế TNCN chính là cứu cánh hợp lý và khả thi nhất.

Luật Thuế TNCN cần được sửa đổi sớm theo các hướng nâng mức giảm trừ gia cảnh lên ít nhất 15–18 triệu đồng/tháng; điều chỉnh biểu thuế lũy tiến theo hướng giãn bậc và hạ mức thuế suất và cho phép khấu trừ các khoản chi thiết yếu như học phí, viện phí, tiền thuê nhà, bảo hiểm y tế…

Bên cạnh đó, cần tiếp cận cải cách mức thuế này theo hướng cập nhật ngưỡng và biểu thuế theo thu nhập thực tế, không chỉ dựa vào CPI; kiểm soát thu nhập phi chính thức thông qua kết nối dữ liệu tài chính, ngân hàng, nền tảng số và cho phép khấu trừ linh hoạt các khoản chi tiêu thiết yếu để đảm bảo công bằng và tính hợp lý của chính sách thuế.

Thuế TNCN là công cụ quan trọng để tái phân phối thu nhập, nhưng nếu không công bằng và hợp lý, nó sẽ trở thành lực cản phát triển. Giảm thuế thu nhập cá nhân, hơn mọi chính sách khác, sẽ giúp thúc đẩy tiêu dùng và phục hồi kinh tế.

Tư Giang