Giải tỏa nỗi trăn trở khi xây nhà

Chính phủ vừa ban hành Nghị định 140/2025 về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Xây dựng. Nghị định này có hiệu lực từ ngày 1-7.

Sứ mệnh của cấp xã

Theo Nghị định 140, nhiệm vụ của cơ quan chuyên môn về xây dựng thuộc UBND cấp huyện trước đây do cơ quan được giao quản lý xây dựng thuộc UBND cấp xã mới thực hiện.

Việc chấp thuận vị trí, hướng tuyến, tổng mặt bằng của dự án đầu tư xây dựng tại khu vực không có yêu cầu lập quy hoạch xây dựng, quy hoạch có tính chất kỹ thuật chuyên ngành khác do UBND cấp xã thực hiện theo nhiệm vụ mà UBND cấp tỉnh phân cấp.

Việc thẩm định đối với dự án đầu tư xây dựng trên địa bàn hành chính của xã khi được UBND cấp tỉnh điều chỉnh, phân cấp thẩm quyền (theo Nghị định 175/2024) do cơ quan được giao quản lý xây dựng thuộc UBND cấp xã đảm nhận.

TP HCM đang hướng tới việc tối ưu hóa thủ tục trong xây dựng

UBND cấp xã phối hợp, hỗ trợ UBND cấp trên tổ chức theo dõi, kiểm tra và giám sát dự án đầu tư xây dựng trên địa bàn, chịu trách nhiệm về quản lý chất lượng công trình xây dựng thuộc phạm vi quản lý được phân công.

UBND cấp xã cũng được giao báo cáo định kỳ và hằng năm về tình hình quản lý hoạt động đầu tư xây dựng của địa phương gửi UBND cấp trên để tổng hợp, theo dõi.

Nghị định 140 cũng quy định UBND cấp xã có trách nhiệm tiếp nhận báo cáo sự cố của chủ đầu tư, báo cáo ngay UBND cấp tỉnh theo Nghị định 06/2021. Bên cạnh đó, UBND cấp xã tổ chức thực hiện nội dung quản lý nhà nước, kiểm tra nghiệm thu công trình xây dựng theo phân cấp của UBND cấp tỉnh…

Thay xin phép bằng thông báo

Thực hiện Nghị định 140, ông Huỳnh Thanh Khiết, Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP HCM, cho biết sở đang tập trung rà soát lại quy hoạch và phân cấp thẩm quyền cấp phép xây dựng.

Về phân cấp nhiệm vụ, quyền hạn giữa UBND cấp tỉnh và cấp xã trong lĩnh vực quản lý thuộc Bộ Xây dựng, ông Khiết cho biết thẩm quyền cấp phép xây dựng đối với nhà ở riêng lẻ và các công trình cấp III, IV sẽ được chuyển từ UBND quận, huyện về UBND phường, xã.

Về vấn đề mà người dân quan tâm là việc miễn cấp phép xây dựng, theo ông Khiết, Sở Xây dựng TP HCM đang phối hợp với UBND các quận, huyện và TP Thủ Đức để rà soát, thống kê khu vực đủ điều kiện áp dụng.

Cụ thể, đó là những khu vực đã có quy hoạch chi tiết tỉ lệ 1/500 và đáp ứng đầy đủ điều kiện kỹ thuật, pháp lý theo quy định. Khi muốn xây nhà, người dân không cần xin phép xây dựng mà chỉ làm thủ tục thông báo khởi công công trình.

"Qua rà soát, trên địa bàn thành phố có khoảng 360 khu vực với khoảng 55.000 lô, nền đất đủ điều kiện được miễn giấy phép xây dựng" - ông Khiết thông tin. Phó Giám đốc Sở Xây dựng nhìn nhận việc bỏ yêu cầu giấy phép xây dựng cũng đặt ra bài toán quản lý mới. Vì vậy, các đơn vị chức năng cần phối hợp chặt chẽ trong giám sát thi công, xử lý tranh chấp và cập nhật tài sản sau khi công trình hoàn thành.

"Sở Xây dựng đang khẩn trương lấy ý kiến từ các địa phương về danh sách những khu vực đủ điều kiện miễn cấp phép xây dựng, hoàn tất trước ngày 1-7 để tổng hợp, báo cáo và trình UBND TP HCM xem xét, quyết định" - ông Khiết cho biết.

Tinh giản cách làm, mạnh dạn giao quyền

Nói về thẩm quyền cấp phép xây dựng nhà ở riêng lẻ được giao về chính quyền cấp xã, TS Võ Kim Cương, nguyên Phó Kiến trúc sư trưởng TP HCM, cho rằng nên giao thêm quyền cho cán bộ phụ trách quy hoạch - kiến trúc - xây dựng.

Ngoài ra, để tạo thuận lợi cho cán bộ cũng như giảm phiền hà cho người dân trong lĩnh vực xây dựng, cần tinh giản cách làm, như giảm dây chuyền hành chính.

Các đầu việc, phần việc trong quy trình cấp phép xây dựng cần được xác định, hướng dẫn chi tiết để chính quyền địa phương quản lý tốt về mặt quy hoạch, xây dựng cũng như tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp.

Trong mô hình cấp xã mới, đồng thời với việc nâng cao trình độ thì nên mạnh dạn từng bước giao quyền cho cán bộ, công chức phụ trách. Điều này giúp rút ngắn thủ tục hành chính, thực chất hơn và cũng tạo điều kiện cho cán bộ, công chức nâng cao trách nhiệm.

Theo TS Dư Phước Tân, nguyên Trưởng Phòng Nghiên cứu quản lý đô thị - Viện Nghiên cứu phát triển TP HCM, trước đây, nhiệm vụ cấp phép xây dựng thuộc thẩm quyền cấp huyện. Khi thực hiện chính quyền 2 cấp thì thẩm quyền này thuộc cấp xã là hợp lý. Vì đảm nhận thêm dịch vụ công nữa là cấp phép xây dựng nên cần tạo điều kiện đầy đủ cho phường, xã mới hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ này.

Hiện nay, chủ trương miễn giấy phép xây dựng cho nhà ở, công trình thuộc khu vực đã có quy hoạch chi tiết 1/500 được dư luận hoan nghênh, qua đó có thể chuyển từ giấy phép xây dựng sang đăng ký xây dựng. Việc này cũng giúp đơn giản hóa thủ tục xây dựng nhà ở cho người dân.

"Như vậy, để thuận lợi hơn cho cán bộ cũng như người dân, thành phố cần hỗ trợ nhiều hơn nữa về mặt quy hoạch, sớm phủ kín quy hoạch chi tiết 1/500. Khi các chỉ tiêu quy hoạch - kiến trúc đã rõ thì cán bộ phụ trách chỉ cần tra cứu rồi thông tin để người dân đăng ký xây dựng" - TS Dư Phước Tân nhìn nhận.

Bài và ảnh: QUỐC ANH