Giải thưởng cho nỗ lực đưa di sản đến gần học sinh

Học sinh tham gia chương trình “Ai là nhà sử học thông thái”

“Giáo trình di sản” hoàn chỉnh

Tại Lễ tổng kết và trao giải Cuộc thi Sáng tạo Kỹ thuật TP. Huế lần thứ 15 vừa diễn ra, đề tài “Bộ tài liệu Chương trình Giáo dục di sản dành cho học sinh phổ thông tại Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế” đã xuất sắc giành giải Nhì trong số 106 đề tài dự thi, trong đó lĩnh vực giáo dục, có đến 42 đề tài tham gia. Đây được xem là phần thưởng xứng đáng cho hành trình bền bỉ của đội ngũ làm chương trình GDDS tại Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế.

Chương trình GDDS được Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo triển khai từ năm 2018, đến nay đã kết nối đến 163 trường học trên địa bàn. Thế nhưng, suốt nhiều năm, các tài liệu phục vụ giới thiệu, hướng dẫn với đội ngũ làm công tác GDDS học đường tại Bảo tàng vẫn chỉ tồn tại dạng rời rạc, đơn lẻ. Mỗi đợt đón trường học, đơn vị lại phải “thiết kế” hoạt động, xây dựng nội dung mới, không có một bộ tài liệu chuẩn để thống nhất.

Từ thực tiễn đó, nhóm nghiên cứu bắt tay xây dựng bộ tài liệu bài bản, hệ thống hóa toàn bộ học liệu căn cứ theo chương trình giáo dục phổ thông 2018. Bộ tài liệu được xây dựng trong hai năm (2023 - 2024), đến năm 2025 được hoàn thiện, chỉnh sửa dựa trên tình hình thực tế triển khai.

Theo đánh giá của Ban giám khảo, điểm nổi bật của bộ tài liệu nằm ở khả năng “chuyển hóa” di sản - vốn dĩ là lĩnh vực đòi hỏi chiều sâu, thành kiến thức trực quan, dễ tiếp cận đối với học sinh. Những câu chuyện lịch sử, những hoa văn cung đình, hay những cổ vật từng gắn với đời sống Triều Nguyễn được đưa vào bài học bằng các hoạt động sinh động: trò chơi, kể chuyện, mô phỏng, giải mã di sản…

Phó Giám đốc Bảo tàng, Chủ nhiệm đề tài Trương Quý Mẫn cho biết: Đến với chương trình, học sinh không chỉ nghe thuyết minh, mà còn được quan sát, trải nghiệm, nhập vai. Các em học bằng mắt, cảm bằng tay và nhớ qua chính câu chuyện của di sản.

Động lực để tiếp tục đổi mới

Giải thưởng này không chỉ là sự công nhận chuyên môn mà còn là nguồn khích lệ lớn cho đội ngũ làm giáo dục di sản của đơn vị. “Giải Nhì thể hiện sự đánh giá cao của cộng đồng với công tác giáo dục di sản dành cho thế hệ trẻ. Đây là động lực để chúng tôi tiếp tục nghiên cứu, đổi mới phương pháp, nâng cao chất lượng chuyển tải các giá trị lịch sử - văn hóa - nghệ thuật của Cố đô Huế”, ông Mẫn nói.

Không coi bộ tài liệu là một “giáo trình khô cứng”, nhóm thực hiện hướng tới mục tiêu tạo cầu nối giữa di sản và học sinh, để các em cảm thấy di sản sống động, gần gũi và có liên quan đến đời sống hôm nay.

Bộ tài liệu gồm 14 chương trình giáo dục di sản, thiết kế riêng cho 12 khối lớp từ tiểu học đến THPT, với 43 trò chơi và hoạt động trải nghiệm.

Điểm đặc biệt là sự kết hợp giữa trò chơi cung đình truyền thống (xăm hường, bài vụ, đầu hồ...) với trò chơi hiện đại như truyền tin, ghép tranh di sản, hỏi đáp nhanh, khám phá chi tiết kiến trúc qua mô phỏng…

Nhờ đó, học sinh được rèn luyện nhiều năng lực: Tự chủ - tự học qua quan sát hoa văn, phân biệt hiện vật; Giao tiếp - hợp tác qua hoạt động nhóm; Giải quyết vấn đề sáng tạo qua đặt câu hỏi, phản biện, trình bày suy nghĩ; Năng lực thẩm mỹ và cảm xúc khi khám phá nghệ thuật cung đình.

“Giáo dục di sản không chỉ là học lịch sử, mà còn hình thành tình yêu quê hương, lòng tự hào dân tộc”, bà Trương Bảo Anh, Phó Trưởng phòng Nghiên cứu - Đối ngoại - Truyền thông của Bảo tàng chia sẻ.

Điểm đáng chú ý là bộ tài liệu sử dụng nguồn tư liệu ngay tại Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế: điện Long An, khu trưng bày Chăm, không gian trưng bày “Vua Hàm Nghi - cuộc đời và nghệ thuật”. Các bài học được xây dựng xoay quanh hệ thống cổ vật, kiến trúc, hoa văn và câu chuyện lịch sử của chính những hiện vật đang trưng bày.

Tuy nhiên, đây là bộ tài liệu mở. Dựa trên cấu trúc nền tảng hay “format giảng dạy”, các địa phương khác có thể linh hoạt thay thế bằng di sản đặc thù của họ.

“Ví dụ, với cấp tiểu học, chúng tôi dạy nhận biết hoa văn cung đình Huế. Nhưng địa phương khác hoàn toàn có thể thay bằng hoa văn tại di tích, đình làng của họ. Vì bộ tài liệu được viết theo chương trình giáo dục phổ thông 2018, rất dễ tích hợp. Chính tính phổ quát ấy là lý do bộ tài liệu được đề cử tham dự Hội thi Sáng tạo Kỹ thuật toàn quốc lần thứ 18 (2024 - 2025) tới đây”, bà Bảo Anh thông tin.

Theo Chủ nhiệm đề tài Trương Quý Mẫn, bộ tài liệu giáo dục di sản tại Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế là nguồn học liệu vừa khoa học, vừa thực tiễn. Dù còn những hạn chế nhất định trong quá trình triển khai, việc tài liệu được biên soạn, ấn hành và áp dụng đã giúp các hoạt động giáo dục di sản tại Bảo tàng được chuẩn hóa, bài bản hơn, thay vì mang tính tự phát như trước. Thông qua những câu chuyện về nhân vật lịch sử và các cổ vật trưng bày, học sinh được tiếp nhận kiến thức một cách trực quan, sinh động, và quan trọng hơn, nuôi dưỡng tình yêu văn hóa Huế trong thế hệ trẻ.

Liên Minh