Giải quyết nghịch lý thừa và thiếu quỹ nhà, đất tái định cư ở TP Hồ Chí Minh

Quỹ nhà, đất TĐC trên chủ yếu tập trung tại các phường, xã thuộc khu vực TP Hồ Chí Minh cũ. Trước số lượng nhà, đất TĐC chưa được bố trí còn quá nhiều, tháng 7/2024, UBND thành phố đã giao cho Trung tâm Quản lý nhà và Giám định xây dựng thuộc Sở Xây dựng quản lý 11.132 căn hộ và nền đất.

Khu căn hộ tái định cư tập trung ở phường An Khánh.

Trong số này, có 3.790 căn hộ ở khu TĐC tập trung có diện tích 38,4 ha ở phường An Khánh đã được UBND thành phố ban có quyết định đưa ra bán đấu giá và 953 căn hộ tại Khu dân cư Vĩnh Lộc B, xã Tân Vĩnh Lộc được UBND thành phố đề nghị bãi bỏ quyết định bán đấu giá. Đồng thời có 5.785 căn hộ và nền đất (3.994 căn hộ và 1.791 nền đất) đã được UBND thành phố giao cho các địa phương phục vụ TĐC, tạm cư cho các dự án đầu tư công trên địa bàn.

Theo ông Trần Sĩ Nam, hiện nay TP Hồ Chí Minh đang triển khai nhiều dự án đầu tư công, trọng điểm, gồm cả việc di dời người dân sinh sống tại các chung cư hỏng nặng với quy mô giải tỏa và nhu cầu TĐC, tạm cư rất lớn. Ngoài 253 dự án đã được phân bổ sử dụng quỹ nhà, đất TĐC, sắp tới thành phố cần thêm khoảng 2.215 căn hộ, nền đất TĐC cho các dự án như mở rộng QL13, mở rộng QL1, cầu đường Bình Tiên, mở rộng QL22, cải tạo rạch Văn Thánh… Nhưng cũng chỉ sử dụng chưa được một nửa quỹ nhà, đất TĐC đang còn tồn đọng.

Trước khi sáp nhập, TP Thủ Đức và các quận, huyện cũ đã đăng ký số lượng nhà, đất TĐC cho 8.359 trường hợp có nhu cầu trên địa bàn. Căn cư trên quỹ nhà, đất TĐC đang có, ngoài quyết định phân bổ vào tháng 7/2024, trong tháng 5 và tháng 6 vừa qua UBND thành phố đã có thêm 2 quyết định phân bổ 5.785 căn hộ và nền đất cho các địa phương để phục vụ TĐC cho các dự án đầu tư công.

Vài nghìn căn hộ, nền đất TĐC chưa thể bố trí, nhưng hiện tại thành phố vẫn cần thêm 2.215 căn hộ, nền đất để TĐC cho các dự án giao thông trọng điểm và thời gian tới nhu cầu TĐC phục vụ các dự án đầu tư công sẽ còn tăng lên.

Trước thực tế này, ông Nam cho rằng quỹ nhà, đất TĐC được xem là thiếu. Tuy nhiên khi các địa phương đã được UBND thành phố phân bổ quỹ nhà, đất TĐC mới chỉ bố trí được một phần rất nhỏ nên tình huống này được Phó Giám đốc Sở Xây dựng xem là thừa quỹ nhà, đất TĐC.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng thừa gần chục nghìn căn hộ, nền đất TĐC trên được đại diện Sở Xây dựng xác định là do khi khảo sát, điều tra xã hội học để thực hiện bồi thường, TĐC người dân có nhiều lựa chọn về phương thức bồi thường.

Người dân được bồi thường theo giá thị trường trong khi các khu TĐC hiện nay đang ở xa nơi sinh sống của người dân khu vực bị giải tỏa, cuộc sống bị thay đổi trong khi căn hộ TĐC xuống cấp khiến người dân ít chọn phương án TĐC bằng căn hộ mà chọn nhận bằng tiền. Thậm chí có trường hợp đăng ký TĐC, nhưng sau đó xin thay đổi sang nhận tiền nên số lượng nhà, đất TĐC ít hơn số lượng khảo sát ban đầu.

Như vậy việc xây dựng cả chục nghìn căn hộ, nền đất TĐC chỉ dựa vào kết quả khảo sát, điều tra xã hội học chứ không có gì ràng buộc giữa người dân với chính quyền về trách nhiệm nhận nhà, đất TĐC.

Đã vậy, sau khi được phân bổ quỹ nhà, đất TĐC rất lớn nhưng chưa thể bố trí cho người dân bị giải tỏa, các địa phương vẫn không thông báo hoàn trả lại cho thành phố mà vẫn đề nghị được giữ lại dẫn đến việc vài nghìn căn hộ, nền đất TĐC tiếp tục bị bỏ không kéo dài gây lãng phí không nhỏ. Sau khi sáp nhập, đa số quỹ nhà, đất TĐC đã nhận từ thành phố tiếp tục được các địa phương chuyển giao lại cho Ban bồi thường giải phóng mặt bằng các khu vực. Sở Xây dựng đã làm việc với các Ban bồi thường này và nhận thấy đa số đều muốn tiếp tục giữ lại quỹ nhà, đất TĐC để sử dụng cho các dự án đầu tư công.

Trong khi việc phối hợp giữa các Ban bồi thường và phường, xã mới chưa được chặt chẽ thì các Ban bồi thường chưa thông tin rõ về tình hình thực tế sử dụng, nhu cầu sử dụng và số dôi dư. Làm việc với Sở Xây dựng, các phường, xã mới lại cho rằng vẫn chưa nắm rõ tình hình bố trí TĐC của các quận, huyện trước đây.

Một khó khăn nữa trong giải quyết đối với vài nghìn căn hộ TĐC là giá bán nhà. Do các khu TĐC tập trung được xây dựng tại 2 địa phương nên theo Sở Xây dựng, từ tháng 10/2024 đến ngày 30/6 vừa qua, Sở Xây dựng đã nhận được 6 hồ sơ đề nghị xác định giá bán nhà, đất TĐC ở địa bàn khác. Nhưng để ra được giá bán nhà, phải có ý kiến của một loạt sở, ngành chức năng và việc bán nhà, đất TĐC liên quan đến tài sản công nhưng chưa được pháp luật quy định chi tiết về trình tự thực hiện và trách nhiệm cụ thể.

Sở Xây dựng đã đưa ra giải pháp trước mắt là sẽ phân bổ riêng lẻ quỹ nhà, đất TĐC cho các dự án mới thông qua việc điều chuyển không quá 40% số lượng các địa phương đăng ký. Về dài hạn, UBND các phường, xã phải chịu trách nhiệm trong việc phát triển, đầu tư xây dựng, tạo lập quỹ đất ở phục vụ TĐC trên địa bàn.

Thành phố cần ủy quyền cho các đơn vị thực hiện bồi thường, hỗ trợ, TĐC được phép sử dụng quỹ nhà đất TĐC trên địa bàn để bố trí cho người dân. Sở NNMT cần chỉ đạo các Ban bồi thường khu vực phối hợp với UBND các phường, xã khảo sát kỹ về nhu cầu TĐC để xây dựng tiến độ sử dụng quỹ nhà, đất này.

Bảo Sơn