Giải quyết 'điểm nghẽn', tạo đột phá đổi mới sáng tạo

Ngày 18-12, tại Hà Nội, Nhà Xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phối hợp với Tạp chí Cộng sản tổ chức hội thảo khoa học quốc gia “Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong kỷ nguyên số - Xu hướng và giải pháp”.

Quang cảnh hội thảo. Ảnh: M.Chi

Động lực then chốt, yếu tố sống còn

Hội thảo được tổ chức nhằm tiếp tục làm rõ vai trò, xu hướng phát triển của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo với tư cách là những động lực chủ yếu thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao năng suất lao động, bảo đảm phát triển nhanh và bền vững đất nước trong kỷ nguyên số ở Việt Nam và thế giới.

Hội thảo tập trung tổng kết, đánh giá kết quả một năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TƯ ngày 22-12-2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; nhận diện những cơ hội, thách thức và vấn đề đặt ra, từ đó đề xuất các định hướng, giải pháp thúc đẩy mạnh mẽ hệ sinh thái khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo ở Việt Nam trong giai đoạn tới.

PGS.TS Vũ Trọng Lâm, Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà Xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phát biểu. Ảnh: M.Chi

Phát biểu đề dẫn hội thảo, PGS.TS Vũ Trọng Lâm, Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà Xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật nhấn mạnh, phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là xu thế tất yếu, phù hợp với quy luật phát triển của nhân loại, là yêu cầu không thể thiếu để bảo đảm sự phát triển nhanh và bền vững của mỗi quốc gia.

Với mục tiêu trở thành nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và là nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045, Đảng ta đã xác định khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực chủ chốt, là yếu tố sống còn để vượt qua bẫy thu nhập trung bình và nguy cơ tụt hậu, đồng thời hiện thực hóa khát vọng hùng cường và thịnh vượng của dân tộc.

PGS.TS Vũ Trọng Lâm nhấn mạnh, trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ trên phạm vi toàn cầu, Nghị quyết số 57-NQ/TƯ ngày 22-12-2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã “đánh dấu bước chuyển mình mạnh mẽ trong chiến lược phát triển khoa học và công nghệ, một mũi nhọn nhằm tập trung tháo gỡ những điểm nghẽn từ nhận thức chung đến thể chế, tạo động lực thúc đẩy sự phát triển toàn diện của đất nước”.

“Sự nghiệp phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo trong thời gian qua đã đạt được nhiều thành tựu to lớn, đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, phòng chống thiên tai, bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu và phát triển bền vững đất nước. Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo ngày càng được khẳng định là một trong những động lực then chốt của tăng trưởng kinh tế, nâng cao năng suất lao động, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế”, PGS.TS. Vũ Trọng Lâm khẳng định.

Nhiều ý kiến tâm huyết tại hội thảo. Ảnh: M.Chi

Tuy nhiên, trong thời gian qua, bên cạnh những kết quả đạt được, việc phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo ở Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập như: Tốc độ và sự bứt phá về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia còn chậm; thể chế pháp luật, cơ chế, chính sách chưa đáp ứng yêu cầu; nguồn nhân lực chất lượng cao còn thiếu; hạ tầng chưa đồng bộ, nhất là hạ tầng số còn nhiều hạn chế; năng lực nghiên cứu và phát triển (R&D) còn yếu; chưa có sự đột phá trong thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học, công nghệ; quy trình thủ tục về sở hữu trí tuệ, giải ngân vốn đầu tư công còn phức tạp; chưa làm chủ được công nghệ chiến lược...

Hành động quyết liệt từ Trung ương đến địa phương

Tại hội thảo, các đại biểu đã đóng góp tâm huyết, trí tuệ nhằm làm rõ bối cảnh mới, những xu hướng của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong kỷ nguyên số; đánh giá khách quan, toàn diện thực trạng phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo ở nước ta thời gian qua; khẳng định vai trò của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực then chốt của phát triển nhanh và bền vững đất nước trong kỷ nguyên số; nêu kinh nghiệm ứng dụng khoa học, công nghệ trong các lĩnh vực; đề xuất các quan điểm và giải pháp đồng bộ, khả thi nhằm thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong thời gian tới.

Đại diện Đài Truyền hình Việt Nam tham luận. Ảnh: M.Chi

Các tham luận tập trung vào hai nội dung chính là những vấn đề lý luận, thực tiễn và xu hướng, giải pháp phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong kỷ nguyên số. Nhiều vấn đề được đưa ra như hoạt động đổi mới sáng tạo trên nền tảng hệ sinh thái giáo dục số; thách thức từ không gian mạng đối với an ninh quốc gia; phát triển khoa học, công nghệ, chuyển đổi số trở thành trung tâm của tăng trưởng; phát huy vai trò của sách lý luận, chính trị, hoạt động truyền thông trong thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo; phát triển nguồn nhân lực khoa học công nghệ…

Phát biểu tổng kết hội thảo, PGS.TS Nguyễn Ngọc Hà, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản nhấn mạnh, các tham luận và ý kiến trao đổi tại hội thảo đều thống nhất khẳng định vai trò quan trọng của phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là yếu tố quyết định bảo đảm sự phát triển nhanh và bền vững của mỗi quốc gia; tạo điều kiện tiên quyết, thời cơ tốt nhất để nước ta phát triển giàu mạnh, hùng cường trong kỷ nguyên mới.

PGS.TS Nguyễn Ngọc Hà, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản phát biểu. Ảnh: M.Chi

Hội thảo thống nhất triển khai một số giải pháp trong thời gian tới. Đặc biệt là việc tiếp tục quán triệt sâu sắc và triển khai đồng bộ, hiệu quả Nghị quyết số 57-NQ/TƯ – “kim chỉ nam” và nền tảng chỉ đạo xuyên suốt cho quá trình phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong kỷ nguyên số.

“Chúng ta phải xác định đây là cuộc cách mạng sâu sắc, toàn diện trên tất cả các lĩnh vực; được triển khai quyết liệt, kiên trì, đồng bộ, nhất quán, lâu dài với những giải pháp đột phá, mang tính cách mạng; không phải là nhiệm vụ riêng của Đảng, của Nhà nước hay bất cứ tổ chức, cá nhân nào mà là trách nhiệm, sứ mệnh chung của toàn dân tộc. Nhà nước giữ vai trò dẫn dắt, người dân và doanh nghiệp là trung tâm, là chủ thể, nguồn lực, động lực chính; nhà khoa học là nhân tố then chốt”, PGS.TS Nguyễn Ngọc Hà nhấn mạnh.

Các vấn đề cần tập trung là khắc phục triệt để những “điểm nghẽn” về thể chế, nhân lực, hạ tầng, dữ liệu và công nghệ chiến lược; đẩy mạnh phong trào Bình dân học vụ số, hình thành công dân số, văn hóa số, xã hội số hiện đại; bảo đảm an toàn, an ninh mạng và chủ quyền quốc gia trên nền tảng số và không gian mạng; an ninh, an toàn dữ liệu hợp pháp của tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp; tăng cường hợp tác với các quốc gia có nền khoa học, công nghệ tiên tiến, đẩy mạnh chuyển giao công nghệ và xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo gắn với hội nhập quốc tế để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

An Nhi